کم‌خونی؛ علائم، علل و درمان

طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، کم خونی یکی از مشکلات جدی بهداشت عمومی در دنیاست. این اختلال بر اساس شرایط مختلف می‌تواند همه افراد و گروه‌های سنی را در معرض خطر قرار دهد. به عنوان مثال، کم‌خونی ناشی از فقر آهن شایع‌ترین نوع آن است که 1.6 میلیارد نفر، یعنی معادل یک پنجم جمعیت جهان دچار آن هستند. 
در حالی که کم‌خونی یک مشکل عمده برای بهداشت عمومی در کشورهای در حال توسعه محسوب می‌شود،کشورهای با درآمد بالا را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. علاوه بر این، کم خونی به طور ویژه، کودکان خردسال و زنانی که در سنین بارداری هستند را تحت تاثیر قرار می‌دهد. سازمان جهانی بهداشت تخمین می‌زند که 42 درصد از کودکان زیر 5 سال، یک سوم زنان در سنین بارداری و 40 درصد زنان باردار در سراسر جهان دچار کم‌خونی هستند. 
در این مطلب می‌توانید همه اطلاعات لازم درباره علل، علائم، درمان و پیشگیری کم‌خونی را مطالعه کنید.
(لازم به ذکر است که در نهایت، تشخیص قطعی کم‌خونی و درمان آن باید تحت نظر پزشک انجام شود)

کم‌خونی چیست؟

کم‌خونی زمانی اتفاق می‌افتد که یک فرد، به اندازه کافی گلبول‌های قرمز نداشته باشد. در یک آزمایش خون معمولی، کم‌خونی به صورت هموگلوبین پایین یا هماتوکریت (درصد گلبول قرمز خون در کل حجم خون) نشان داده می‌شود. در حالی که گلبول‌های سفید با عفونت مبارزه می‌کنند و پلاکت‌ها به لخته شدن خون شما کمک می‌کنند، گلبول‌های قرمز نیز وظیفه حمل اکسیژن در سراسر بدن را دارند.
درون گلبول‌های قرمز، پروتئینی غنی از آهن به نام هموگلوبین، اکسیژن را از ریه‌ها دریافت و به بافت‌های بدن می‌رساند. بنابراین اگر فردی دچار کم‌خونی باشد، سطح هموگلوبین او پایین خواهد آمد. متناسب با میزان کمبود هموگلوبین، ممکن است بافت‌ها یا اندام‌های فرد مبتلا، اکسیژن کافی دریافت نکنند و در نتیجه علائم رایجی چون خستگی، رنگ پریدگی، سردرد یا تنگی نفس پدیدار شود. دلیل این موضوع آن است که اندام‌ها آنچه را که برای کار کردن نیاز دارند دریافت نمی‌کنند.

گلبول‌های قرمز در مغز استخوان ساخته می‌شوند. مغز استخوان ماده نرم و اسفنجی شکلی است که در مرکز استخوان‌ها قرار دارد. بیشتر مغز استخوان بدن افراد بالغ در استخوان‌های لگن، استخوان سینه و ستون فقرات قرار دارد. در حقیقت حدود 95 درصد از سلول‌های خونی بدن در مغز استخوان تولید می‌شود. 

کم‌خونی چه کسانی را بیشتر تهدید می‌کند؟

هر کسی با هر جنسیتی و در هر سنی ممکن است به کم‌خونی مبتلا شود، اگرچه گروه‌های زیر بیشتر در معرض خطر قرار دارند:

• زنان 
  از دست دادن خون در طول دوره‌های ماهانه و زایمان می‌تواند منجر به کم‌خونی شود. این امر به ویژه در صورت داشتن قاعدگی‌های سنگین یا شرایطی مانند فیبروم صادق است .
• کودکان یک تا دو ساله 
  بدن در طول جهش رشد، به آهن بیشتری نیاز دارد.
• نوزادان
  نوزادانی که از شیر مادر یا شیر خشک جدا می‌شوند، ممکن است آهن کمتری دریافت کنند. 
• افراد بالای 65 سال
  افراد بالای 65 سال بیشتر در معرض رژیم های غذایی فاقد آهن و برخی بیماری‌های مزمن هستند.
• افرادی که از داروهای رقیق کننده خون استفاده می کنند

انواع مختلف کم‌خونی

انواع مختلفی از کم‌خونی وجود دارد، اما همه آن‌ها باعث کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون می‌شود. سطح گلبول قرمز ممکن است به یکی از دلایل زیر پایین باشد:

