دانشمندان از کشف شباهتی غافلگیرکننده میان مغز انسان و اختاپوس خبر می‌دهند

دانشمندان مدت‌هاست این مورد را اثبات کرده‌‌اند که اختاپوس یا هشت‌پا هوشمندترین موجود بی‌مهره در سیاره ماست. اما حالا مطالعات جدیدی به علت این امر پرداخته که بر اساس آن، ظاهرا هوش بالای این بی‌مهرگان به دلیل وجود یک شباهت مولکولی خاص با مغز انسان است.

گفتنی است ژنوم انسان و اختاپوس هر دو دارای شمار بالایی از «ژن‌های جهنده» یا «عنصر جابه‌جاشونده ژنتیکی» (Transposon) هستند، این ژن‌ها در کنار توانایی تکثیر قادر به حرکت و دور زدن ژنوم نیز هستند. با این وجود تمامی ژن‌های جهنده فعال نیستند و به عنوان مواد خام جهت فرایند‌های تکاملی انگاشته می‌شوند.

حالا طی این تحقیقات جدید دانشمندان موفق شدند ژن‌های جهنده‌ای از خانواده LINE (توالی‌های هسته‌ای پراکنده بلند) را در مغز اختاپوس بیابند که با قابلیت‌های قوه شناختی سروکار دارد. نقطه مشابهی که در مغز انسان نیز موجود است.

«هنگامی که زیر میکروسکوپ سیگنالی بسیار نیرومند از فعالیت این عنصر در گوشته عمودی مغز دیدم به معنای کلمه از روی صندلی به هوا پریدم، این بخش از مغز اختاپوس جایگاه یادگیری و قابلیت‌های شناختی است، درست مانند بخش هیپوکامپ در مغز انسان.»

جیووانا پونته، موسسه تحقیقاتی جانورشناسی آنتون دارن/ایتالیا

شباهت مغزی میان انسان و اختاپوس

این مطالعات همچنین نشان دادند که ژن‌های جهنده خانواده لاین در مغز انسان ضوابط بسیار سفت و سختی دارند و گمان می‌رود که آنها هم مانند آنچه که در اختاپوس دیده شده به یادگیری و حافظه ارتباط داشته باشند. بخشی از امر مذکور به این نکته باز‌می‌گردد که آنها بیشتر در قسمت هیپوکامپ فعال هستند؛ جایی که فرایند‌های یادگیری در آن کنترل می‌شود.

این ژن‌های جهنده مذکور تاکنون در نقطه یکسانی از مغز دو گونه متفاوت اختاپوس‌های عادی و اختاپوس کالیفرنیایی مشاهده شده است. اکنون همچنین می‌دانیم آنها از مکانیسم‌های مولکولی مشابه با عملکرد کپی/پیست یا کپی/کات بهره‌ می‌برند اما دانشمندان عقیده دارند موضوع پیچیده‌تر از این صحبت‌هاست و در این میان ارتباط مستقیمی با پیچیدگی سیستم عصبی نیز وجود دارد.

در ادامه دانشمندان عقیده دارند چیزی که اکنون در حال بحث درباره آن هستیم نمونه‌ای از «فرگشت هم‌گرا» به شمار می‌رود؛ حالتی از تکامل که طی آن موجودات زنده‌ای که ارتباطی با یکدیگر ندارند مستقل از هم، صفات مشابهی پیدا می‌کنند. امری که بنابر شباهت یافت شده در اختاپوس‌ها، به شکل قابلیت شناختی برتر تجلی پیدا کرده است.

در پایان باید گفت محققان تحقیقات خود را جهت یافتن حقه‌های تکاملی و واکنش‌های عصبی که موجب شده‌اند اختاپوس‌ها به چنین بی‌مهرگان شگفت‌انگیزی تبدیل شوند را ادامه خواهند داد چرا که اکنون ما با یک بی‌مهره آبزی طرف هستیم که ساختار و فعالیت مغزی آن بیشتر به پستانداران شباهت دارد.