داستان ظهور و سقوط الیزابت هولمز؛ جوان‌ترین زن میلیاردر دنیا که کارش به زندان کشید

«الیزابت هولمز»، بنیان‌گذار و مدیرعامل شرکت پزشکی ترانوس، کارآفرین موفقی بود که حتی به‌عنوان جوان‌ترین زن میلیاردر خودساخته دنیا هم شناخته شد. اما خیلی زود در سراشیبی سقوط قرار گرفت و با نابودکردن هر آن‌چه ساخته بود، حالا باید بیش از 11 سال زندان را تحمل کند.

الیزابت هولمز در سال 2014 وقتی 30 ساله بود، به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین چهره‌های دنیا شناخته می‌شد. او از دانشگاه استنفورد بیرون آمد و شرکتی به نام «ترانوس» را ساخت که به‌خاطر نوآوری‌های انقلابی در زمینه تشخیص بیماری‌ها، ارزش آن خیلی زود به 9 میلیارد دلار رسید.

هولمز ژانویه 2022 توسط هیئت‌منصفه‌ای در کالیفرنیا به اتهام چهار فقره کلاهبرداری محکوم شد. البته اتهامات دیگری هم علیه او مطرح بود که بنیان‌گذار ترانوس از آن‌ها تبرئه شد، اما حالا رأی دادگاه نهایی شده و هولمز باید 11 سال و سه ماه حبس را پشت سر بگذارند. در ادامه مطلب نگاهی به داستان موفقیت و سقوط کسی می‌اندازیم که مجله فوربز در سال 2015 او را به‌عنوان جوان‌ترین زن میلیاردر خودساخته جهان معرفی کرده بود.

ظهور

اطرافیان الیزابت هولمز می‌گویند وقتی او 9 ساله بود، به همه آشنایانش گفته بود که وقتی بزرگ شد، می‌خواهد میلیاردر شود. نزدیکان هولمز می‌گویند او این حرف را کاملاً جدی و با عزمی راسخ می‌زد. او در طول دوران دبیرستان اخلاق حرفه‌ای خود را شکل داد و شب‌ها تا دیروقت مطالعه می‌کرد.

الیزابت هولمز خیلی زود اولین کسب‌وکار خود را راه انداخت و کامپایلرهای زبان برنامه‌نویسی سی‌پلاس‌پلاس می‌فروخت. ولی با الهام از پدربزرگ پدربزرگش که جراح بود، تصمیم گرفت به رشته پزشکی برود، البته خیلی زود متوجه شد که از سوزن می‌ترسد. بعدها گفته بود که همین مسئله الهام‌بخش او در تأسیس ترانوس شده بود.

هولمز بالاخره تحصیلات خود را در رشته مهندسی شیمی در دانشگاه استنفورد آغاز کرد. او پس از پایان سال نخست دانشگاه برای کارآموزی به مؤسسه ژنوم سنگاپور رفت. یکی از دلایلی که باعث شد الیزابت بتواند این کار را به‌دست بیاورد، این بود که می‌توانست به چینی ماندارین حرف بزند.

او در سال دوم دانشگاه به نزد یکی از استادهای دانشگاه به نام «چنینگ رابرتسون» رفت و پیشنهاد تأسیس یک شرکت را داد. او در‌نهایت با تشویق استاد خود شرکت Real-Time Cures را بنا نهاد که نام آن بعداً به ترانوس تغییر کرد. او خیلی زود پتنت یک دستگاه پزشکی برای بررسی آنالیت و تحویل دارو را ثبت کرد که دستگاهی پوشیدنی برای تجویز دارو، ارزیابی خون بیمار و تنظیم دوز دارو بر‌اساس نیاز بود.

الیزابت هولمز در ترم بعدی دانشگاه از استنفورد انصراف داد و در زیرزمین خانه دانشگاهی خود تمرکزش را روی ترانوس گذاشت. مدل تجاری کسب‌وکار او حول محور ارائه راهکاری به‌منظور آزمایش‌های پزشکی با یک فناوری انحصاری بود که می‌توانست از طریق زدن یک سوزن کوچک به انگشت و دریافت مقدار کمی خون اطلاعات مورد نیاز خود را بگیرد. هولمز مدعی بود که این آزمایش‌ها می‌توانند بیماری‌هایی مثل سرطان و کلسترول بالا را تشخیص دهند.

صعود ترانوس

کارآفرین جوان آمریکایی شروع به جذب سرمایه از چهره‌های مشهوری مثل «لری الیسون»، بنیان‌گذار اوراکل کرد. ترانوس توانست بیش از 700 میلیون دلار سرمایه به دست بیاورد. او به سرمایه‌گذاران گفته بود در صورتی پول آنها را قبول می‌کند که مجبور نباشد فناوری ترانوس را تشریح کند. به‌علاوه، او می‌خواست حرف آخر را خودش در این شرکت بزند.

وسواس محرمانگی به تمام بخش‌های ترانوس سرایت پیدا کند. او خیلی زود سه نفر از کارمندان شرکت را به اتهام استفاده نادرست از اسرار تجاری ترانوس به دادگاه کشاند. او که این رویکرد مدیریتی را با الهام از «استیو جابز» در پیش گرفته بود، شروع به پوشیدن لباس‌های یقه‌اسکی مشکی کرد.

