پیش‌نویس سند ریال دیجیتال منتشر شد: ترسیم دورنمای پروژه جدید بانک مرکزی

بانک مرکزی پیش‌نویس سند ریال دیجیتال را به صورت رسمی منتشر کرد. هدف از انتشار آن بیان اهداف، تهدیدها و فرصت‌های توسعه این رمزپول اعلام و از کارشناسان خواسته شده تا نظرات خود را درباره پیش‌نویس سند ریال دیجیتال بیان کنند.

ریال دیجیتال یا همان پول دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) جدیدترین پروژه کلید خورده از سوی بانک مرکزی ایران است که مخالفان و موافقان خود را دارد. دیجیاتو پیش از این و در شهریورماه، نسخه اولیه پیش‌نویس سند ریال دیجیتال را منتشر کرد که اکنون نسخه ویرایش شده آن با تغییرات بسیار کمی، به صورت رسمی از سوی بانک مرکزی منتشر شده است.

این نهاد هدف از تهیه سند مذکور را ایجاد بستری به منظور تبیین اهداف، ابعاد، تهدیدها و فرصت‌های توسعه ریال دیجیتال عنوان کرده است؛ که سعی دارد با مرور ابعاد مختلف مساله، دورنمای مناسبی از مختصات ریال دیجیتال بانک مرکزی برای ذی‌نفعان موضوع ترسیم کند.

بانک مرکزی اعتقاد دارد با توجه به ابعاد وسیع و ماهیت کمتر شناخته شده و بین رشته‌ای این پدیده، بررسی الزامات و اثرات توسعه ریال دیجیتال از جهات اقتصادی، فنی و کسب‌وکاری ضروری به نظر می‌رسد.

بخش اول این سند به توضیح تعاریف اولیه اختصاص داده شده و تعاریفی از بلاکچین و موضوعات مرتبط با آن ارائه می‌کند. در بخش‌های بعدی درباره ابعاد فنی این پروژه، شامل چگونگی تولید و انتشار ریال دیجیتال، فرایند انجام تراکنش‌ها و تبیین نوع تراکنش‌ها، مزایا، فرصت‌ها و فواید پیاده‌سازی ارز دیجیتال ملی ایران، تهدیدها و هزینه‌های احتمالی و مواردی از این دست، توضیحاتی بیان شده است.

همچنین در پایان این پیش نویس از همه کارشناسان این حوزه دعوت به عمل آمده که درباره آن نظر بدهند و بدین منظور آدرس پست الکترونیکی irdr@cbi.ir برای دریافت پیشنهادات و انتقادات، معرفی شده است.

ریال دیجیتال چیست؟

تقریبا یک سال از جدی شدن عرضه پول دیجیتال بانک مرکزی ایران می‌گذرد و چیستی ماهیت این پول، پرتکرار ترین سوال این روزها است. طبق تعریف این سند، پول دیجیتال بانک مرکزی، ریال دیجیتال نامیده می‌شود و اسکناسی است که به صورت دیجیتال با استفاده از فن‌آوری دفتر کل توزیع شده، توسط بانک مرکزی منتشر می‌شود. براین اساس، امتیاز انتشار ریال دیجیتال در انحصار بانک مرکزی و مبتنی بر پشتوانه‌های قانونی، تعهد مستقیم این نهاد خواهد بود.

در طراحی این پول مولفه‌های اقتصادی، کسب‌وکاری و فنی در نظر گرفته شده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به میزان انطباق با الزامات اقتصاد دیجیتال، میزان مشابهت با ویژگی‌های اسکناس، ساز و کار انتشار توزیع ریال دیجیتال، نوع زیرساخت بلاکچین مورد نیاز، پشتیبانی از قراردادهای هوشمند و میزان گمنامی تراکنش و سطح حریم خصوصی کاربران اشاره کرد.

