منظومه شمسی؛ از معدن‌کاوی در سیارک‌ها تا حیات میکروبی در دنیاهای دیگر

اگر به زبانی ساده بخواهیم منظومه شمسی را تعریف کنیم، می‌توان گفت که مجموعه‌ای از هشت سیاره، دنباله‌دارها، سیارک‌ها و گرد و غبار بین‌سیاره‌ای است که به مرکز خورشید می‌چرخند. به ترتیب از داخل این مجموعه به بیرون آن سیارات عطارد، ناهید، زمین، مریخ، مشتری، زحل، اورانوس و نپتون قرار دارد. تا قبل از سال ۲۰۰۶ میلادی/۱۳۸۵ خورشیدی، پلوتو نیز جز سیاره‌های منظومه شمسی قرار می‌گرفت، اما با تغییر تعریف سیاره، انجمن بین‌المللی نجوم پلوتو را یک سیاره کوتوله معرفی کرد. البته عجله نکنید؛ در ادامه این مطلب به طور کامل به تمام جزئیات خانه بین‌ستاره‌ای ما و چند سوال پرتکرار درباره آن می‌پردازیم.

منظومه شمسی چگونه شکل گرفته است؟

حدود ۴.۵ میلیارد سال پیش، ابری تاریک از گاز و غبار میان‌ستاره‌ای در خود فروریخت و به آرامی به یک قرص تخت و خرچان به نام سحابی خورشیدی تبدیل شد. منجمان احتمال می‌دهند که سحابی خورشیدی با انرژی بسیار زیادی که از انفجار یک ابرنواختر نزدیک به آن رسیده، باعث ایجاد یک ناهنجاری گرانشی در مرکز آن شده و آن را در خود فروریخته است.

در نهایت، گرما و فشار درون این قرص به قدری زیاد شد که بین اتم‌های هیدروژن آن همجوشی هسته‌ای رخ داد و اتم‌های هلیم ایجاد شدند. این واکنش‌های هسته‌ای انرژی‌های بسیار بالایی تولید کردند که در نهایت به شکل‌گیری خورشید منجر شد.

تقریبا ۹۹ درصد مواد داخل منظومه شمسی در خورشید متمرکز شده است و سایر مواد باقی‌مانده گروه‌های کوچکی از غبار را تشکیل دادند که به دور خورشید می‌چرخید. برخی از این گروه‌ها به اندازه‌ای جرم گرفتند که در نهایت با گرانش آن‌ها کره‌هایی تشکیل شد که سیاره‌ها، سیاره‌های کوتوله و قمرها را به وجود آوردند. برخی دیگر تبدیل به سیارک‌ها، دنباله‌دارها و قمرهای کوچکتر شدند.

برای هزاران سال، منجمان این سیار‌ه‌ها را به صورت نقاط نورانی در آسمان می‌دیدند که در زمینه‌ای از ستاره‌ها حرکت می‌کردند. یونانیان باستان این نقاط را «پلنت» (Planet) یا سیاره نامیدند که به معنی «سرگردان» است. عطارد (Mercury) ، ناهید(Venus)، مریخ (Mars)، مشتری (Jupiter) و زحل (Saturn) از دوران باستان شناخته شده بودند.

با اختراع تلسکوپ،‌ گالیله توانست کمربند سیارکی، اورانوس، نپتون و پلوتو و برخی از قمرهای آن‌ها را رصد کند. با آغاز عصر فضا چندین فضاپیما برای کاوش منظومه شمسی به این دنیاهای دوردست فرستاده شد و این سفر در عمق فضا همچنان ادامه دارد.

خورشید

ستاره منظومه ما، منبع انرژی تمام سیاره‌ها و حتی حیات «خورشید» است که بزرگترین جرم منظومه شمسی محسوب می‌شود. خورشید حدود ۹۹.۸ درصد از جرم منظومه شمسی را دارد و باقی مواد را سیاره‌ها، سیاره‌های کوتوله و سایر اجرام تشکیل می‌دهند.

