هر آنچه که لازم است درباره «بیماری آلزایمر» بدانید
به زبان ساده آلزایمر حالتی از زوال عقل پیش‌رونده است. در این مطلب درباره علائم و هر آنچه باید درباره این بیماری بدانید می‌گوییم.
در دیجیاتو ثبت‌نام کنید
جهت بهره‌مندی و دسترسی به امکانات ویژه و بخش‌های مختلف در دیجیاتو عضو ویژه دیجیاتو شوید.
عضویت در دیجیاتوتازههای تکنولوژی
اگر بخواهیم تعریف ساده و در عین حال کاملی از آلزایمر داشته باشیم، باید بگوییم که این بیماری حالتی از زوال عقل پیش‌رونده است. زوال عقل اختلالی گسترده‌تر است که شرایطی منفی برای بخش حافظه، فکر کردن و رفتار انسان ایجاد می‌کند و زندگی روزمره آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
زوال عقل (Dementia) می‌تواند به دلایل مختلفی مثل آسیب مغزی یا بیماری‌های مرتبط بروز دهد، اما گاهی اوقات علت آن ناشناخته است. طبق انجمن آلزایمر (Alzheimer's Association) حدود 60 تا 80 درصد پرونده‌های زوال عقل به آلزایمر مربوط می‌شود.
بیشتر افراد بالای 65 سال به آلزایمر مبتلا می‌شوند و اگر قبل از این سن رخ دهد، به اصطلاح «بیماری زودرس» آلزایمر نامیده می‌شود. در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای آلزایمر وجود ندارد، اما روش‌هایی برای کاهش پیش‌روی آن هست.
حقایقی درباره بیماری آلزایمر
با اینکه بسیاری از افراد نام بیماری آلزایمر را شنیده‌اند، شاید بهتر باشد که اطلاعات و جزئیات اصلی این بیماری را بار دیگر مرور کنیم:
- بیماری آلزایمر شرایطی مزمن و پیش‌رونده است که نشانه‌ای از کهولت سن نیست.
- زوال عقل و آلزایمر بیماری یکسانی نیستند و آلزایمر نوعی از زوال عقل به شمار می‌رود.
- علائم آلزایمر به مرور بروز می‌دهد و به مرور اثر آن روی مغز کاهش می‌یابد.
- هر کسی می‌تواند به آلزایمر مبتلا شود، اما افراد خاصی در معرض خطر بیشتری هستند. افراد بالای 65 سال که در خانواده آن‌ها سابقه این بیماری وجود دارد، در معرض خطر بیشتری هستند.
- افرادی که به آلزایمر مبتلا می‌شوند، سرانجام یکسانی نخواهند داشت. فردی می‌تواند مدت زیادی با آسیب شناختی جزئی زندگی کند و در عین حال، ممکن است این بیماری پیشرفت سریع‌تری در فرد دیگری داشته باشد و علائم بیشتری از خود نشان دهد.
- هنوز درمانی قطعی برای آلزایمر وجود ندارد، اما در حال حاضر با روش‌هایی می‌توان سرعت روند این بیماری را کاهش و سطح کیفیت زندگی را افزایش داد.
علائم بیماری آلزایمر چیست؟
هر کسی ممکن است بازه‌ای زمانی از زندگی خود را فراموش کند. اما افرادی که به بیماری آلزایمر دچار هستند، علائم و رفتار آن‌ها در طول زمان وخیم‌تر می‌شود:
- از دست دادن حافظه که در انجام فعالیت‌های روزانه مثل یادآوری قرارهای ملاقات تاثیر می‌گذارد.
- مشکل در انجام فعالیت‌های آشنا، مثل استفاده از ماکروویو
- مشکل در حل مسائل
- مشکل در صحبت کردن یا نوشتن
- سردرگمی درباره زمان و مکان
- کاهش توانایی قضاوت و داوری
- کاهش بهداشت فردی
- تغییر در رفتار و شخصیت
- جدا شدن از دوستان، خانواده و جامعه
البته باید گفت که این علائم لزوما به معنی ابتلا به بیماری آلزایمر نیست و برای تشخیص بیماری حتما باید به پزشک مربوطه مراجعه کنید. این علائم در مراحل مختلف بیماری می‌تواند تغییر کند. در مراحل پایانی بیماری، فرد به وضوح مشکل جدی در صحبت کردن، حرکت کردن و یا واکنش به اتفاقات اطراف خود پیدا می‌کند.
