گزارش میدانی از وضعیت اینترنت در پایتخت: دست‌انداز در جاده شبکه

«تست هم بگیریم و سرعت اینترنت خوب باشد که درد من را دوا نمی‌کند پسرم. دو ماه است که نمی‌توانم با فرزندانم در خارج از ایران صحبت کنم و از آن‌ها بی‌خبر هستم. چرا باید مادری مثل من نتواند با فرزندان خودش صحبت کند؟» وقتی به او پیشنهاد می‌کنند از نرم‌افزار دیگری برای ارتباط گرفتن با فرزندانش استفاده کند، با کلافگی می‌گوید: «آن هم لابد بعداً مسدود می‌شود؛ اینکه نشد راه‌حل.» باقی صحبت‌هایش به گله از وضعیت سیاسی و اقتصادی جامعه سپری می‌شود و صدایش لحظه‌به‌لحظه بالاتر می‌رود.

او یکی از مردم عصبانی است که از صبح با آن‌ها ملاقات کردیم تا در یک «تست میدانی»، کیفیت و سرعت اینترنت را در سطح شهر همراه با کارشناسان وزارت ارتباطات بسنجیم. به‌نظر می‌رسد جاده اینترنت تقریباً صاف است، ولی مشکل اینجاست که این جاده نه‌چندان صاف، پر از دست‌انداز است و کاربران در این دست‌اندازها به مشکل می‌خورند.

سرعت مناسب در محدودیت شدید

عصر روز سه‌شنبه (۱۳ دی)، وزارت ارتباطات در تماسی با دیجیاتو دعوت کرد تا برای بررسی میدانی وضعیت اینترنت به سطح شهر تهران برویم. صبح روز چهارشنبه ۱۴ دی‌ماه، تعدادی از خبرنگاران با گروهی از اعضای فنی وزارت ارتباطات و اپراتورهای همراه اول و ایرانسل، به چند نقطه از شهر تهران سر زدند تا کیفیت و سرعت اینترنت را در گوشی‌های خود و شهروندان بسنجند. مسیری که برای این پیمایش انتخاب شد، مسیر از پیش تعیین شده‌ای نبود و خود خبرنگاران حاضر آن را پیشنهاد دادند. مسیری که پیش گرفته شد، تقریباً ده نقطه از پایتخت را شامل شد و به نقاط شلوغی سر زده شد تا وضعیت اینترنت در آنجا سنجیده شود.

تقریباً در تمام تست‌های انجام‌شده، هیچ سرعت کمتر از 20 مگابیت بر ثانیه‌ای در هیچ‌کدام از اپراتورها ثبت نشد و در برخی نقاط نیز سرعت بیشتر بود. در نقطه‌ای مانند اطراف پارک قیطریه و فرحزاد نیز اتصال به سایت 5G ایرانسل صورت گرفت که سرعت چند‌صد مگابیتی را به‌همراه داشت. با این وجود، شهروندان نسبت به وضعیت اینترنت کشور نگرانی‌ها و انتقادات قابل‌توجهی داشتند؛ نگرانی‌هایی که نمی‌توان بی‌اهمیت از آن‌ها گذشت و در ادامه آن‌ها را می‌خوانید.

همه چیز سرعت نیست

سرعت اینترنت در بسیاری از نقاط مطلوب بود، اما دغدغه اصلی شهروندان نه سرعت، بلکه قطعی‌های گاه‌و‌بی‌گاه اینترنت در منزلشان و همچنین محدودیت‌های اعمال‌شده در فضای مجازی بود. یکی از رانندگان تاکسی ایستگاه پاسداران ضمن گلایه از وضعیت اینترنت در خانه خود گفت: «بچه‌ام با شاد درس می‌خواند، اما در خانه به‌طور مداوم قطعی و وصلی داریم. بچه‌ام نمی‌تواند به‌درستی درس بخواند.» وقتی از او می‌خواهم که گوشی‌اش را بیاورد تا یک تست سرعت بگیریم، می‌گوید: «ما یک گوشی هوشمند داریم که آن هم الان دست پسرم است تا با آن درس بخواند. الان گوشی‌ام همراه نیست.»

