چگونه بهترین شکلات دنیا حتی بهتر می‌شود

امبانجا، ماداگاسکار: برخی از بهترین کاکائوهای روی زمین در ماداگاسکار تولید می‌شوند؛ جایی که رویکردی به‌روز به کشت کاکائو، ماده اصلی محبوب‌ترین شیرینی دنیا، مزایایی را برای اکوسیستم منحصربه‌فرد این کشور به ارمغان می‌آورد.

رویه‌های کشت سنتی نیازمند خاک زیاد برای مهم‌ترین محصول کشاورزی این کشور، برنج، بوده و عوارضی را برای زمین و جانورانی که روی آن زندگی می‌کنند، داشته است. از طرف دیگر، برخی از انواع کاکائو تحمل گرما را ندارند؛ درخت‌های میوه و سخت‌چوب با درختان کاکائو ترکیب شده‌اند تا سایه فراهم شود. این روش که دارکشت‌ورزی (agroforestry) نام دارد، با اینکه تبدیل به عرف شده، اما درحال تحولی است که باعث رونق کشت کاکائو و بهبود بازده می‌شود.

مزیتی دیگر نیز وجود دارد: حفظ یک اکوسیستم باعث افزایش تنوع زیستی می‌شود و حیوانات بیشتری از جمله لمورهای درمعرض خطر ماداگاسکار را به بازگشت به این زمین‌ها تشویق می‌کند.

«سالوهی سولواریوِلو» (Salohy Soloarivelo)، مأمور اعزامی پروژه USAID دولت آمریکا در ماداگاسکار، می‌گوید «دارکشت‌ورزی به مردم انگیزه می‌دهد که از جنگل‌ها محافظت کنند و با جنگل‌زایی - نه لزوماً پاکسازی زمین - صاحب زمین شوند.»

پایداری شکلات

کاکائو و اثرات ضدالتهاب آن روی بدن انسان روزبه‌روز در رویه‌های پزشکی و سلامت در سراسر دنیا پرکاربردتر می‌شود. اما صنعت روبه‌رشد شکلات که در سال ۲۰۲۱ به ۴۶ میلیارد دلار رسید، در برخی مکان‌ها درحال از میان برداشتن جنگل‌های بارانی، نابودی تنوع زیستی و مشارکت در تغییر اقلیم با انتشار مقادیر قابل‌توجه کربن دی‌اکسید در اتمسفر است.

طبق گزارش انستیتوی منابع جهان، در بسیاری از موارد، فقط یک تخته شکلات تلخ ۲۰۰ گرمی تهیه‌شده از کاکائوی جنگل‌های نابو شده، معادل راندن یک خودرو به مسافت هشت کیلومتر، گاز CO₂ به اتمسفر وارد می‌کند.

تعدادی از تولیدکنندگان شکلات درحال پیوستن به قطار پایداری هستند. کمپانی شکلات ارگانیک Beyond Good به‌طور مستقیم با ۱۵۰ کشاورز کاکائوی مالاگاسی کار می‌کند تا آن‌ها را با پیشرفته‌ترین رویه‌های دارکشت‌ورزی به‌روز کند؛ از انتخاب درخت برای سایبان و سلامت خاک گرفته تا تنوع گونه‌ای که به بیشینه‌سازی بقای لمورهای در تهدید کمک می‌کند. جمعیت لمورهای دم‌حلقه‌ای ماداگاسکار از سال ۲۰۰۰ حداقل ۲۵ درصد افت کرده است.

کمپانی مارس ریگلی (Mars Wrigley)، سازنده اسنیکرز، M&M و دیگر جلوداران این صنعت، اوایل پاییز امسال تعهد خود را به استفاده از کاکائوهای تأییدشده و مسئولانه در کارخانه‌های اروپایی تا سال ۲۰۲۳ اعلام کرد تا این تلاش به رشد کشاورزان، اجتناب از کار کودکان و حفظ جنگل‌ها بینجامد.

«بنجامین گیلبرت» (Benjamin Guilbert)، نایب‌رئیس تدارکات مارس ریگلی، در وب‌سایت این کمپانی گفت: «به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین خریداران کاکائو در جهان، ما مسئولیت داریم تا به ایجاد آثار مثبت، بلندمدت و سیستماتیک برای پشتیبانی از کشاورزان و جوامع محلی در زنجیره تأمین خود کمک کنیم.»

لمورها بازمی‌گردند

در مسیر یکی از مزارع کاکائو در ماداگاسکار، از جاده‌های پر از چاله عبور می‌کنیم و از کنار زنانی در لباس‌های درخشان قرمز و زرد رد می‌شویم که زیر سایبان‌های از جنس علف، میوه و سبزیجات می‌فروشند. حیاط‌های کوچک پوشیده از دانه‌های کاکائوی خشک و درحال تخمیر است که در مسیر تبدیل‌شدن به شکلات قرار دارند.

