افزایش حس مثبت با دیدن پرندگان: وقتی یک پرنده را در طبیعت می‌بینید چه اتفاقی در مغزتان می‌افتد؟

آیا الان پرنده‌ای را می‌بینید؟ می‌توانید آواز یکی از آن‌ها را بشنوید؟ در این صورت احتمالاً سلامت روانی شما درحال تقویت‌شدن است.

یک پژوهش که به‌تازگی در ژورنال Science منتشر شده، دریافته است که حضور در کنار پرنده‌ها می‌تواند باعث افزایش احساس مثبت در افراد شود.

برای دو هفته، شرکت‌کنندگان این پژوهش سه‌بار در روز پرسشنامه‌ای را در یک اپلیکیشن موبایل پاسخ می‌دادند و از آن‌ها سؤالاتی درباره محیط اطراف و وضعیت روحی آن‌ها پرسیده می‌شد. در داده‌های این اپلیکیشن یک روند متمایز دیده شد؛ شرکت‌کنندگانی که پرنده‌ها را می‌دیدند، با احتمالی بیشتر حالت روانی بهتری را گزارش می‌دادند.

پژوهش‌ها روز‌به‌روز بیشتر به این نتیجه می‌رسند که بیرون‌رفتن برای مغز ما مفید است؛ به همین دلیل دانشمندان می‌خواهند بدانند کدام‌یک از جنبه‌های طبیعت خاصیت درمانی بیشتری دارد.

«لیزا نیسبت» (Lisa Nisbet)، روانشناس دانشگاه ترنت در کانادا که در پژوهش مذکور نقشی نداشته است، می‌گوید «این نوع مطالعات به ما کمک می‌کند بفهمیم چگونه تجربه‌های روزمره افراد در ارتباط با عناصر طبیعت، مانند پرنده‌ها، می‌توانند تجدیدگر باشند.»

چرا مطالعه روی پرندگان؟

«آندره‌آ مکلی» (Andrea Mechelli)، روانشناس کینگز کالج لندن و یکی از نویسنده‌های مقاله مذکور، به‌طور تصادفی مشغول مطالعه دنیای طبیعی شد.

او می‌گوید: «من به‌شخصه برنامه متمرکز خاصی بر طبیعت ندارم. من فکر نمی‌کردم می‌خواهیم نشان دهیم طبیعت اثری قدرتمند دارد.»

درعوض، او می‌خواست پاسخ این پرسش را پیدا کند که چرا افرادی که در شهرها زندگی می‌کنند بیشتر در معرض بیماری‌های روانی، خصوصاً روان‌گسیختگی، هستند.

در سال ۲۰۱۵، او اپلیکیشن Urban Mind را طراحی کرد تا به‌دنبال الگوهایی برای محیط‌زیست انسان‌ها شود. شهر آن‌ها چقدر شلوغ بود؟ آیا آن‌ها در محله خود احساس امنیت می‌کردند؟ آیا آن‌ها می‌توانستند درختان را ببینند؟

مکلی می‌گوید: «اولین یافته ما این بود که طبیعت اثری بسیار قدرتمند دارد.» او و همکارانش سپس به این فکر افتادند که کدام جنبه‌های طبیعت مزایای بیشتری نسبت به بقیه دارند.

آن‌ها در تابستان مقاله‌ای منتشر کردند که اثر مثبت پیاده‌روی در طول یک کانال یا رودخانه را نشان می‌داد. برای مطالعه آثار حیات‌وحش، آن‌ها به‌سراغ پرنده‌ها رفتند که در محیط‌های روستایی و شهری فراوان هستند.

پرنده‌ها چگونه حال شما را بهتر می‌کنند؟

جدیدترین پژوهش آن‌ها شامل ۱٬۲۹۲ شرکت‌کننده می‌شد که عمدتاً در بریتانیا و اروپا زندگی می‌کردند و برخی از آن‌ها با تشخیص متخصصان حرفه‌ای سلامت روان به بیماری‌هایی مانند افسردگی مبتلا بودند.

اپلیکیشن یک‌بار در روز گوشی موبایل کاربران را به صدا در می‌آورد: آیا می‌توانید پرندگان را ببینید یا صدای آن‌ها را بشنوید؟ حال شما خوب است یا بد؟

پس از جمع‌آوری داده‌ها، مکلی یک تحلیل آماری روی آن‌ها انجام داد که یک بهبود متمایز را در خشنودی، زمانی که پرنده‌ها حاضر بودند، نشان می‌داد؛ حتی پس از حذف عوامل دیگر نظیر حضور درختان یا راه‌آب‌ها. این مزیت سلامت روانی هم برای افرادی که در آن‌ها افسردگی تشخیص داده شده بود و هم برای افرادی که مشکل سلامت روان نداشتند، وجود داشت.

