شکار شکارچی آسمان؛ جیمز وب از سحابی شکارچی تصویربرداری کرد

تلسکوپ فضایی جیمز وب روز گذشته پرجزئیات‌‌ترین و واضح‌ترین تصویر موجود از بخش‌ داخلی سحابی شکارچی را منتشر کرد. سحابی شکارچی محلی برای تولد ستاره‌ها است که در فاصله‌ی ۱۳۵۰ سال نوری از سیاره‌ی زمین قرار دارد. این تصویر به درخواست گروهی متشکل از محققان بین‌المللی از جمله محققان دانشگاه وسترن گرفته شده است.

این تصویر توسط دوربین نیرکم تلسکوپ جیمز وب و با ادغام فیلترهای مختلف تهیه شده است. ترکیب فیلترهای مختلف باعث شده تا در این تصویر از نشر گازهای یونیزه شده گرفته تا هیدروکربنات‌ها و گازهای مولکولی و گرد و غبار و همچنین نور پراکنده شده‌ی ستاره‌ها مشخص باشد. دیواری چگال از گرد و غبار میان‌ستاره‌ای که از گوشه‌ی سمت راست بالا تا سمت چپ پایین امتداد دارد قابل توجه‌ترین بخش است عکس است. در این ناحیه‌ پرنورترین ستاره‌ی این سحابی یعنی ستاره‌ی «تتا۲ اوریونیس اِی (θ2 Orionis A )» قرار دارد.

درخشش تصویر حاصل حضور گروهی از ستاره‌های جوان، داغ و پرجرم در گوشه‌ی سمت راست بالای تصویر است که به خوشه‌ی تراپزیوم معروف هستند و در قلب این سحابی قرار دارند. همان‌طور که در سمت راست تصویر مشخص است بادهای ستاره‌ای و امواج پر قدرت فرابنفش ساطع شده از این ستاره‌های جوان محیطی داغ و یونیزه را به وجود آورده‌اند و همچنین دیوار شکارچی که در مرکز تصویر کشیده شده است را به آرامی رو به جلو هل می‌دهند.

ِالس پیترز اخترفیزیکدان دانشگاه وسترن در رابطه با تصویر منتشر شده توسط جیمز وب از سحابی شکارچی به بخش خبری وبسایت همین دانشگاه می‌گوید:« پس از دیدن تصاویر نفس‌گیر جیمز وب، سر از پا نمی‌شناختیم. ما سال ۲۰۱۷ این پروژه را آغاز کردیم بنابراین به مدت پنج سال منتظر این داده‌ها بودیم».

این داده‌های جیمز وب به محققان کمک می‌کنند تا نحوه‌ی تکامل ستاره‌های جوان و همچنین اتفاقی که پس از متولد شدن برای گرد و غبار اطراف‌شان رقم می‌زنند را بهتر درک کنند. ستاره‌های جوان مقدار زیادی از امواج پر انرژی فرابنفش را ساطع می‌کنند که این امواج می‌توانند در ساختار گرد و غبار محلی که ستاره از دورن آن متولد شده و هنوز در اطراف ستاره هستند تغییر ایجاد کند. هم ساختار ظاهری و هم ساختار شیمیایی. این که این اتفاق دقیقا چطور رخ می‌دهد و منجر به بوجود آمدن سیاره‌ها به دور ستاره می‌شود هنوز به طور دقیقی مشخص نیست.

دیسک‌های گرد و غبار در اطراف ستاره‌های جوان در این تصویر مشخص هستند. در این دیسک‌ها، سیاره‌ها می‌توانند متولد شوند. یکی از بزرگ‌ترین این ساختارهای HST-10 است که در تصویر مشخص شده (بالا سمت راست). البته که این دیسک به دلیل تشعشعات قدرتمند ستاره‌های جوان خوشه‌ی تراپزیوم در حال از هم پاشیدن است. برای قیاس، مدار سیاره‌ی نپتون، آخرین سیاره‌ی منظومه‌شمسی در زیر این تصویر آورده شده که نشان از بزرگی HST-10 دارد. تا کنون حدود ۱۸۰ تا از چنین دیسک‌هایی به دور ستاره‌های جوان در سحابی شکارچی کشف شده است.