خورشید کره‌ای بزرگ و داغ است که در هسته آن همجوشی هسته‌ای اتفاق می‌افتد. این همجوشی هسته‌ای منبع انرژی خورشید است که با برخورد دو هسته اتم هیدروژن و تولید اتم هلیم انرژی بسیار زیادی تولید می‌کند. لایه‌های درونی خورشید به قدری چگال است که یک میلیون سال طول می‌کشد تا یک پرتوی نور از هسته به سطح خورشید برسد.

حدود ۹۱ درصد از جرم خورشید گاز هیدروژن است و ۹ درصد باقی مانده را گاز هلیم تشکیل می‌دهد. و البته باید گفت که خورشید نسبت به بقیه ستاره‌ها کوچک است و فقط یکی از صدها میلیارد ستاره کهکشان راه شیری است.

خورشید در فاصله حدود ۲۶ هزار سال نوری از مرکز کهکشان و در بازوی جباری آن قرار دارد. اگر خورشید را به اندازه یک دانه شن در نظر بگیریم، کل منظومه شمسی یه اندازه کف دست شما و کهکشان راه شیری به اندازه کل ایالات متحده آمریکا خواهد بود.

فاصله خورشید از زمین به طور میانگین ۱۵۰ میلیون کیلومتر معادل ۸ دقیقه نوری است که این فاصله را یک واحد نجومی (AU - Astronomical Unit) برای اندازه‌گیری فاصله‌های کیهانی در نظر می‌گیرند.

گرانش سطحی خورشید ۲۷.۹ برابر گرانشی است که در سطح زمین حس می‌کنیم. اگر فرض کنیم که می‌توانیم خودرویی روی سطح خورشید قرار دهیم، تنها در چند لحظه مچاله می‌شود. 

سیاره‌های منظومه شمسی

ترتیب سیاره‌های منظومه شمسی از نزدیکترین آن‌ها به خورشید تا دورترین‌شان سیاره عطارد، ناهید، زمین، مریخ، مشتری، اورانوس و نپتون است. تا مدت‌ها تصور می‌شد که پلوتو نیز یکی از سیاره‌های منظومه شمسی است.

اما منجمان با محاسبه مدار پلوتو متوجه شدند که در مسیر خود از مدار سیاره نپتون عبور می‌کند که با تعریف سیاره تداخل داشت. یک سیاره کره‌ای است که در مداری مستقل به دور ستاره خود بچرخد، نیروی گرانش مستقل و به بزرگی کافی داشته باشد و از مدار سیاره دیگری عبور نکند.

در کنار این تعریف، سیاره‌های منظومه شمسی به دو دسته سیاره‌های درونی و سیاره‌های بیرونی تقسیم می‌شوند. سیاره‌های درونی سیاره‌های خاکی عطارد، ناهید، زمین و مریخ هستند که بین خورشید و کمربند سیارکی قرار دارند.

به طرز عجیبی، از کمربند سیارکی به بعد تمام سیاره‌ها غول‌های گازی هستند و هنوز منجمان دلیل این اتفاق را نمی‌دانند. این غول‌های گازی سیاره‌های بیرونی نامیده می‌شوند که به ترتیب سیاره زحل، مشتری، اورانوس و نپتون هستند.

عطارد

سیاره عطارد نزدیکترین سیاره به خورشید و با قطر تقریبا ۴۸۸۰ کیلومتر کوچکترین سیاره منظومه شمسی است. عطارد فقط کمی از قمر زمین، ماه، بزرگتر است و خود آن هیچ قمری ندارد.

سیاره عطارد به طور میانگین در فاصله ۵۸ میلیون کیلومتری از خورشید فاصله دارد که تقریبا ۰.۴ واحد نجومی است. با توجه به نزدیکی عطارد به خورشید باید انتظار داشت که دوره تناوب حرکت انتقالی آن به دور خورشید کوتاه و دمای سطح آن بسیار بالا باشد. ۸۸ روز طول می‌کشد تا عطارد یکبار به دور خورشید بچرخد و تقریبا هر ۵۹ روز یک بار به دور خودش می‌چرخد.