مکلی می‌گوید طبیعت یک نوشدارو نیست. برای مثال، اگر شرکت‌کنندگان گزارش داده بودند که محله آن‌ها حس امنیت ندارد، حضور درخت‌ها و پرنده‌ها باعث نتایج بهتر نشدند.

چیزهایی که نمی‌دانیم

پیش از درآوردن راه‌حل‌های بزرگ از این مقاله، «پیتر جیمز» (Peter James)، دانشمند سلامت محیطی در دانشگاه هاروارد که در این پژوهش نقشی نداشته است، علاقه دارد داده‌های بیشتری را ببیند.

برای مثال، پژوهش به داوطلبان تکیه داشت که اکثریت آن‌ها زنان سفیدپوست با تحصیلات دانشگاهی بودند. پژوهش‌هایی که پیش‌تر منتشر شده‌اند، نشان می‌دهند که مطالعات سلامت محیطی از این دست فاقد تنوع افراد هستند.

همچنین پژوهشگران هنگام تحلیل داده‌ها گزینه‌های موجود در اپلیکیشن را به دو دسته بزرگ احساسات مثبت و منفی تبدیل کردند که تنها دیدی سطحی به سلامت روان فرد فراهم می‌کند.

بااین‌حال، جیمز و دانشمندان دیگر اشاره می‌کنند که این پژوهش بینشی جذاب درباره چگونگی تأثیر بخش‌های خاص طبیعت روی سلامت روان ایجاد می‌کند.

نیسبت می‌گوید «شناسایی و قدردانی از حضور پرندگان و دیگر حیوانات یک راه‌حل نویدبخش برای مداخلات سلامت روان و تندرستی بر پایه طبیعت به‌نظر می‌رسد.»

استفاده از طبیعت در یک برنامه درمان

دانشمندان دو نظریه دارند که چرا طبیعت می‌تواند یک مرهم برای ذهن‌های خسته ما باشد. اولی این است که هوموساپینس‌ها در طبیعت تکامل یافته‌اند و محیط‌های شهری یک اضطراب پس‌زمینه‌ای دائم تولید می‌کنند.

جیمز درباره این نظریه می‌گوید: «ما می‌توانیم در محیط‌های طبیعی از آن اضطراب رها شویم، چون این چیزی است که برایش تکامل یافته‌ایم. ما به‌عنوان نوع بشر طبیعت را دوست داریم، چون جایی است که باید در آن باشیم.»

نظریه دوم، نظریه بازیابی توجه نام دارد. مانند نظریه اول، این نظریه می‌گوید که تقلای دائم زندگی روزمره، رفت‌وآمدهای اضطراب‌آور و تماس‌های تصویری همیشگی، نیازمند تمرکز شدید است. طبیعت به ما اجازه می‌دهد که این تمرکز را خاموش کنیم و هم‌زمان با تماشای پرواز پرندگان از شاخه‌ای به شاخه دیگر مشغول نوعی مدیتیشن با چشمان باز شویم.

صرف‌نظر از دلیل، دانستن اینکه درختان، جوی‌ها یا پرندگان بر حال ما تأثیر می‌گذارند، می‌تواند درمانگران را قادر کند که طبیعت را وارد درمان خود کنند.

یک پژوهش در سال ۱۹۸۴ به این نتیجه رسید که اگر بیمارستان‌ها اتاقی با منظره طبیعت داشته باشند، بیمارانی که درحال بازیابی از یک عمل جراحی بودند، نیاز به مسکن‌های کمتری داشتند و مدت‌زمان بهبود آن‌ها کمتر بود.

پژوهشی دیگر درباره عادت‌های قرنطینه کووید-۱۹ دریافت که آن‌هایی که وقت خود را در طبیعت می‌گذراندند، افسردگی و اضطراب کمتری گزارش کردند.

مکلی در کلینیک خود در لندن روی درمان‌های زودهنگام تمرکز دارد و به‌طور مکرر با افراد جوان کار می‌کند. او به‌عنوان یک راه‌حل به بیماران خود پیشنهاد می‌کند به پیاده‌روی بروند و به مشاهده رشد درختان و گیاهان در شهر و پرندگانی که در کنار آن‌ها پرواز می‌کنند، بپردازند.

او می‌گوید «این هیچ عوارض جانبی‌ای ندارد. آن‌ها می‌توانند آن را امتحان کنند و برای این کار چیزی برای ازدست‌دادن ندارند.»