در سال 2008، هیئت‌مدیره ترانوس تصمیم گرفت الیزابت هولمز را از مدیرعاملی برکنار و شخص باتجربه‌تری را جایگزین او کند. ولی هولمز در یک جلسه دو‌ساعته آن‌ها را قانع کرد که اجازه دهند خودش همچنان کنترل شرکت را برعهده داشته باشد.

با تداوم جذب میلیون‌ها دلار سرمایه دیگر برای ترانوس، هولمز در معرض توجه رسانه‌ها قرار گرفت و کم‌کم شناخته شد. او روی جلد مجله فورچون و فوربز قرار گرفت، سخنرانی‌های تدتاک انجام می‌داد و حتی با «بیل کلینتون» و «جک ما» هم‌کلام شد.

ترانوس خیلی زود شروع به عقد قراردادهای بیرونی کرد. Captial Blue Cross و Cleveland Clinic از این شرکت خواستند تا تست‌های خود را به بیماران آن‌ها ارائه کند و Walgreens هم طی قراردادی اعلام کرد که می‌خواهد در فروشگاه‌های خود مرکز تست ترانوس داشته باشد. این کمپانی همچنین در خفا قراردادی به ارزش 350 میلیون دلار را با Safeway امضا کرد.

الیزابت هولمز در یک مقطع زمانی به‌عنوان جوان‌ترین زن میلیاردر خودساخته در جهان معرفی شد که ثروت شخصی او حدود 4.5 میلیارد دلار برآورد می‌شد. ولی او همچنان وسواس زیادی درباره امنیت داشت. الیزابت در ترانوس از تمامی بازدیدکنندگان می‌خواست که قرارداد عدم افشا امضا کنند و در حین حضور در شرکت حتماً باید یک مأمور حراست همراه آن‌ها می‌بود. او همچنین برای خودش بادیگارد استخدام و شیشه‌های دفترش را ضدگلوله کرد.

سقوط

در همین حوالی زمانی، سؤالات درباره فناوری ترانوس بیشتر و بیشتر شدند. «ایان گیبنز»، دانشمند ارشد ترانوس و یکی از اولین کارمندان این شرکت، به هولمز گفت که دستگاه تست هنوز برای عرضه عمومی آماده نیست و دقت کافی ندارد. سایر دانشمندان خارج از شرکت هم نگرانی‌هایی را درباره ترانوس مطرح کردند.

سازمان غذا و داروی آمریکا در ماه اوت 2015 تحقیقات درباره ترانوس را آغاز کرد و رگولاتورهای دولتی هم بی‌دقتی‌های بزرگی را در تست‌های در حال انجام این شرکت روی بیماران پیدا کردند. روزنامه وال استریت ژورنال در ماه اکتبر همان سال نتیجه بررسی‌های خود از مشکلات فناوری ترانوس را منتشر کرد و آغازگر مسیر سقوط این شرکت شد.

خبرنگار این روزنامه، «جانی کریرو» فهمیده بود که دستگاه آزمایش خون ترانوس موسوم به «ادیسون» نمی‌تواند نتایج دقیقی به دست آورد. به‌همین‌خاطر، این شرکت جواب نمونه‌های آزمایش را از طریق همان سازوکارهای سنتی به دست می‌آورد. الیزابت هولمز به فاصله کوتاهی در شبکه CNBC حاضر شد تا از خود و شرکتش دفاع کند. او مدعی شد که چون به‌دنبال تغییر دنیا بوده، به ترانوس حمله کرده‌اند.

در سال 2016 علاوه بر FDA، مرکز خدمات درمانی آمریکا و کمیسیون بورس و اوراق بهادار هم تحقیقات درباره این شرکت را شروع کردند. در ماه ژوئیه همان سال، هولمز به‌مدت دو سال از فعالیت در صنعت آزمایش‌های پزشکی محروم شد. در ماه اکتبر، ترانوس عملیات‌های آزمایشگاه و مراکز بهداشت خود را متوقف کرد.

آغاز پیگردهای قضایی

در ماه مارس 2018، ترانوس، هولمز و همسرش «سانی بالوانی» که مدیر ارشد عملیات و فرد شماره دو این شرکت بود، از سوی کمیسیون بورس و اوراق بهادار به کلاهبرداری گسترده متهم شدند. هولمز پذیرفت که کنترل امور مالی و تصمیم‌گیری در شرکت را واگذار کند، 500 هزار دلار جریمه بپردازد و 18.9 میلیون سهم خود در ترانوس را پس دهد.

با این وجود، او همچنان مدیرعامل ترانوس باقی ماند، چرا که این شرکت خصوصی بود. هولمز در نامه‌ای از سرمایه‌گذاران درخواست پول بیشتر کرد تا ترانوس را نجات بدهد. در ماه ژوئن 2018، اعلام شد که هولمز سمت مدیرعاملی را ترک می‌کند.

