ابلاغ آیین‌نامه حمایتی دولت از شرکت‌های دانش‌بنیان: الزام دریافت مجوز بین‌المللی ممنوع شد

آیین‌نامه اجرایی یکی از بندهای قانون جهش تولید دانش‌بنیان از سوی معاون اول رئیس‌جمهور ابلاغ شد. یکی از مواد این آیین‌نامه الزام ارائه‌کنندگان محصولات داخلی دانش‌بنیان به دریافت تأییدیه از مراکز بین‌المللی را ممنوع کرده است. این موضوع اگرچه در راستای حمایت از کسب‌وکارهای دانش‌بنیان است، اما می‌تواند تبعاتی مثل ماجرای واکسن‌های کرونای تولید داخل به‌همراه داشته باشد.

قانون جهش تولید دانش‌بنیان در راستای حمایت از شرکت‌های این حوزه، اردیبهشت‌ماه امسال به تصویب رسید. براساس بند (ب) ماده یک این قانون، کلیه دستگاه‌های اجرایی بایستی منابع و اختیارات خود را با اولویت استفاده از ظرفیت همه ذی­‌نفعان، شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و نیز واحدهای فناور مستقر در مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری به‌کار گیرند.

هدف از آن نیز تکمیل و توسعه زنجیره‌های ارزش مذکور، تسهیل سرمایه‌گذاری، ارتقای توانمندی‌های فناورانه و تولیدی اقلام راهبردی در داخل کشور و توسعه صادرات آن‌ها ذکر شده است.

حال بدین منظور با پیشنهاد وزارت صمت، آیین‌نامه اجرایی این بند از قانون جهش تولید دانش‌بنیان مصوب و از سوی معاون رئیس‌جمهور، ابلاغ شده است. آیین‌نامه مذکور در 9 ماده تنظیم شده و به هر یک از دستگاه‌های اجرایی کشور، وظایفی را برای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان محول کرده است.

براساس ماده دو آیین‌نامه یاد‌شده، دستگاه‌های اجرایی موظفند ظرف سه ماه، برنامه اجرایی حمایت از تولید دانش‌بنیان بخش خود را تدوین و ارائه کنند. این برنامه بایستی با هدف ارتقای بهره‌وری، مدیریت سبز، کاهش ارزبری و توسعه صادرات کشور باشد.

شورای راهبری فناوری‌ها و تولیدات دانش‌بنیان نیز باید این برنامه‌ها را پس از بررسی، تصویب و به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ کند. البته در این امر باید روش‌های به‌کارگیری ابزارهای تنظیم‌گری و تسهیل‌گری در فعالیت کسب‌وکارهای جدید، روش‌های اعلام نیازمندی‌های فناورانه و پیش‌خرید و نیز خرید تضمینی محصولات دانش‌بنیان مد‌نظر قرار گیرند.

ممنوعیت الزام به دریافت مجوز بین‌المللی برای دانش‌بنیان‌ها

یکی از مواد قابل تأمل این آیین‌نامه، ممنوعیت الزام تولیدکنندگان محصولات دانش‌بنیان به دریافت مجوزهای بین‌المللی است. در ماده سه آمده است که با هدف تقویت تولید و سامان‌دهی نظام استاندارد مورد‌نیاز محصولات دانش‌بنیان، ارائه‌کنندگان محصولات داخلی مجاز هستند گواهی انطباق محصول را از مراکز تأیید صلاحیت داخلی ارائه کنند. همچنین الزام آن‌ها به دریافت تأییدیه از مراکز بین‌المللی ممنوع است.

پیش از این و در ماجرای واکسن‌های کرونای تولید داخل نیز شاهد عرضه برخی از آن‌ها بدون تأییدیه‌ها و آزمایش‌های بین‌المللی بودیم. وزارت بهداشت سال گذشته مجوز اضطراری واکسن‌های ایرانی را صادر کرد و این موضوع حواشی بسیاری به‌دنبال داشت. عده‌ای بر این باورند که عدم تأییدیه جهانی واکسن‌های ایرانی موجب شد تا استقبال کمی از آن‌ها صورت گرفته و به شرکت‌ها ضرر مالی وارد کند.

به‌طور مثال، تیرماه امسال معاون تحقیقات و فناوری مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی با اشاره به عدم انجام تعهدات وزارت بهداشت در قبال واکسن کووپارس اعلام کرد واکسن کرونا در کشور بازار ندارد، از همین رو خط تولید آن تعطیل شده است. به گفته او آن‌ها 630 میلیارد تومان برای تولید 3.5 میلیون دوز واکسن از بیت‌المال هزینه کرده‌اند که خریداری نداشت.

تأیید جهانی همواره به کیفیت هر‌چه بیشتر محصولات کمک کرده است و مردم با خیالی راحت‌تر اقدام به خرید این قبیل محصولات می‌کنند. شاید چنین تصمیمی به‌جای جنبه حمایتی، تأثیری متفاوت بر فروش شرکت‌های دانش‌بنیان بگذارد.

بند 6 این ماده همچنین سازمان ملی استاندارد را موظف کرده است تا نسبت به کسب اعتبار بین‌المللی گواهینامه‌های نهادهای ارزیابی اقدام کند. در این راستا سازمان استاندارد باید در ساختار مرکز تأیید صلاحیت ایران بازنگری و آن را براساس ضوابط و استانداردهای بین‌المللی اصلاح کند و در اتحادیه بین‌المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی عضو شود.

باید گمرکات تخصصی تشکیل شود

ماده 4 این آیین‌نامه گمرک ایران را موظف کرده است تا نسبت به تعیین و راه‌اندازی گمرکات اجرایی تخصصی دانش‌بنیان اقدام کند؛ موضوعی که به گفته رئیس گمرک اجرایی شده است.

همچنین بخش دو این ماده از این نهاد خواسته است تا نمونه‌های تجاری و کالا برای هر محصول/شرکت یک‌بار در سال به‌منظور انجام تحقیقات وارد‌شده توسط شرکت‌های دانش‌بنیان بدون اخذ ثبت سفارش، تنظیم اظهارنامه گمرکی و نظایر آن ترخیص شود.

ماده 5 نیز بر تسهیل فرایندهای فروش محصولات دانش‌بنیان و تضمین بازپرداخت تعهدات دولت تأکید دارد. بر این اساس، دستگاه‌های اجرایی و سازمان‌های تابع مجاز هستند با رعایت قوانین، قراردادهای خود را با شرکت‌های دانش‌بنیان منعقد کنند. همچنین بایستی مطالبات قراردادی شرکت‌های دانش‌بنیان حداکثر ظرف مدت سه ماه پس از تأیید انجام تعهداتشان، پرداخت شود.

این آیین‌نامه بیمه مرکزی را موظف کرده است تا نسبت به تدوین ساز‌و‌کار ارائه بیمه فعالیت‌های مرتبط با پژوهش، فناوری و نوآوری اقدام کند.