چگونه می‌توان بیماری آلزایمر را تشخیص داد؟
تنها راهی که می‌توان به طور قطعی بیماری آلزایمر را تشخیص داد، بررسی بافت مغزی فرد پس از مرگ او است. با این حال، پزشکان با آزمایش‌هایی که انجام می‌دهند، می‌توانند با بررسی توانایی‌های ذهنی فرد زوال عقل را تشخیص دهند. پزشک معالجه کننده برای تشخیص این بیماری، پرونده سلامت شما را بررسی می‌کند و ممکن است درباره مسائل زیر از شما سوالاتی بپرسد:
- علائم
- سابقه خانوادگی
- شرایط کنونی و گذشته
- داروهای مصرفی کنونی و گذشته
- رژیم غذایی، مصرف الکل و سایر عادات سبک زندگی شما
چه آزمایش‌هایی برای تشخیص آلزایمر هست؟
همچنان آزمایش خاصی برای تشخیص قطعی آلزایمر وجود ندارد و از بسیاری جهات این بیماری هنوز ناشناخته است. با این حال، با بررسی سلامت روان، جسم، مغز و تصویربرداری از آن‌ها پزشکان معالج می‌توانند بیماری آلزایمر را تشخیص دهند. پزشک شما ممکن است سلامت روان شما را بررسی کند که به او اجازه می‌دهد حافظه بلند مدت و کوتاه مدت و آگاهی شما از زمان و مکان را بسنجد.
برای مثال ممکن است از شما درباره اینکه امروز چه روزی است و رئیس جمهور وقت کیست بپرسد و یادآوری شما درباره لیست کوتاهی از کلمات را بسنجد. پس از آن، از شما آزمایش‌هایی برای سنجش سلامت فیزیکی شما میگیرد. پزشک شما احتمالا فشار خون، ضربان قلب و دمای بدن شما را اندازه‌گیری می‌کند و در بعضی موارد آزمایش خون یا ادرار میگیرد.
پس از آن پزشک شما آزمایش‌هایی برای سنجش سلامت مغزتان انجام می‌دهد تا سایر بیماری‌های احتمالی دیگر را کنار بگذارد و به تشخیص نهایی برسد. در این آزمایش واکنش شما به محیط، قدرت عضلانی و قدرت گفتار شما را می‌سنجد.
به علاوه، پزشک ممکن است از مغز شما ام‌آر‌آی (MRI - Magnetic Resonance Imaging) یا سی‌تی اسکن (CT - Computed Tomography) تهیه کند که می‌تواند الهاب، خونریزی، مشکلات ساختاری و سایر ویژگی‌های غیرعادی را تشخیص دهد.
داروهای درمانی بیماری آلزایمر چیست؟
در ال حاضر، هیچ درمانی برای بیماری آلزایمر وجود ندارد. اما پزشک ممکن است روش‌هایی برای کاهش شدت علائم و سرعت پیش‌روی بیماری پشنهاد دهد.
معمولا برای آلزایمر اولیه تا خفیف دونپزیل یا آریسپت (Donepezil - Aricept) و یا ریواستیگماین یا اکسلون (Rivastigmine - Exelon) تجویز می‌کنند. این داروها به افزایش سطح آستیل‌کولاین (Acetylcholine) در مغز کمک می‌کند و باعث می‌شود تا نورون‌ها بهتر در ارسال و دریافت پیام‌ها عمل کنند. البته این داروها می‌توانند در کاهش علائم آلزایمر نیز کمک کنند.
داروی جدیدی به نام آدوکانوماب یا آدوهلم (Aducanumab - Aduhelm) نیز وجود دارد که فقط برای مراحل اولیه آلزایمر پیشنهاد می‌شود. این دارو به کاهش پلاک‌های پروتئینی انباشته شده در مغز در پی بیماری آلزایمر کمک می‌کند. البته در حال حاضر، نگرانی‌هایی برای عوارض بیش از حد این دارو وجود دارد.