دوره تناوب وضعی عطارد نسبت به تناوب انتقالی آن طولانی است و از آنجایی که عطارد جو بسیار رقیقی دارد، روزها دمای این سیاره تا ۴۲۷ درجه سانتی‌گراد بالا می‌رود و شب‌ها تا ۱۸۳- درجه پایین می‌آید. از آنجایی که عطارد با سرعت زیادی به دور خورشید می‌چرخد، رومیان باستان نام آن را «مرکوری»، پیام رسان خدایان گذاشتند.

ناهید

سیاره ناهید دومین و گرمترین سیاره منظومه شمسی است که با لایه‌های چگال ابر پوشانده شده است و به همین دلیل از دید ما در آسمان بسیار درخشان به نظر می‌رسد. به علاوه، فاصله نزدیک (تقریبا ۱۰۷ میلیون کیلومتر) و ابرهای این سیاره که بیشتر از کربن دی‌اکسید هستند، باعث ایجاد اثر گلخانه‌ای در سطح ناهید می‌شود و دمای آن را تا ۴۷۱ درجه سانتی‌گراد افزایش می‌دهد.

در سال ۲۰۲۰ میلادی/۱۳۹۹ خورشیدی، منجمان اعلام کردند که مولکول فسفین در اتمسفر این سیاره پیدا کرده‌اند که یکی از بلوک‌های اصلی سازنده حیات است. این مولکول در سیاره ما با جانوران زنده تولید می‌شود و حالا بین دانشمندان مباحثه درباره احتمال وجود حیات در ناهید اوج گرفته است.

نام این سیاره از خدای عشق رومیان گرفته شده که معادل خدای آفرودیت یونانیان باستان است.

زمین

سومین سیاره منظومه شمسی، زمین، خانه کیهانی ما است. ما هر روز نجومی، یعنی ۲۳ ساعت و ۵۶ دقیقه و ۴ ثانیه سوار بر این سفینه کیهانی در فاصله تقریبا ۱۵۰ میلیون کیلومتری از خورشید به دور آن می‌چرخیم. زمین هر ۳۶۵.۲۵۶ روز که معادل یک سال نجومی است، یک دور کامل به دور خورشید می‌چرخد و در ایران، افغانستان، پاکستان، تاجیکستان و بسیاری از کشورهای دیگر آغاز این سال را در اولین روز از بهار جشن می‌گیریم.

زمین در فاصله مناسبی از خورشید به نام «کمربند حیات» قرار گرفته که حیات روی آن را ممکن کرده است. اگر زمین کمی دورتر از این فاصله قرار می‌گرفت تمام آب روی آن یخ می‌زد و اگر کمی به خورشید نزدیکتر بود، تمام اقیانوس‌ها بخار می‌شدند.

حدود ۷۱ درصد از سطح زمین با آب پوشانده شده است و اتمسفر زمین از برخورد بادهای خورشیدی به آن جلوگیری می کند. بادهای خورشیدی بزرگی که به زمین می‌رسند، با میدان مغناطیسی زمین به سمت قطب‌ها کشیده می‌شوند و با یونیزه کردن مولکول‌های بالای اتمسفر شفق‌های قطبی را به وجود می‌آورند.

زمین تنها سیاره‌ای است که نام خود را از خدایان باستان نگرفته و «ارث» در انگلیسی و آلمانی به معنی زمین است. سیاره آبی ما بزرگترین سیاره خاکی منظومه شمسی است و تنها یک قمر به نام ماه (The Moon) دارد. فاصله بین زمین و ماه به قدری زیاد است که تمام سیاره‌های منظومه شمسی می‌توانند در آن قرار بگیرند.

منجمان احتمال می‌دهند که ماه با برخورد یک سیارک بزرگ به هسته پیش‌سیاره‌ای زمین به وجود آمده که حتی بخشی از زمین آن دوران به این سیارک بزرگ چسبیده و از آن جدا شده است. در نهایت این سیارک جدا شده به دام گرانش زمین می‌افتد و ماه را تشکیل می‌دهد.