1. کم‌خونی ناشی از فقر آهن  

فقر آهن شایع‌ترین نوع کم‌خونی است و زمانی رخ می‌دهد که خون فرد، آهن کافی برای تولید گلبول‌های قرمز و هموگلوبین سالم را نداشته باشد. گلبول‌های قرمز، اکسیژن را به بافت‌های بدن می‌رسانند و دی‌اکسید کربن را حذف می‌کنند. نداشتن گلبول‌های قرمز کافی فعال، ممکن است منجر به خستگی و تنگی نفس شود.
سازمان بهداشت جهانی (WHO) اعلام کرده است که این نوع کم‌خونی شایع‌ترین اختلال تغذیه‌ای در جهان است.

2. کم‌خونی بیماری مزمن

این نوع کم‌خونی گاهی کم‌خونی ناشی از التهاب نیز نامیده می شود. کم خونی بیماری مزمن دومین شکل شایع کم‌خونی پس از فقر آهن در نظر گرفته می‌شود. این نوع کم‌خونی زمانی اتفاق می‌افتد که یک وضعیت پزشکی طولانی مدت بر توانایی بدن برای تولید گلبول‌های قرمز سالم تأثیر می‌گذارد. شرایط زمینه‌ای می‌تواند متفاوت باشد و ممکن است شامل بیماری‌های مزمن مانند سرطان، عفونت، بیماری کلیوی و برخی بیماری‌های خود ایمنی باشد. اغلب، حتی اگر سطوح طبیعی یا زیاد آهن در بدن ذخیره شده باشد، این بیماری‌های مزمن مانع استفاده موثر بدن از آهن برای ایجاد گلبول‌های قرمز جدید می‌شود.

3. کم‌خونی همولیتیک

این نوع کم‌خونی می‌تواند ناشی از بیماری‌های ارثی یا اکتسابی باشد و زمانی رخ می‌دهد که گلبول‌های قرمز بدن سریعتر از جایگزین شدن آن‌ها از بین می‌روند. کم خونی همولیتیک می‌تواند خفیف یا جدی باشد. در صورتی که کم‌خونی همولیتیک، ژنتیکی نباشد می‌تواند ناشی از مواد مضر یا واکنش به برخی داروها ایجاد شود.

4. کم‌خونی آپلاستیک

کم‌خونی آپلاستیک یک  اختلال خونی است که در آن مغز استخوان بدن، سلول‌های خونی سالم کافی نمی‌سازد. به همین دلیل، گاهی اوقات از آن به عنوان نارسایی مغز استخوان یاد می‌شود.
طبق گزارش بنیاد بین‌المللی کم‌خونی آپلاستیک (MDS)، در کشورهای غربی میزان بروز این اختلال در افراد تقریباً دو در میلیون در سال است و تخمین زده می‌شود که در آسیا این میزان، دو تا سه برابر بیشتر باشد.
به گفته مؤسسه ملی دیابت و بیماری‌های گوارشی-کلیوی، این اختلال مردان و زنان را به طور مساوی تحت تأثیر قرار می‌دهد که معمولاً در بزرگسالان بین 20 تا 25 سال و همچنین افراد بالای 60 سال ایجاد می‌شود. 

5. کم خونی پرنیشیوز 

این نوع کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین ب‌12 است. این ویتامین برای تولید گلبول‌های قرمز ضروری است و زمانی اتفاق می‌افتد که بدن، نتواند ویتامین B12 را که برای ساخت گلبول‌های قرمز سالم جذب کند. اگر فردی به اندازه کافی ب‌12 مصرف یا جذب نکند، ممکن است تعداد گلبول‌های قرمز او پایین بیاید.

6. کم‌خونی داسی شکل

کم‌خونی داسی شکل یک اختلال خونی ارثی است که با کمبود گلبول‌های قرمز سالم و دوره‌های همراه با درد همراه است.
این اختلال به دلیل ایجاد جهش در ژنی می‌شود که دستور ساخت هموگلوبین را به بدن می‌دهد. این پروتئین (هموگلوبین) که در گلبول‌های قرمز خون یافت می‌شود، به اکسیژن در ریه‌ها متصل شده و آن را به بافت‌های سراسر بدن می‌رساند. در نتیجه اتفاق افتادن این جهش، بدن شکل معیوبی از هموگلوبین به نام هموگلوبین S تولید می‌کند که باعث داسی شکل یا هلالی شدن گلبول‌های قرمز خون می‌شود. سلول های داسی سفت و چسبنده هستند و تمایل دارند جریان خون را در رگ‌های اندام‌ها مسدود کنند، بنابراین باعث ایجاد درد و افزایش خطر عفونت می‌شوند.