در سرتاسر تصویر همچنین رشته‌هایی از گرد و غبار میان‌ستاره‌ای در اشکال و ابعاد مختلف قابل مشاهده است. به طور مثال در سمت چپ پایین تصویر تعداد بسیار زیادی از این ساختارها دیده می‌شوند. این ناحیه احتمالا مملو از مولکول‌های هیدروکربن و هیدروژن مولکولی است. باور بر این است که این مناطق به دلیل افت‌وخیر حرکت گازها در سحابی بوجود آمده‌اند. این رشته‌ها می‌توانند باعث بوجود آمدن ستاره‌های جدید در اعماق سحابی شوند.

وقتی ابرهای چگال گرد و غبار میان‌ستاره‌ای به دلیل گرانش بالا پایداری خود را از دست می‌دهند به درون خود می‌رُمبند، با افزایش جرم بالاخره به مرحله‌ای می‌رسند که فرآیند همجوشی در هسته‌ی آن‌ها آغاز می‌شود و شروع به درخشش می‌کنند. در سمت چپ بالای این تصویر یک ستاره‌ی تازه متولد شده که هنوز در ابر زایشی خود حضور دارد دیده می‌شود.

امیلی هابارت، دانشیار موسسه‌ی اخترفیزیک SPATIALE فرانسه و از اعضای پروژه‌ی بین‌المللی که تصویر سحابی شکارچی برای آن‌ها گرفته شده درباره این رصد جدید جیمز وب به وبسایت خبری دانشگاه وسترن می‌گوید:« ما هیچ‌وقت موفق نشده بودیم تا ساختارهای پیچیده‌ی مواد میان‌ستاره‌ای در این محیط‌ها را ببینیم و یا متوجه شویم که چگونه سیستم‌های سیاره‌ای در حضور تشعشعات قوی شکل می‌گیرند. این تصاویر جدید از تاثیرات محیط میان‌ستاره‌ای بر روی سیستم‌های سیاره‌ای پرده بر می‌دارد».

دانشمندان باور دارند که شرایط سحابی شکارچی مانند شرایط منظومه‌شمسی ما در دوران نوزادی، یعنی ۴/۵ میلیارد سال پیش است. برای همین هم علاقه‌ی زیادی به رصد و بررسی این سحابی دارند تا بتوانند شرایط این ناحیه را با نحوه‌ی تکامل منظومه‌شمسی مقایسه کنند.

در قلب مناطق ستاره‌زایی مانند سحابی شکارچی توده‌های عظیم گرد و غبار حضور دارند که اجازه عبور نور را نمی‌دهند و به همین دلیل رصد این مناطق در نور مرئی و با استفاده از تلسکوپ‌های مرئی مانند تلسکوپ فضایی جیمز وب ممکن نیست. تلسکوپ فضایی جیمز وب اما با رصد در طول موج فروسرخ می‌تواند به اعماق این ابرها نفوذ کند و داده‌های با ارزشی از این نواحی تهیه کند.

البته که رصد شکارچی برای جیمز وب چالش برانگیز بوده است. زیرا این سحابی یکی از منابع پر نور آسمان محسوب می‌شود و همین هم کار تصویربرداری را برای ابزارهای فوق حساس جیمز وب سخت می‌کنند. اما این تلسکوپ با موفقیت از این آزمون بیرون آمد. قدرتمندترین تلسکوپ بشر که در کنار تصویربرداری از کم‌نورترین و دوردست‌ترین اجرام عالم، می‌تواند تصاویر با کیفیتی از منابع پر نور آسمان مانند سحابی شکارچی یا سیاره‌ی مشتری تهیه کند.