پلتفرم برنا نیز قرار است زیرساخت فنی مبتنی بر دفتر کل توزیع شده را فراهم کند تا ضمن امکان انتشار ریال دیجیتال، امکان توسعه انواع قراردادهای هوشمند نیز ممکن شود. این پلتفرم توسط بانک مرکزی طراحی و استقرار یافته و مدیریت مشارکت اعضا در این پلتفرم، به صورت متمرکز بر عهده بانک مرکزی است.

تراکنش با ریال دیجیتال

تصویری که از زیست بوم پول دیجیتال بانک مرکزی ترسیم شده حاکی از این است که واسطه‌های توزیع در این معماری، بانک‌ها و موسسات اعتباری دارای مجوز هستند که ارتباط با کاربران نهایی را مدیریت می‌کنند.

طبق پیش‌نویس منتشر شده، ریال دیجیتال عینا همان ریال جاری کشور بوده و همان ارزش را دارد. ساختار توزیع آن در کشور نیز مشابه توزیع اسکناس بین بانک‌ها است.کاربران نیز می‌توانند از طریق تبدیل وجه نقد یا سپرده خود نزد بانک‌ها به ریال دیجیتال، مقدار مشخصی از آن را به کیف ریال دیجیتال خود منتقل کنند.

کیف ریال دیجیتال ابزاری است دارای شناسه یکتا که زوج کلیدهای عمومی و خصوصی کاربران را نگهداری می‌کنند و پس از فعال‌سازی، انواع تراکنش این پول دیجیتال از طریق آن قابل انجام است.

برای تراکنش با ریال دیجیتال، کاربران بایستی احراز هویت شده و کیف پول دیجیتال‌شان را فعال کنند، سپس کاربر می‌تواند با کیف ریال دیجیتال خود، تراکنش مالی را آغاز کرده و مبلغی را به آدرس مقصد ارسال کند. جریان پردازش تراکنش نیز شامل سه مرحله تایید تراکنش، مرتب‌سازی تراکنش و اعتبارسنجی مجدد و نهایی است.

مزایا و تهدیدات پول دیجیتال بانک مرکزی

در بخش دیگر این سند، مزایا، فرصت‌ها و تهدیدهای ریال دیجیتال برشمرده شده است. تامین نیازهای پرداخت در فضای اقتصاد دیجیتال، پرهیز از مخاطرات اشکال جدید خلق پول شخصی، پشتیبانی از نظام پرداخت منعطف و تاب آور، بهبود در دسترس‌پذیری و استفاده از پول بانک مرکزی، ایجاد مکملی برای پول نقد و جلوگیری از رشد هزینه‌های چاپ و توزیع اسکناس، و بهره‌مندی از مزایای پول برنامه‌پذیر از جمله مزیت‌ها و فرصت‌های ریال دیجیتال از سوی بانک مرکزی اعلام شده است.

در سوی دیگر نیز تاثیرات احتمالی عرضه این پول بر واسطه‌گری بانک‌ها و ثبات مالی،ملاحظات سیاست پولی، هزینه‌های زیرساخت، ابهام‌های ناشی از نوظهور بودن، ملاحظات مربوط به حوزه پرداخت، فنی و امنیتی، مبارزه با پولشویی و حفظ حریم خصوصی داده‌ها از جمله تهدیدهای ریال دیجیتال عنوان شده است.

گفتنی است پول دیجیتال بانک مرکزی چه در ایران و چه سایر کشورها، موافقان و مخالفانی دارد. کارشناسان بر این باورند پول دیجیتال عرضه شده از سوی بانک مرکزی یک کشور موجب کنترل هر چه بیشتر بر دارایی‌های مردم و نوع مصرف آن‌ها می‌شود.

مخالفان ریال دیجیتال چندی پیش در پی انتشار نسخه اولیه این سند اعلام کردند بانک مرکزی در پی حذف آزادی‌های مشروع با این پروژه است.

متن کامل پیش‌نویس سند ریال دیجیتال بانک مرکزی نسخه2-2 در حال ویرایش شهریورماه را می‌توانید از اینجا مشاهده کنید.