سلول‌های داسی طول عمر کوتاه‌تری نسبت به گلبول‌های قرمز طبیعی دارند که منجر به کمبود کلی گلبول‌های قرمز و در نتیجه کم‌خونی می‌شود.

علائم و نشانه‌های کم‌ خونی

بسته به نوع کم‌خونی، ممکن است افراد علائم مختلفی را تجربه کنند. شایع‌ترین علامت همه کم‌خونی‌ها ضعف است. در اینجا به برخی از علائم دیگر نیز اشاره شده است:

علائم کم‌خونی ناشی از فقر آهن ممکن است خفیف باشد اما با پیشرفت آن، علائم بیشتری می‌تواند بروز کند که شامل موارد زیر می‌شود:

• خستگی مفرط
• ضعف
• رنگ پریدگی پوست
• درد قفسه سینه، ضربان قلب سریع یا تنگی نفس
• سردرد، سرگیجه یا سبکی سر
• سرد شدن دست و پا
• زبان ملتهب
• شکننده شدن ناخن‌ها
• هوس خوردن یخ، خاک، نشاسته یا برنج خام
• از دست دادن اشتها (اغلب در نوزادان و کودکان)

کم خونی بیماری مزمن ممکن است علائم و نشانه‌های مشابهی با سایر کم خونی‌ها ایجاد کند، مانند خستگی، رنگ پریدگی پوست، سبکی سر، تنگی نفس، ضربان قلب سریع، تحریک پذیری و درد قفسه سینه.

علائم کم‌خونی همولیتیک ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• خستگی
• سرگیجه
• ضعف
• طحال یا کبد بزرگتر از حد طبیعی

علائم کم‌خونی آپلاستیک ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• خون‌ریزی
• عفونت
• حالت تهوع
• بثورات پوستی

این علائم ممکن است از همان ابتدا شدید باشند یا به مرور زمان بدتر شوند.

علائم دیگر آن عبارتند از:

• ضعف
• تنگی نفس، ضربان قلب سریع، درد قفسه سینه
• سرگیجه، به ویژه پس از ایستادن از حالت نشسته یا خوابیده
• سردرد، پوست رنگ پریده
• کبودی، خونریزی غیر‌قابل کنترل
• خونریزی بینی، خونریزی لثه، مدفوع خونی یا خونریزی شدید قاعدگی
• احساس سرما در دست‌ و پا
• تب به دلیل عفونت
• عفونت‌های مکرر یا علائم شبیه آنفولانزا
• ظاهر شدن نقاط قرمز کوچک روی پوست که نشان دهنده خونریزی زیر پوست است

کم خونی ناشی از ویتامین ب‌12 ممکن است علائم مشابهی با سایر کم خونی‌ها داشته باشد. اما از آنجایی که ناشی از عدم جذب ویتامین ب‌12 است، احتمالا باعث بروز موارد زیر می‌شود:

• گزگز و بی‌حسی دست و پا
• ضعف عضلانی
• از دست دادن تعادل
• مشکل در راه رفتن
• استخوان‌های ضعیف، منجر به شکستگی لگن
• مشکلات عصبی، مانند گیجی، زوال عقل، افسردگی و از دست دادن حافظه
• حالت تهوع، استفراغ، سوزش سر دل ، نفخ و گاز شکم ، یبوست یا اسهال، کاهش اشتها و کاهش وزن
• زبان صاف، زخیم و قرمز

نوزادانی که کمبود ب‌12 دارند ممکن است علائم زیر را نشان دهند:

• حرکات غیر معمول مانند لرزش صورت
• اختلال در تغذیه به دلیل مشکلات زبان و گلو
• تحریک پذیری

علائم کم‌خونی داسی شکل می‌تواند در برخی از کودکان زودتر ایجاد شود و معمولاً بعد از پنج یا شش ماهگی شروع شود. علائم و نشانه‌های رایج عبارتند از:

• پوست مایل به زرد که به یرقان معروف است
• سفیدی مایل به زرد چشم
• خستگی یا بی‌قراری
• تورم دست و پا
• عفونت های مکرر، به ویژه ذات الریه
• دوره‌های همراه درد که به آن بحران سلول‌های داسی شکل می‌گویند، زمانی رخ می‌دهند که گلبول‌های قرمز داسی شکل، جریان خون به اندام‌ها را مسدود کنند.