وزارت دادگستری آمریکا در همان روز اعلام کرد که هیئت‌منصفه فدرال الیزابت هولمز و سانی بالوانی را به 9 فقره کلاهبرداری غیر‌مستقیم و دو فقره توطئه‌چینی برای اقدام به کلاهبرداری متهم کرده است. ترانوس در ماه سپتامبر همان سال در ایمیلی به سهام‌داران خود خبر داد که در حال تعطیل‌شدن است.

طبق گزارش‌ها، الیزابت هولمز در اوایل سال 2019 با «ویلیام بیلی ایوانز» نامزد کرد و آنها چند ماه بعد در یک مراسم خصوصی باهم ازدواج کردند. به‌دنبال این اتفاق، پرونده او و بالوانی از یکدیگر جدا شد.

هولمز در کنار پرونده‌های کیفری، با شکایت‌های مدنی هم روبه‌رو بود. برای مثال، یکی از بیماران سابق ترانوس بابت بی‌دقتی در آزمایش‌های خون این شرکت از او شکایت کرده بود. با این حال، در ماه فوریه 2020، یک قاضی در حکمی برخی از اتهامات علیه این کارآفرین آمریکایی را رد کرد چون مدعی بود که بیماران از بابت اقدامات او دچار زیان مالی نشده‌اند.

همه‌گیری ویروس کرونا و محدودیت‌های برگزاری جلسات حضوری باعث شد روند بررسی پرونده و دادگاه هولمز ابتدا به اکتبر 2020 و بعد به مارس 2021 موکول شود. او در‌نهایت یک‌بار دیگر درخواست کرد که به‌خاطر بارداری، دادگاهش تا 31 اوت به‌تعویق بیفتد.

دادستانی در دادگاه الیزابت هولمز مدعی شد که او به همه درباره شرکت خود دروغ گفته است. ولی پاسخ تیم وکلای هولمز این بود که شکست‌خوردن جرم نیست، چرا که او تمام تلاش خود را کرده بود و نباید به‌خاطر موفق‌نشدن مجرم شناخته شود.

طرف شاکی در این دادگاه پیشنهاد شهادت حدود 200 نفر، از جمله «روپرت مرداک»، «هنری کسینجر» و «جیمز متیس» را داده بود، اما در‌نهایت فقط 30 نفر شهادت دادند. این جلسات 11 هفته طول کشید و افرادی از جمله کارمندان، سرمایه‌گذاران و بیماران و پزشکان سابق ترانوس در جایگاه شهود حاضر شدند. سپس نوبت تیم مدافع رسید و آنها فقط سه نفر از جمله خود الیزابت را به برای شهادت فراخواندند.

پذیرش خطاها توسط الیزابت هولمز

او در دادگاه مدعی شد که بالوانی به‌لحاظ احساسی و جنسی از او سوءاستفاده کرده است. هولمز گفت همسر سابقش تمام برنامه‌های او را تنظیم می‌کرده و حتی روی برنامه غذایی‌اش کنترل داشته است. او همچنین اذعان کرد که لوگوی چند شرکت دارویی را بدون اجازه به گزارش‌های ترانوس اضافه کرده بود. همین مسئله باعث شده بود که برخی از سرمایه‌گذاران تصور کنند فناوری‌های ترانوس مورد تأیید این شرکت‌هاست.

در‌نهایت پرونده هولمز برای تصمیم‌گیری به هیئت‌منصفه‌ای متشکل از هشت مرد و چهار زن سپرده شد. آنها بنیان‌گذار ترانوس را به‌خاطر یک فقره توطئه‌چینی برای کلاهبرداری از سرمایه‌گذاران و چهار فقره کلاهبرداری غیرمستقیم گناهکار شناختند. هولمز در چهار فقره اتهام دیگر گناهکار شناخته نشد و هیئت‌منصفه نتوانست درباره سه اتهام دیگر به توافق نظر برسد.

به فاصله کوتاهی، شبکه آمریکایی Hulu سریالی را براساس داستان هولمز و ترانوس ساخت که The Dropout نام داشت. سؤال اصلی این سریال این بود: «جوان‌ترین زن میلیاردر خودساخته در دنیا چگونه در یک چشم بر‌هم زدن همه‌چیز را از دست داد؟»

الیزابت هولمز از زمان اعلام نظر هیئت‌منصفه تلاش‌های زیادی انجام داد تا درخواست تجدیدنظر کرده و یا دادگاه دیگری برگزار کند؛ ولی در‌نهایت تلاش‌های او بی‌نتیجه ماند و در تاریخ 18 نوامبر امسال اعلام شد که هولمز باید 135 ماه معادل 11.25 سال را در زندان بگذراند.

او در واکنش به این حکم گفت: «من این‌جا مقابل شما ایستاده‌ام و مسئولیت ترانوس را می‌پذیرم. من عاشق ترانوس بودم […] خیلی خیلی متأسفم. هر آن‌چه داشتم را فدا کردم تا شرکتمان را بسازم و آن را نجات دهم.» الیزابت هولمز باید از تاریخ 27 آوریل 2023 (7 اردیبهشت 1402) به زندان برود.