برای درمان آلزایمر خفیف تا مراحل پایانی آن پزشک دونپزیل و یا ممانتاین - نامندا (Memantine - Namenda) تجویز می‌کن. ممانتاین می‌تواند جلوی آسیب گلوتامات (glutamate) بیش از حد در مغز را بگیرد. این ماده شیمیایی در بیماری وخیم آلزایمر در مغز ترشح می‌شود و به سلول‌های مغزی آسیب می‌رساند.
به علاوه، پزشک ممکن است داروهای ضدافسردگی و اضطراب برای بیمار تجویز کند تا از علائم آلزایمر کاهش دهد. این علائم می‌تواند به افسردگی، مشکل خواب، پریشانی و توهم نیز برسد. با اینکه هر چه از زمان ابتلا به بیمار یآلزایمر می‌گذرد فرد بیمار به مراقبت‌های بیشتری احتیاج دارد، علائم دقیق در افراد می‌تواند متفاوت باشد.
سایر درمان‌های آلزایمر
در کنار مصرف دارو، تغییر سبک زندگی نیز می‌تواند به فرد مبتلا به آلزایمر کمک کند تا شرایط خود را کنترل کند:
- ساده‌سازی فعالیت‌ها
- کاهش سردرگمی در انجام کارها
- استراحت کافی در هر روز
- استفاده از روش‌های تمدد اعصاب مثل مدیتیشن
- ایجاد محیطی آرام
در کنار پزشک، تیمی از متخصصان سلامت می‌تواند به بیمار کمک کند تا کیفیت زندگی بهتری در طول بیماری آلزایمر داشته باشد:
- فیزیوتراپیست می‌تواند به فعالیت بدنی کمک کند.
- متخصص تغذیه به حفظ تعادل مواد مغذی کمک می‌کند.
- متخصص سلامت روان به بیمار دچار به آلزایمر و فردی که از او مراقبت می‌کند، کمک می‌کند.
برخی از مطالعات اخیر نشان می‌دهد که مصرف ویتامین ای (Vitamin E) به خصوص در کنار داروهایی مثل دونپزیل می‌تواند از سرعت فرایند کاهش فعالیت‌ها بکاهد. البته حتما قبل از مصرف هر داروی دیگری از پزشک خود مشورت بگیرید.
عامل ابتلا به بیماری آلزایمر چیست؟
هنوز متخصصان عامل خاصی برای ایجاد بیماری آلزایمر در فرد پیدا نکرده‌اند، اما برخی از عواملی که خطر ابتلا به بیماری را افزایش می‌دهد، تعیین کرده‌اند:
- سن: بیشتر افرادی که با بیماری آلزایمر دست و پنجه نرم می‌کنند، بالای 65 سال هستند.
- سابقه خانوادگی: اگر فردی از خانواده درجه اول شما به آلزایمر مبتلا شده باشد، احتمال ابتلای شما به این بیماری نیز بیشتر می‌شود.
- ژنتیک: ممکن است برخی از ژن‌های خاص به بیماری آلزایمر مرتبط باشد.
البته داشتن یک یا بیشتر این عوامل به منظور این این که شما بیماری آلزایمر دارید یا در آینده به آن مبتلا خواهید شد. برای اینکه مطمئن شوید، حتما باید به پزشک مراجعه کنید. سایر عواملی که ممکن است به آلزایمر منجر شود سابقه:
- افسردگی
- استعمال دخانیات
- بیماری‌های قلبی عروقی
- آسیب مغزی قبلی
آلزایمر و ژنتیک
با اینکه هنوز علت مشخصی برای ابتلا به بیماری آلزایمر نیست، اما ژنتیک می‌تواند تاثیر بسزایی داشته باشد. در حال حاضر، پژوهشگران ژن خاصی به نام آپولیپوپروتئین ای (Apolipoprotein E) یافته‌اند که ممکن است عامل آغاز بیماری آلزایمر در افراد مسن باشد.
