آیا یک طوفان خورشیدی می‌تواند زمین را نابود کند؟

تمامی موجودات روی کره زمین زندگی خود را مدیون پرتوی گرمابخش خورشید هستند اما اگر این پرتوها به شکل نامتعارفی از کنترل خارج شوند و در قالب میلیاردها تن از ذرات باردار با سرعت هزاران کیلومتر در ثانیه به زمین برخورد کنند، چه بر سر موجودات زمین خواهد آمد؟ آیا یک طوفان خورشیدی می‌تواند به حدی قدرتمند باشد که سطح زمین را از حیات پاک کند؟

پاسخ‌های موجود برای این سوالات تا حد زیادی پیچیده هستند اما اکثر دانشمندان در یک موضوع اتفاق نظر دارند؛ میدان مغناطیسی و اتمسفر زمین محافظت بسیار خوبی از سیاره ما در برابر فعالیت‌های خورشیدی به عمل می‌آورند.

به شکلی که با وجود تاثیرات مخرب طوفان‌های خورشیدی روی تجهیزات رادیویی، مخابراتی و ماهواره‌ها، بیشتر تششعات مضرر ناشی از آن‌ها پیش‌ از آنکه به پوست انسان برسند، توسط جو زمین جذب می‌شوند.

به گفته «الکس یانگ»، یکی از محققان مرکز پرتاب‌های فضایی گادرد ناسا، ما در سیاره‌ای زندگی می‌کنیم که مجهز به اتمسفر بسیار ضخیمی است و می‌تواند همه موارد زیان‌بار موجود در یک طوفان خورشیدی را دفع کند، حتی در شدید‌ترین موارد ثبت‌شده طی 10,000 سال اخیر نیز انرژی هیچ فعالیت خورشیدی به اندازه‌ای نبوده که جو زمین را از میان ببرد.

با این حال طوفان‌های خورشیدی همچنان می‌توانند با ایجاد اختلال در فناوری‌های ساخت بشر مانند اینترنت و تجهیزات رادیویی موجب آشوب و در نهایت به شکل غیر مستقیم سبب مرگ و میر در انسان‌ها شوند. به همین‌ خاطر است که دانشمندان و آژانس‌های فضایی مانند ناسا فعالیت‌های خورشیدی را جدی می‌گیرند و همیشه با دقت مشغول مشاهده و نظارت آنها هستند.

طوفان خورشیدی چیست؟

طوفان خورشیدی که گاهی اوقات با نام شراره خورشیدی نیز از آن یاد می‌شود، هنگامی رخ می‌دهد که میدان مغناطیسی این ستاره دچار پیچش و خمیدگی شود و در نتیجه این امر طوفان‌هایی با ابعاد یک سیاره در سطح خورشید ایجاد خواهد شد که متشکل از انرژی الکترومغناطیسی هستند.

این طوفان‌ها در تصاویر به شکل نقاط تاریک و سردی دیده می‌شوند که لکه خورشیدی نام دارند. در حواشی این لکه‌های خورشیدی میادین مغناطیسی به شکل دائم در حال خمیدگی و افزایش اندازه هستند و گاهی اوقات شکست این طاق‌های انرژی امواج قدرتمندی را ایجاد می‌کنند که ما تحت عنوان طوفان خورشیدی از آنها یاد می‌کنیم.

بیشتر انرژی موجود در یک شراره خورشیدی به شکل نور فرابنفش و اشعه ایکس منتشر می‌شود، هرچند که این انرژی هنگفت همچنین می‌تواند دمای گاز موجود در جو خورشید را افزایش دهد و سبب آزادسازی حباب‌های عظیم متشکل از ذرات بارداری شود که به عنوان «خروج جرم از تاج خورشیدی» (CME) شناخته می‌شود.

بدین ترتیب اگر یک CME روبه‌روی زمین رخ دهد، امواج CME نیز به سوی سیاره ما حرکت می‌کنند و در مدتی میان 15 ساعت تا چندین روز بعد به زمین می‌رسند.

البته هر انسانی، چه درباره CME شنیده باشد و چه از وجود آن بی‌اطلاع باشد، در طول زندگی خود از صدها «خروج جرم از تاج خورشیدی» جان سالم به در برده است زیرا خورشید بسته به اینکه در چه مقطعی از چرخه 11 ساله خود قرار دارد، می‌تواند به دفعات یک بار در هفته یا روزی چند بار پدیده CME را در فضا آزاد کند.

با این حال مردم عادی عموما به واسطه میدان مغناطیسی و جو زمین متوجه برخورد این امواج با زمین نمی‌شوند. در ادامه پس از رسیدن امواج CME به زمین، اتم‌ها و مولکول‌های اتمسفر به شکل الکتریکی باردار می‌شوند و روی ارتباطات رادیویی تاثیر می‌گذارند، همچنین ممکن است سبب شوند شفق‌هایی که عموما در دو قطب زمین دیده می‌شوند در نزدیکی خط استوا هم قابل مشاهده باشند.

برخی از کارشناسان عقیده دارند که یک CME فوق‌العاده بزرگ می‌تواند با تاثیرگذاری روی کابل‌های اینترنتی موجود در اقیانوس‌ها یک «آخرالزمان اینترنتی» را به پا کند و دسترسی به فضای مجازی در نقاطی از زمین را برای هفته‌ها و یا شاید ماه‌ها به کل قطع کند. امری که برای ماهواره‌ها و ایستگاه‌های فضایی مدار زمین هم به شدت زیان‌بار است.

هرچند که طوفان خورشیدی به دلیل لایه‌های محافظتی سیاره زمین تاثیر چندان خطرناکی در پی ندارد، اما دانشمندان همچنان به فعالیت باقی ستاره‌های نزدیک به زمین مشکوک هستند.

هنگامی که سوخت ستارگان تمام می‌شود و می‌میرند، می‌توانند پس از یک انفجار عظیم پرتوهای قدرتمندی را تا چندین میلیون سال نوری دورتر از خودشان رها کنند که البته این امواج بسیار قدرتمندتر از فعالیت‌های خورشید ما هستند.

در صورت رخ دادن چنین پدیده‌ای، اگر ستاره مرده در فاصله نزدیکی به ما قرار داشته باشد می‌تواند با استفاده از حجم نور فرابنفش خود لایه اوزون را مانند یک تکه کاغذ از هم بدرد و تمامی موجودات زمین را با خطر نابودی روبه‌رو کند.

تحقیقات صورت گرفته در سال 2020 نشان داده‌اند که احتمالا مرگ یک ستاره در فاصله 65 سال نوری از زمین، حدود 359 میلیون سال پیش چنین تاثیری داشته و باعث شده تا 70 درصد از بی‌مهرگان روی زمین از میان بروند.

البته که دانشمندان در خصوص علت این انقراض 70 درصدی اطمینان ندارند اما فسیل‌های این دوره نشان‌دهنده آسیب ناشی از نور فرابنفش هستند.

در پایان باید بگوییم خوشبختانه در حال حاضر هیچ ستاره در حال مرگی نزدیک زمین وجود ندارد تا با انفجار خود حیات را از بین ببرد و قرار هم نیست که به زودی شاهد چنین پدیده‌ای باشیم.

اگر دوست داشتید می‌توانید این مطلب را با دوستان‌تان در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک بگذارید.