مریخ

سیاره مریخ چهارمین سیاره منظومه شمسی است که دو قمر به نام فوبوس (Phobos) و دیموس (Deimos) دارد و مدت‌ها است که جالب‌ترین سیاره برای انسان‌ها به شمار می‌رود. حتی رصدخانه لاول (Lowell) در ایالات متحده به طور خاص برای مطالعه مریخ ساخته شد. جنس خاک این سیاره که ۱.۵ برابر زمین از خورشید فاصله دارد، از اکسید آهن است و به همین دلیل در آسمان قرمز رنگ دیده می‌شود. رومیان باستان نام این سیاره را به دلیل ظاهر سرخ رنگش «مارس»، به نام خدای جنگ انتخاب کردند.

روی این سیاره بزرگترین کوه و آتشفشان منظومه شمسی، کوه الیمپوس قرار دارد که ارتفاع آن سه برابر قله اورست است. این سیاره هر ۶۷۸ روز یکبار به دور خورشید می‌چرخد که معادل ۱.۸ سال زمینی است. مریخ هر ۲۴ ساعت و ۳۷ دقیقه به دور خود می‌چرخد که فقط ۲ درصد از یک روز زمینی طولانی‌تر است.

اتمسفر مریخ بسیار رقیق است و تقریبا ۹۸ درصد آن گاز کربن دی‌اکسید است. به همین دلیل مریخ در برابر خطرات فضایی محافظت نشده است و در شب‌ها کمترین دما ۱۴۰- درجه سانتی‌گراد است و روزها تا ۲۱ درجه سا‌نتی‌گراد بالا می‌رود.

منجمان احتمال می‌دهند که میلیارد‌ها سال پیش روی مریخ آب مایع و یخ وجود داشته و احتمالا به دلیل دور بودن از خورشید جو خود را از دست داده و بیشتر آب‌های سطح آن از بین رفته است. حالا ناسا و سایر سازمان‌های فضایی فضاپیماهایی برای کشف ناشناخته‌های این سیاره فرستاده‌اند و احتمالا در آینده‌ای نزدیک بتوانیم روی این سیاره زندگی کنیم.

مشتری

سیاره مشتری بزرگترین سیاره و جز غول‌های گازی (Gas Giants) منظومه شمسی است که نام «ژوپیتر» را از پادشاه خدایان رومی گرفته است که در افسانه یونانیان «زئوس» شناخته می‌شود. این سیاره بیشتر از گاز هیدروژن و هلیم تشکیل شده است و اگر کمی جرم بیشتری داشت می‌توانست تبدیل به یک ستاره شود.

مشتری پنجمین سیاره و حجم آن دو برابر اندازه تمام سیاره‌های منظومه شمسی است، با این حال کوتاه‌ترین روز را بین همه سیاره‌ها دارد و تقریبا ۱۰ ساعت طول می‌کشد تا یکبار به دور خود بچرخد. مشتری تعداد بسیار زیادی قمر دارد و تاکنون منجمان ۷۹ قمر را فهرست‌بندی کرده و برای ۵۹ قمر اسم انتخاب کرده‌اند.

فاصله این سیاره تا خورشید ۵ برابر فاصله زمین تا خورشید است و هر ۱۱.۶ سال زمینی یکبار به دور آن می‌چرخد. از آنجایی که مشتری یک سیاره گازی است، دما تقریبا در همه جای سطح آن یکسان است و به ۱۴۵- درجه سانتی‌گراد می‌رسد. در اعماق این سیاره که فشار و دما بسیار بالا است، هیدروژن به صورت مایع وجود دارد و به گفته ناسا بزرگترین اقیانوس منظومه شمسی را به وجود آورده است. طوفان‌های بزرگی در این سیاره رخ می‌دهد که طوفان سرخ آن حتی از پشت تلسکوپ‌های کوچک نیز دیده می‌شود.