آزمایش خون می‌تواند نشان دهد که این ژن خاص در بدن شما وجود دارد یا خیر. البته به یاد داشته باشید که اگر فردی این ژن را داشته باشد، ممکن است به بیماری آلزایمر مبتلا نشود و برعکس آن نیز صادق است. در حال حاضر، هیچ روشی برای تعیین دقیق ابتلای فردی به بیماری آلزایمر وجود ندارد.
مراحل بیماری آلزایمر چیست؟
آلزایمر بیماری پیش‌رونده‌ای است که مراحل متفاوتی دارد و در طول زمان وخیم‌تر می‌شود. بیماری آلزایمر به طور کلی هفت مرحله اصلی دارد:
مراحل 1 تا 3: پیش از زوال عقل و آسیب خفیف شناختی
- مرحله 1: هیچ علامتی در این مرحله وجود ندارد. اگر سابقه‌ای خانوادگی از بیماری آلزایمر دارید، بهتر است با پزشک برای حفظ سلامت خود در سنین بالاتر مشورت کنید.
- مرحله 2: اولین علائم مثل فراموشی در این مرحله رخ می‌دهد.
- مرحله 3: آسیب‌های شناختی و فیزیکی خفیف در این مرحله رخ می‌دهد. مثل، کاهش حافظه و تمرکز یا ممکن است یادگیری مهارت‌های جدید سخت به نظر برسد. این تغییرات رفتاری را فقط فردی نزدیک به بیمار می‌تواند متوجه شود.
مراحل 4 تا 7: زوال عقل
- مرحله 4: آلزایمر معمولا در این مرحله تشخیص داده می‌شود، اما همچنان خفیف است. معمولا افراد در این مرحله متوجه از دست دادن حافظه می‌شوند و در مدیریت کارهای روزمره خود دچار مشکل می‌شوند.
- مرحله 5: علائم خفیف تا وخیم در این مرحله رخ می‌دهد که فرد به کمک دیگران، مثل پرستار یا عزیزان خود احتیاج دارد. البته فرد در این مرحله می‌تواند نیازهای اولیه خود مثل غذا خوردن و مدیریت خانه رابرطرف کند.
- مرحله 6: در این مرحله، بیمار برای انجام کارهایی مثل غذا خوردن و لباس پوشیدن به کمک افراد دیگر احتیاج دارد.
- مرحله 7: این مرحله آخر و سخت‌ترین مرحله از بیماری آلزایمر است که فرد به مرور قدرت گفتار و حالت‌های چهره خود را از دست می‌دهد و حرکت او محدود می‌شود.
هر جه فرد بیمار به مرحله پایانی بیماری آلزایمر نزدیک می‌شود، به مراقبت و توجه بیشتری از سمت پرستار یا عزیزان خود نیاز خواهد داشت. برای اینکه بتوانید بهتر این مراحل را کنترل کنید، با پزشک خود مشورت کنید و از او درباره راه‌های مقابله با آلزایمر بپرسید. مراقبت مناسب می‌تواند به بیمار در حفظ آرامش و کیفیت زندگی خود کمک کند.
اگر به آلزایمر مبتلا هستید، حتما برنامه مراقبتی خود را با عزیزانتان به اشتراک بگذارید. هر چه بیماری پیشرفت می‌کند، افراد مبتلا به بیماری آلزایمر به کمک بیشتری از سمت اطرافیان خود احتیاج دارند. افرادی که به آلزایمر مبتلا هستند معمولا بین 4 تا 8 سال پس از تشخیص بیماری عمر می‌کنند و بعضی حتی تا 20 سال پس از آن زنده می‌مانند.
بیماری آلزایمر زودرس چیست؟
آلزایمر معمولا روی افراد بالای 65 سال تاثیر می‌گذارد. البته، ممکن است حتی زودتر نیز در افراد بین سن 30 تا 50 سال بروز دهد که به بیماری زودرس آلزایمر شناخته می‌شود. این نوع از آلزایمر کمتر از 10 درصد افراد مبتلا به آلزایمر را شامل می‌شود.