دلایل انواع کم‌خونی

علاوه بر نداشتن گلبول‌های قرمز کافی، اگر بدن فرد سریع‌تر از جایگزین شدن گلبول‌های قرمز آن‌ها را از دست بدهد، دچار کم خونی می‌شود. هر نوع کم خونی ناشی از عوامل متفاوتی است که در اینجا به آن‌ها اشاره شده.

کم خونی فقر آهن به دلیل از دست دادن خون(ناشی از عوامل مختلف)، مصرف مقادیر ناکافی آهن یا داشتن یک وضعیت پزشکی که بر توانایی بدن در جذب آهن تأثیر می‌گذارد، ایجاد می‌شود.

کم خونی آپلاستیک به صورت «اکتسابی» یا «ارثی» است، اگرچه علت دقیق آن مشخص نیست.
آپلاستیک اکتسابی که شایع‌تر از نوع ارثی است، ممکن است ناشی از عوامل زیر باشد:

• مواد شیمیایی از جمله سموم، آفت‌کش‌ها و آرسنیک
• بارداری
• شیمی درمانی و پرتودرمانی برای درمان سرطان
• بیماری‌های عفونی مختلف، از جمله هپاتیت،  اچ‌آی‌وی، ویروس EBV، لوپوس، آرتریت روماتوئید یا سایر اختلالات خود ایمنی (مواردی که سیستم ایمنی به سلول‌های سالم حمله می‌کند)
• بعضی از داروها از جمله برخی آنتی بیوتیک‌ها، سرکوب کننده‌های سیستم ایمنی، و برخی داروهای ضد التهابی
• سرطانی که به استخوان گسترش یافته است.

با گذشت زمان، ممکن است مشکلات قلبی شدیدی ایجاد شود، مانند آریتمی (ضربان نامنظم قلب)، درد قفسه سینه، بزرگ شدن قلب و  نارسایی قلبی.
کم خونی آپلاستیک ارثی نادر بوده و در بسیاری از افرادی که این نوع کم‌خونی را دارند، علت ناشناخته است. 

کم‌خونی همولیتیک؛ بدن شما معمولاً گلبول‌های قرمز قدیمی یا معیوب را، از طریق فرآیندی به نام  همولیز از بین می‌برد. کم‌خونی همولیتیک زمانی رخ می‌دهد که تعداد گلبول‌های قرمز خون به دلیل همولیز بیش از حد، کم شود.

برخی از شرایطی که می‌توانند باعث همولیز سریع شوند از جمله موارد زیر هستند:

•  بیماری خود ایمنی
• نارسایی مغز استخوان
• بیماری‌های خونی ارثی مانند تالاسمی 
• عفونت‌ها
• برخی داروها

کم خونی داسی شکل زمانی اتفاق می‌افتد که یک کودک، ژن معیوب را از هر دو والدین به ارث ببرد اما کودکی که این ژن را از یک والدین به ارث می‌برد، حامل صفت سلول داسی شکل خواهد بود و می‌تواند آن را به فرزندانش منتقل کند. افراد دارای صفت داسی معمولاً علائم مرتبط با آن را ندارند، اما در معرض خطر ابتلا به برخی مشکلات پزشکی هستند و می‌توانند ژن هموگلوبین داسی را به فرزندان خود منتقل کنند.

کم‌خونی داسی شکل میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری در برخی اقوام نظیر آفریقایی تبار، آمریکایی تبار و مدیترانه‌ای تبار شایع‌تر است. شیوع جهش ژنی که باعث کم‌خونی داسی شکل می‌شود، در مناطقی از جهان که  مالاریا وجود دارد بیشتر است. 

کم خونی ناشی از ویتامین ب‌12 زمانی اتفاق می‌افتد که معده شخص مبتلا، فاقد پروتئینی به نام فاکتور داخلی است و نمی‌تواند ویتامین B12 کافی را از غذا جذب کند. از آنجایی که افراد مبتلا به این نوع کم‌خونی نمی‌توانند به طور موثر ب‌12 را جذب کنند، باید مکمل آن را از طریق تزریق یا دوزهای خوراکی بالا و نظارت از طریق آزمایش خون دریافت کنند.
در موارد نادر، شکل دیگری از کم خونی مرتبط با ب‌12 وجود دارد که صرفاً به دلیل مصرف نکردن این ویتامین رخ می‌دهد. خوردن غذاهای سرشار از ب‌12 می‌تواند به این بیماری کمک کند. این غذاها عبارتند از:

• گوشت گاو، جگر، مرغ و ماهی
• تخم مرغ و لبنیات
• نوشیدنی‌های مبتنی بر سویا و همبرگرهای گیاهی
• غلات صبحانه غنی شده با ویتامین ب‌12

کمبود ب‌12 همچنین می‌تواند در اثر عوامل و شرایط دیگری مانند عفونت، جراحی و اثرات جانبی داروها نیز ایجاد شود.