زحل

سیاره زحل ششمین سیاره و دومین سیاره بزرگ منظومه شمسی است. این سیاره به حلقه‌های چشم‌نوازش معروف است که ظاهری متفاوت از سایر سیاره‌های منظومه شمسی به آن داده است. سیاره زحل درست مثل مشتری یک غول گازی است و بیشتر از هیدروژن و هلیم تشکیل می‌شود. این سیاره برخلاف ظاهری که دارد چگالی بسیار کمی دارد، به صورتی که اگر آن را بتوانیم روی اقیانوس بسیار بزرگی قرار دهیم، روی آب شناور می‌ماند.

این سیاره تقریبا یک میلیارد و ۴۳۰ میلیون کیلومتر (۱،۴۳۰،۰۰۰،۰۰۰ کیلومتر) و تقریبا ۹.۵ برابر فاصله بین زمین و خورشید است. تقریبا دمای تمام سطح ابرهای زحل نیز یکسان است و به ۱۶۰- درجه می‌رسد. این سیاره هر ۱۰ ساعت و ۱۴ دقیقه به دور خود و هر ۲۹.۴۶ سال زمینی به دور خورشید می‌چرخد.

از آنجایی که جنس حلقه‌های زحل از یخ و سنگ است، هر کدام از این کرات و غبار کوچک یک قمر برای زحل حساب می‌شود. با این حال، تعداد کره‌های نسبتا بزرگتر و مستقلی که ماهواره‌های طبیعی زحل هستند به ۸۲ قمر می‌رسد که ۵۳ قمر نامگذاری شده‌ و هنوز منجمان نامی رسمی برای ۲۹ قمر باقی‌مانده انتخاب نکرده‌اند.

قمرهای این سیاره محبوبیت خاصی بین منجمان دارند، چرا که فضاپیماهایی که اخیرا به زحل فرستاده شد، شواهدی از وجود آب مایع، گاز متان، اتان، کربن دی‌اکسید و مولکول هیدروژن یافتند که احتمال وجود حیات میکروبی روی آن‌ها را افزایش داد.

اورانوس

سیاره اورانوس هفتمین سیاره منظومه شمسی و اولین سیاره‌ای است که بعد از اختراع تلسکوپ کشف شد. اورانوس در افسانه یونانیان باستان تجسمی از آسمان است. نور این ستاره در آسمان به قدری کم است که با چشم غیر مسلح دیده نمی‌شود و به همین خاطر کسانی که در دوران باستان زندگی می‌کردند از حضور این سیاره خبر نداشتند. ویلیام هرشل (William Herschel)، یکی از منجمان تاثیرگذار در سال ۱۷۸۱ میلادی/۱۱۶۰ خورشیدی، برای اولین بار این سیاره را مشاهده کرد.

این سیاره حلقه بسیار باریکی در اطراف خود دارد، اما برای مشاهده آن به تلسکوپ‌های قدرتمند رصدخانه‌ها نیاز دارید. این سیاره در فاصله ۲ میلیارد و ۸۷۰ میلیون کیلومتری (۲،۸۷۰،۰۰۰،۰۰۰ کیلومتر) از خورشید قرار دارد که تقریبا ۱۹ برابر فاصله زمین تا خورشید است. اورانوس هر ۱۷ ساعت و ۱۴ دقیقه به دور خود و هر ۸۴ سال زمینی به دور خورشید می‌چرخد.

اورانوس از مولکول‌های سنگین‌تری از همدم‌های گازی خود در منظومه شمسی دارد. این سیاره ترکیبی از آب، متان و یخ آمونیاک است. برخلاف تمام سیاره‌های منظومه شمسی، محور گردش اورانوس تقریبا افقی است و تقریبا ۹۸ درجه با صفحه منظومه شمسی اختلاف دارد.

به دلیل وجود گاز متان در اتمسفر بالایی این سیاره، اورانوس ظاهری سبزآبی دارد. این سیاره ۱۳ حلقه و ۲۷ قمر دارد و تنها سیاره‌ای است که نام آن از خدایان یونانی انتخاب شده است.