با کارشناس اپراتور که حضور دارد صحبت می‌کند و شماره‌اش را می‌دهد تا به مشکل او رسیدگی کنند. به کارشناس می‌گوید: «دستتان درد نکند، ولی مشکل بسته‌بودن سایت‌ها که با کمک شما درست نمی‌شود.»

واقعیت اینجاست که مشکل محدودیت‌ها و گره پیچیده آن، به دستان نهادهای بسیار بزرگ‌تری حل خواهد شد که فعلاً همراه ما در این تست میدانی نیستند.

یک شهروند دیگر در ایستگاه تاکسی سیدخندان، تست سرعت اینترنت می‌گیرد. تمامی تست‌ها با اسپید تست انجام می‌شود و سرورها به نیویورک منتقل شده تا جواب تست دقیق‌تر باشد. این شهروند بعد از انجام تست سرعت اینترنت می‌گوید: «وقتی با این سرعت نتوان کاری کرد، به چه دردم می‌خورد؟» کارشناسان وزارت ارتباطات او را تشویق به استفاده از سایت‌های داخلی و خدمات داخلی می‌کنند، اما در‌نهایت می‌گوید: «نمی‌شود هم این‌ها را داشته باشیم هم آن‌ها را؟»

ظاهراً نمی‌شود؛ لااقل گفته شده است که فعلاً این موضوع شدنی نیست، تا زمانی که پلتفرم‌ها به قوانین کشور تمکین کنند و دفتر رسمی در ایران داشته باشند؛ موضوعی که از نظر بسیاری، بعید است.

مشکل ایجاد سایت جدید

در شمال شهر تهران که تست سرعت گرفته می‌شود، تقریباً هیچ یک از خبرنگاران به سرعت مطلوبی دست پیدا نمی‌کنند. «پیمان قره‌داغی»، مدیرکل حفاظت از حقوق مصرف‌کننده سازمان رگولاتوری با تأیید وجود نقاط کور ارتباطی در سطح شهر در این مورد توضیحاتی می‌دهد: «یکی از مشکلاتی که مانعی بر سر فعالیت اپراتورها در برقراری پوشش کامل ارتباطی ایجاد می‌کند، ممانعت‌های مختلف در احداث و راه‌اندازی سایت‌ها برای اپراتورهاست.»

آن‌طور که کارشناسان ایرانسل و همراه اول به خبرنگاران می‌گویند، نقشه بیش از ۵۰۰ سایت در این دو اپراتور طراحی شده و آماده بهره‌برداری است، اما نه نهادهای مختلف از جمله شهرداری و نه مردم با آن‌ها همکاری می‌کنند. قره‌داغی می‌گوید: «مردم تصور می‌کنند که راه‌اندازی این سایت در ساختمانشان و یا نزدیکی خانه‌شان، برای آن‌ها دردسرساز خواهد بود و سیگنال‌ها، مشکلاتی ایجاد می‌کند. این یک باور غلط است و قرار نیست با این سایت‌ها هیچ آسیبی به هیچ فردی وارد شود.»

کدام اینترنت؟

یکی دیگر از شهروندان در اطراف پارک قیطریه نسبت به وضعیت اینترنت گلایه دارد. او باور دارد در ساعات شلوغ که معمولاً شب‌هنگام است، کیفیت اینترنت به‌شدت افت می‌کند. قره‌باغی در پاسخ به او می‌گوید که بار شبکه اینترنت کشور بر دوش اپراتورهای سیار است و این مسئله در زمانی که ترافیک شبکه بالاست، خودش را نشان می‌دهد. او به وعده عرضه اینترنت فیبر نوری اشاره می‌کند و باور دارد تا پایان دولت، مردم با استفاده از فیبر نوری می‌توانند به اینترنت خانگی پرسرعت و خوبی دست پیدا کنند.

اما شهروند منتقد به وضعیت اینترنت می‌گوید: «این یک راهکار چند‌ساله است؛ مشکل من امروز و فرداست.» در این بین برخی مردم از کنار ما رد می‌شوند و وقتی کارشناسان وزارت ارتباطات از آن‌ها می‌خواهند تست سرعت اینترنت انجام دهند، می‌گویند: «کدام اینترنت؟» و می‌روند.