کم خونی بیماری مزمن می‌تواند توسط شرایط بیماری‌های مزمن زیر ایجاد شود:  
بیماری‌های التهابی به چند دلیل می‌توانند باعث کم‌خونی بیماری مزمن شوند.

• التهاب می‌تواند باعث تولید پروتئینی به نام سیتوکین شود که از بدن در برابر عفونت محافظت می‌کند و همچنین در تولید گلبول‌های قرمز اختلال ایجاد می‌کند.
• التهاب می‌تواند باعث خونریزی داخلی شود که منجر به کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون می‌شود.
• التهاب سیستم گوارشی می‌تواند در جذب آهن از غذا اختلال ایجاد کند.

انواع بیماری‌های التهابی که باعث کم‌خونی بیماری مزمن می‌شوند عبارتند از:

• روماتیسم مفصلی
• التهاب روده
• بیماری کرون روده
• لوپوس
• دیابت
• بیماری دژنراتیو مفصلی

اگر پاسخ سیستم ایمنی فرد به عفونت، در تولید گلبول‌های قرمز اختلال ایجاد کند، می‌تواند باعث کم‌خونی بیماری مزمن شود.

بیماری‌های عفونی که منجر به کم‌خونی بیماری مزمن می‌شوند ‌عبارتند از:

• اچ آی وی/ ایدز
• هپاتیت
• بیماری سل
• عفونت قلبی
• عفونت استخوانی

بیماری نارسایی کلیه نیز تحت شرایطی می‌تواند باعث جذب کمتر مواد مغذی لازم برای ایجاد گلبول‌های قرمز شده و فرد را دچار کم‌خونی بیماری مزمن کند.
همچنین انواع خاصی از سرطان‌ها می‌توانند در تولید گلبول‌های قرمز توسط مغز استخوان اختلال ایجاد کنند. این سرطان ها عبارتند از:

• سرطان لنفوم هوچکین
• لنفوم غیرهوچکین
• سرطان ریه
• سرطان سینه

اگر سرطان به مغز استخوان حمله کند می‌تواند به تولید گلبول‌های قرمز خون آسیب برساند. 

کم‌ خونی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

برای تعیین اینکه آیا کم‌خونی دارید یا خیر، به احتمال زیاد پزشک شما در مورد سابقه پزشکی و خانوادگی با شما صحبت می‌کند، معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و درخواست انجام آزمایش‌های زیر را می‌دهد:

• شمارش کامل خون (CBC)  
  این آزمایش تعداد سلول‌های خونی را در یک نمونه نشان می‌دهد. پزشک برای تعیین کم‌خونی یک فرد، تعداد گلبول‌های قرمز خون (هماتوکریت) و هموگلوبین را بررسی می‌کند. پزشکان ممکن است اعداد هدف متفاوتی داشته باشند، اما مقادیر طبیعی هماتوکریت بزرگسالان بین 40 تا 52 درصد برای مردان و 35 تا 47 درصد برای زنان است. مقادیر طبیعی هموگلوبین نیز در بزرگسالان معمولاً 14 تا 18 گرم در دسی لیتر برای مردان و 12 تا 16 گرم در دسی لیتر برای زنان است. 

• آزمایش خون محیطی
  این آزمایش برای تعیین اینکه آیا گلبول‌های قرمز شما اندازه، شکل و رنگ معمولی دارند یا خیر انجام می‌شود.
• آزمایش‌های اضافه  
  ممکن است پزشک شما در صورت تشخیص کم‌خونی، برای تعیین علت آن آزمایش‌های دیگری را در نظر بگیرد.

درمان کم‌خونی چقدر طول می‌کشد؟

مدت زمان برطرف شدن کم‌خونی، به نوع آن بستگی دارد.

نارسایی کمبود آهن

مکمل‌های آهن (توسط پزشک یا هماتولوژیست تجویز می‌شود) که به صورت خوراکی مصرف می‌شوند، می‌توانند در عرض 3 تا 10 روز عمل کنند. با این حال، معمولا ماه‌ها طول می کشد تا سطح آهن به حالت عادی برگردد. 