نپتون

سیاره هشتم و آخرین سیاره کشف شده در منظومه شمسی، نپتون است. این سیاره نیز یک غول گازی است که در سال ۱۸۴۶ میلادی/۱۲۲۶ خورشیدی وقتی کشف شد که منجمان با رصد اورانوس متوجه ناهنجاری‌هایی در حرکت انتقالی آن شده بودند.

اوربن لووریه، ریاضیدان فرانسوی با محاسباتی  که انجام داد پیش‌بینی کرد که احتمالا باید یک سیاره دیگر در مداری پس از اورانوس باشد تا بتواند حرکت‌های اورانوس را توجیه کند. او فقط یک ساعت پس از انجام محاسبات خود به موقعیت این سیاره در آسمان نگاه کرد و نپتون را دقیقا در همان جا مشاهده کرد.

نپتون نام خود را از خدای دریای افسانه‌های رومی گرفته که معادل خدای پوسایدون (Poseidon) یونانیان است. این سیاره حدود ۴ میلیارد و ۴۹۵ میلیون کیلومتر (۴،۴۹۵،۰۰۰،۰۰۰ کیلومتر) از خورشید دورتر است که تقریبا ۳۰ برابر فاصله زمین و خورشید است. نپتون به قدری از خورشید دور است که ۴ ساعت و ۹ دقیقه طول می‌کشد تا یک پرتوی نور از خورشید به آن برسد و شدت نور خورشید حدود ۹۰۰ برابر کمتر از چیزی است که از روی زمین می‌بینیم.

نپتون هر ۱۶۴.۸ سال زمینی به دور خورشید و هر ۱۶ ساعت و ۷ دقیقه به دور خود میچرخد. نپتون از آب، متان و آمونیاک تشکیل شده است که دور یک هسته کوچک خاکی می‌چرخند. ابرهای این غول گازی با سرعت ۲ هزار کیلومتر بر ساعت در نپتون حرکت می‌کنند و دمای سطح آن‌ها به ۲۱۳- درجه سانتی‌گراد می‌رسد. نپتون ۱۴ قمر دارد که بزرگترین آن‌ها تریتون است و تنها چند ماه پس از کشف نپتون دیده شد.

پلوتو چیست و چرا سیاره محسوب نمی‌شود؟

زمانی پلوتو سیاره نهم منظومه شمسی حساب می‌شد، اما با تغییر تعریف سیاره از سوی اتحادیه بین‌المللی نجوم (IAU - International Astronomical Union) پلوتو در زیر مجموعه سیاره‌های کوتوله (Dwarf Planets) قرار گرفت. سیاره کره‌ای است که نیروی گرانش کافی برای ایجاد یک مدار تقریبا دایره‌ای شکل در اطراف خورشید را دارد و مدار سیاره‌های اطراف خود را قطع نمی‌کند.

اما مشخص شد که پلوتو مدار نپتون را قطع می‌کند و حتی به اندازه کافی بزرگ و پرجرم نیست. این سیاره ۵ میلیارد و ۹۰۰ میلیون کیلومتر (۵،۹۰۰،۰۰۰،۰۰۰ کیلومتر) از خورشید دورتر است که تقریبا ۳۹ برابر فاصله خورشید تا زمین است.

پلوتو هر ۶ روز و ۹ ساعت و ۲۲ دقیقه به دور خود و هر ۲۴۸ سال یکبار به دور خود می‌چرخد. مدار پلوتو به دور خورشید به قدری بزرگ است که از زمان کشف آن تا امروز حتی یک دور کامل هم به دور خورشید نزده است.

این سیاره کوتوله نام خود را از خدای دنیای زیر زمین رومی‌ها گرفته است که معادل خدای هادس (Hades) در افسانه‌های یونانی است. پلوتو یک قمر بزرگ به نام شارون (Charon) و چهار قمر دیگر دارد که تقریبا هم اندازه با خودش است و در یک مدار قفل گرانشی (Gravitational lock) به دور هم می‌چرخند. این سیاره به قدری از خورشید دور است که دمای سطح آن به طور میانگین ۲۴۰- درجه سانتی‌گراد است.