از آنجایی که پزشک‌ها در افراد جوان به دنبال آلزایمر نمی‌گردند، ممکن است فرایند تشخیص بیماری کمی طول بکشد. علائم آلزایمر زودرس به مرحله‌ای که فرد بیمار در آن قرار دارد، بستگی دارد. علائم اولیه می‌تواند از دست رفتن خفیف حافظه، مشکل تمرکز و انجام فعالیت‌های روزمره باشد؛ ممکن است پیدا کردن کلمات درست برای فرد کار سختی باشد و یا زمان را از دست بدهد.
برخی از مطالعات نشان می‌دهد که بعضی از تغییرات خاص در بینایی و چشم افراد بالای 50 سال می‌تواند نشانه‌ای از مراحل اولیه بیماری آلزایمر باشد. افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری زودرس آلزایمر را دارند، در خطر بیشتری هستند.
چگونه از ابتلا به آلزایمر جلوگیری کنیم؟
همانطور که هیچ درمان قطعی شناخته شده‌ای برای بیماری آلزایمر وجود ندارد، هیچ روشی برای جلوگیری قطعی از ابتلا به این بیماری نیز نیست. اما بهبود سبک زندگی یکی از بهترین روش‌هایی است که برای جلوگیری از ابتلا به بیماری آلزایمر وجود دارد:
- سعی کنید استعمال دخانیات را ترک کنید: اگر در حال حاضر سیگار می‌کشید، بهتر است برای حفظ سلامت کوتاه مدت و بلند مدت خود سیگار را ترک کنید.
- به طور مرتب ورزش کنید: فعالیت روزانه می‌تواند به ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها مثل بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت و حتی آلزایمر جلوگیری کند.
- مغز خود را فعال نگه دارید: می‌توانید بعضی از تمرین‌های شناختی را امتحان کنید.
- فعالیت‌های اجتماعی خود را حفظ کنید: رابطه‌های دوستانه، انجام کارهای داوطلبانه و سرگرمی‌ها می‌تواند به حفظ سلامت شما در تمام زندگیتان کمک کند.
با این حال، حواستان باشد که قبل از هر تغییر بزرگی در سبک زندگی با پزشک خود مشورت کنید.
مراقبت‌های بیماری آلزایمر
هر چه این بیماری در فرد پیش‌روی می‌کند، انجام کارهای روزمره برای بیمار سخت‌تر می‌شود و به حمایت بیشتری احتیاج خواهد داشت. اگر یکی از عزیزان شما به بیماری آلزایمر مبتلا شده است، لازم است که درباره این بیماری مطالعه کنید و بدانید که او چه شرایطی را تجربه خواهد کرد و چه کارهایی می‌توانید برای او انجام دهید. برای پرستاری از فرد مبتلا به بیماری آلزایمر می‌توانید:
- اطلاعات خود را از بیماری آلزایمر افزایش دهید و مراحل و علائم آن را بدانید. اگر این مقاله را خوانده باشید، از همین حالا آماده آغاز مسیر خود هستید.
- با اعضای خانواده که می‌توانند در این مسیر شما را همراهی کنند، در ارتباط باشید.
- می‌توانید به گروه‌های حمایتی برای پرستاران آلزایمر بپیوندید.
- به دنبال پرستاران حرفه‌ای، مراقبت فرجه‌ای و برنامه‌های مراقبتی بزرگسالان باشید.
- به یاد داشته باشید که شما نیز به حمایت نیاز دارید. به افراد نزدیک خود مراجعه کنید و کمک دیگران را قبول کنید.
مهم است بدانید که به عنوان یک پرستار، از خودتان نیز مراقبت کنید. پرستاری لحظات سخت بسیاری دارد و زنجیره‌ای از مسئولیت‌ها می‌تواند تاثیر منفی روی سلامت شما داشته باشد. آلزایمر بیماری پیچیده‌ای است و اگر فردی از عزیزان شما به این بیماری مبتلا باشد، می‌تواند تا آخر عمر روی شما تاثیر بگذارد. بهتر است به پیشنهادات پزشک خود عمل کنید و به او اعتماد کنید.
برای گفتگو با کاربران ثبت نام کنید یا وارد حساب کاربری خود شوید.