کم‌خونی آپلاستیک

زمانی که کم‌خونی آپلاستیک توسط پرتو درمانی، شیمی درمانی و سایر داروها ایجاد شده باشد، پس از توقف درمان بهبود میابد.
برای زنانی که در دوران بارداری دچار کم خونی آپلاستیک می‌شوند، این وضعیت معمولاً زمانی بهبود می‌یابد که دوران بارداری آن‌ها پایان یابد. 

کم خونی داسی شکل

ابتلا به کم خونی داسی شکل به معنای داشتن یک بیماری مادام العمر است زیرا پیوند خون و مغز استخوان تنها راه درمان است. در واقع درصد کمی از افراد مبتلا به این بیماری پیوند را دریافت می‌کنند. 

کم خونی ناشی از کمبود ویتامین ب‌12

در حالی که این نوع کم‌خونی یک بیماری مادام العمر است، درمان می‌تواند به افراد کمک کند تا زندگی عادی داشته باشند. در بیشتر موارد، تشخیص زودهنگام می‌تواند به رفع عوارض این نوع کم‌خونی، مانند آسیب‌های عصبی کمک کند.

کم خونی بیماری مزمن

بعد از درمان بیماری زمینه‌ای که باعث کم‌خونی می‌شود، این وضعیت از بین می‌رود.

پیشگیری از کم‌خونی

 در برخی موارد می‌توان از کم خونی فقر آهن با روش‌های زیر جلوگیری کرد:

• درمان از دست دادن خون  
  برای کسانی که به دلایل مختلف خون زیادی از دست می‌دهند، رسیدگی به ریشه این موضوع می‌تواند به پیشگیری از کم خونی کمک کند.
• مصرف غذاهای حاوی آهن  
  خوردن غذاهای حاوی آهن بالا، مانند گوشت بدون چربی، مرغ، سبزیجات دارای برگ تیره و لوبیا می‌تواند سطح آهن را افزایش دهد.
• اطمینان از دریافت ویتامین C کافی  
  نوشیدنی‌ها و غذاهای حاوی ویتامین C مانند آب پرتقال، توت فرنگی و کلم بروکلی می‌توانند به جذب آهن در بدن کمک کنند.
• محدود کردن مصرف قهوه یا چای همراه با وعده‌های غذایی  
  مصرف قهوه و چای بلافاصله بعد از غذا، جذب آهن را دشوار می‌کند.
• احتیاط در مورد مصرف قرص‌های کلسیم  
  از آنجایی که کلسیم می‌تواند بر نحوه جذب آهن توسط بدن تأثیر بگذارد، مصرف آن حتما باید تحت نظر پزشک باشد.

در حالی که هیچ پیشگیری شناخته شده‌ای برای کم‌خونی آپلاستیک وجود ندارد، دور ماندن از حشره کش‌ها، حلال‌های آلی، پاک کننده‌های رنگ و سایر مواد شیمیایی سمی ممکن است خطر ابتلا را کاهش دهد. 
کم‌خونی ناشی از فقدان فاکتور داخلی، قابل پیشگیری نیست اما افرادی که به دلیل کمبود ویتامین ب‌12 در رژیم غذایی خود به این بیماری مبتلا می‌شوند، می‌توانند با خوردن غذاهای سرشار از ‌ب‌12 مانند گوشت گاو، تخم مرغ، غلات غنی شده و غیره، این بیماری را کاهش دهند. با این حال در نهایت احتمالاً تحت نظر پزشک خود به مکمل یا تزریق با دوز بالای ب‌12 نیاز دارند. 

چگونه کم‌خونی را کنترل کنیم؟

در حالی که برخی از انواع کم‌خونی کوتاه مدت و خفیف هستند، برخی دیگر می‌توانند در طول زندگی ادامه داشته باشند. راه‌های مختلفی برای کمک به کنترل کم‌خونی وجود دارد، از جمله:

• پیروی از یک رژیم غذایی سالم.
• نوشیدن آب کافی.
• ورزش منظم. البته اگر فردی در اثر کم‌خونی ضعیف شده باشد، باید با احتیاط ورزش کرده و با پزشک مشورت کند.
• اجتناب از قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی که باعث کم‌خونی می‌شوند.
• شستن مرتب دست‌ها برای جلوگیری از عفونت.
• مراقبت دقیق از دندان‌ها و مراجعه منظم به دندانپزشک.
• صحبت با پزشک در صورت هرگونه تغییر در علائم.