سیاره‌های کوتوله

منجمان احتمال می‌دهند هزاران سیاره کوتوله وجود دارد که در انتظار کشف شدن هستند. پنج سیاره کوتوله معروف منظومه شمسی سرس (Ceres)، پلوتو (Pluto)، ماکه‌ماکه (Makemake)، هاومی (Haumea) و اریس (Eris) است.

سرس در در کمربند سیارکی بین مریخ و مشتری قرار دارد، اما باقی سیاره‌های کوتوله در کمربندی فراتر از نپتون به نام کمربند کوییپر (Kuiper Belt) قرار دارد. این اجرام به اندازه کافی پرجرم هستند، اما وارد مدار سیاره های اطراف خود می‌شوند و به همین دلیل به نام سیاره شناخته نمی‌شوند.

کمربند سیارکی

همانطور که گفتیم، بین سیاره مریخ و مشتری یک کمربند سیارکی وجود دارد که شامل میلیون‌ها سنگ بزرگ است که به نام سیارک شناخته می‌شوند. ناسا تخمین می‌زند که بین ۱.۱ تا ۱.۹ میلیون ایز این سیارک‌ها قطری بزرگتر از ۱ کیلومتر دارند و باقی سیارک‌ها کوچکتر از این مقدار هستند. مدار برخی از این سیارک‌ها به بعضی از سیاره‌های منظومه شمسی نزدیک و باعث ایجاد برخوردهایی در زمین و سایر سیاره‌ها می‌شود. این سیارک‌ها شامل مواد ارزشمندی هستند که منجمان در تلاش برای استخراج این منابع هستند و احتمالا تا دهه آینده معدن کاوی در فضا به وقوع بپیوندد.

داستان دنباله‌دارها، بارش‌های شهابی و کمربند کوییپر

فراتر از سیاره نپتون چگالی زیادی از اجرام یخی و سنگی وجود دارد که مثل کمربندی اطراف منظومه شمسی است. اجرام داخل این کمربند گاهی اوقات با ایجاد یک ناهنجاری گرانشی یا در اثر برخورد به هم به سمت خورشید کشیده می‌شوند و مداری بیضوی، سهمی یا هذلولی در اطراف آن طی می‌کنند.

این اجرام در مسیر خود وقتی از مدار مشتری عبور می‌کنند، یخ‌های آن‌ها به آرامی شروع به تعصید شدن می‌کند و دنباله‌ای در جهت مخالف خورشید از آن ایجاد می‌شود. به این اجرام دنباله‌دار می‌گویند که دو دنباله یونی و غباری در پشت سر آن‌ها تشکیل می‌شود.

دنباله یونی دنباله‌دارها با چشم دیده نمی‌شود و حاصل یونیزه شدن گازهای داخل آن‌ها است که دقیقا در جهت مخالف تابش نور خورشید به آن‌ها قرار می‌گیرد. اما دنباله‌های غباری حاصل ذرات غبار جدا شده از این اجرام است که در مسیر حرکت آن‌ها باقی می‌ماند.

وقتی دنباله‌دارها از مدار زمین می‌گذرند، ذراتی از خود در آنجا باقی می‌گذارند. زمین با حرکت در مدار خود از داخل این گروه از ذرات می‌گذرد و با برخورد آن‌ها به جو زمین می‌سوزند. نور حاصل از سوختن این ذرات شهاب (Meteor) نام دارد و اگر اندازه آن‌ها از مقداری بیشتر باشد که بتواند از جو زمین عبور کند، شهاب‌سنگ (Meteorite) نامیده می‌شود.

ابر اورت

ابر اورت (Oort cloud) جایی فراتر از کمربند کوییپر است و بین دو هزار تا پنج هزار واحد نجومی (فاصله زمین تا خورشید) از خورشید دورتر است و دورترین نقاط این ابر حدود ده هزار تا ۲۰ هزار واحد نجومی از خورشید فاصله دارد. این ناحیه همانطور که از نامش پیداست،‌ ابری از صدها هزار جرم است که ما را در برابر تابش‌های بین‌کهکشانی حفظ می‌کند.