«پلتفرم داخلی پاسخگوی نیاز من نیست»

یکی از شهروندان که در تجریش زندگی می‌کند، پس از انجام تست سرعت اینترنت می‌گوید: «مشکل اینجاست که کیفیت پلتفرم‌های داخلی اصلاً پاسخگوی نیاز من نیست.» این شهروند به دیجیاتو می‌گوید: «سرعت در اینجا خوب است، شما به منزل ما بیایید و قطعی و وصلی را ببینید. اصلاً این قطعی و وصلی هم اگر وجود نداشته باشد، در‌کل کیفیت و سرعت عملکرد پلتفرم‌های داخلی اصلاً نمی‌تواند من را راضی نگه دارد.»

یک شهروند میانسال دیگر که در تجریش زندگی می‌کند نیز می‌گوید وقتی اینستاگرام فیلتر است، انگار که اینترنت وجود ندارد: «من تمام سرگرمی، گرفتن اخبار، ارتباط‌گیری با دوستان، فیلم دیدن و... را از این طریق انجام می‌دادم. میلیارد میلیارد آدم در اینستاگرام عضو هستند و فعالیت دارند، چرا من نمی‌توانم در آنجا باشم؟»

او نسبت به وضع فیلترشکن‌ها انتقاد دارد و می‌گوید که به هر مغازه‌ای سر می‌زند، قیمت‌های سرسام‌آوری برای نصب فیلترشکن ارائه می‌کنند: «تازه می‌گویند تضمینی هم نیست که کار کند.»

«هیچ فیلترشکنی کار نمی‌کند»

شهروند دیگری که در شرق تهران و رودهن زندگی می‌کند، نسبت به وضعیت اینترنت گلایه دارد. او در کار آی‌تی بوده و به دیجیاتو می‌گوید که نمی‌تواند از هیچ فیلترشکنی استفاده کند: «محدودیت‌هایی برای برخی پلتفرم‌ها اعمال شده و از آن سو فیلترشکن‌ها از کار افتاده است. چند‌صد هزار تومان هزینه کردم تا بلکه یک فیلترشکن پیدا کنم تا بتوانم با آن کارهایم را انجام دهم.»

او و بسیاری از شهروندان دیگر، نیاز به اینترنتی دارند که محدودیت در آن وجود نداشته باشد. وزیر ارتباطات درباره نیاز این اقشار گفته است که به‌زودی اینترنتی با کیفیتی‌بهتر و سطح دسترسی متفاوتی به این افراد عرضه خواهد شد؛ موضوعی که به نام «اینترنت طبقاتی» شناخته شده است و بسیاری به این فرایند تبعیض‌آمیز، انتقاد دارند.

نتیجه؟

برنامه تست سرعت اینترنت با حضور خبرنگاران با دعوت وزارت ارتباطات در پی انتشار مطالبی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی مبنی بر نارضایتی کاربران از وضعیت سرعت پایین اینترنت، صورت گرفت تا وضعیت دسترسی کاربران به شبکه جهانی اینترنت در کشور به‌صورت تصادفی مورد بررسی قرار گیرد. با انجام تست سرعت در نقاط مختلف، به‌نظر می‌رسد که سرعت در شبکه داخلی در بحث اینترنت سیار، در اکثر نقاط با مشکل و چالش خاصی مواجه نیست؛ هرچند این تست سرعت در ساعات پرترافیک اینترنت انجام نشد و برخی شهروندان گلایه داشتند که شبانگاه، با افت کیفیت اینترنت روبه‌رو هستند.

اما نکته مهم‌تر این است که شهروندان از محدودیت‌های اعمال‌شده در فضای مجازی عاصی هستند و مشکل در بسیاری از مواقع سرعت نیست. آن‌ها باور دارند که با وجود سرعت خوب در برخی ساعات، نمی‌توانند استفاده درستی از اینترنت داشته باشند و برای دسترسی به بسیاری از سایت‌ها و اپلیکیشن‌های جهانی با محدودیت مواجه هستند و حق انتخاب از آن‌ها سلب شده است.