رویکرد «ببر و بسوزان» این کشور در کشاورزی در پهنه‌ای بی‌پایان از کشتزارهای بدون درخت برنج آشکار است؛ برخی از تکه‌های کشت کاکائو در مکان‌هایی که رویه‌های کشت پیشرفته‌تر وجود ندارد، درخت‌هایی کوتاه با میوه‌هایی کوچک دارند.

این کشور جزیره‌ای پنهاور یکی از متنوع‌ترین زیستگاه‌ها روی سیاره است، اما از سال ۲۰۰۰، ۲۵ درصد از پوشش گیاهی این کشور از دست رفته است؛ عمدتاً ب‌ دلیل تولید هیزم و زغال چوب. همچنین با قوی‌ترشدن چرخندها و افزایش بارش‌های سنگین، جنگل‌زایی باعث افزایش فرسایش خاک در بخش‌های شمالی کشور می‌شود.

در یک مزرعه در امبانجا که پدران آندریاناریسون لالاتیانا (Andrianarison Lalatiana) از چهار نسل قبل مالک آن بودند، بوی ترش کاکائوی درحال تخمیر فضا را پر کرده است؛ ترکیبی قوی از بوی کلم و سرکه که بینی را می‌سوزاند. این زمین یکی از مزارع دارکشت‌ورزی است که پژوهشگران باغ‌وحش بریستول انگلیس برای اولین‌بار لمورها را در درختان آن دیده‌اند: درخت‌های سیب، انبه، نان صحرایی، سخت‌چوب‌های بلند و دانه وانیل.

به‌آرامی هرچه‌تمام‌تر در تاریکی مزرعه قدم برمی‌داریم؛ میوه‌های قرمز-نارنجی شبیه به توپ فوتبال آمریکایی از تنه درختان کاکائو بیرون زده‌اند. برترین نوع کاکائو در ماداگاسکار، کریولو که مزه‌ای میوه‌مانند دارد و بسیار کمیاب است، نیاز به سایبان دارد تا در گرمای شدید دوام آورد و کاشت به‌همراه درختان دیگر رویه‌ای است که مدت‌های طولانی برای این نوع انجام می‌شده.

در عرض چند دقیقه، لالاتیانا نور چراغ‌قوه خود را روی چشمان گرد و کوچک یک لمور موش می‌اندازد که در یک گل بنفش موز لانه کرده است. او به‌سرعت رد یک لمور چنگال‌نشان را می‌گیرد، سپس با سکوت به بالا و به یک لمور قهوه‌ای در نوک درختان اشاره می‌کند. او می‌گوید برخی از این نخستی‌سانان برای یافتن غذا به سراغ گل‌های موز می‌آیند؛ بقیه انبه‌ها را ترجیح می‌دهند.

تا پیش از اینکه لالاتیانا یاد بگیرد چگونه تولید کاکائوی خود را بیشینه کند و به‌اندازه کافی برای سیرکردن خانواده‌اش و ملاحظات محیط‌زیستی درآمد داشته باشد، لمورها را به‌عنوان موجودات جونده در نظر می‌گرفت؛ بسیاری از مالاگاسی‌ها همچنان این عقیده را دارند. اما حالا او هر شب بیرون می‌آید تا آن‌ها را پیدا کند.

لالاتیانا که کاکائوی خود را مستقیماً به Beyond Goods می‌فروشد، می‌گوید: «من مسئولیت دارم تا مطمئن شوم که لمورها اینجا در امان هستند و ما می‌توانیم به فهم بیشتر آن‌ها ادامه دهیم.»

شکلات برای سلامتی

ساکنان باستانی آمریکای میانه شکلات را یک داروی جادویی و الهی می‌نامیدند. حالا پژوهش‌ها ادعا می‌کنند که کاکائو به‌شکل خام، تلخ و بدون فرآوری و شکر، سرطان را دفع می‌کند، فشار خون را کاهش می‌دهد و حافظه را بهبود می‌بخشد.

کاکائوی کم‌فرآوری‌شده مقادیر زیادی مواد شیمیایی آنتی‌اکسیدان و ضدالتهاب به نام زردینه (flavonoid) دارد و راه خود را به محصولات سلامت باز کرده است. کاکائو حتی در جشن‌های مد روز کاکائو که از مایاها و آزتک‌ها به یادگار مانده‌اند، وعده بیداری روحی می‌دهد.

با توجه به تجدید محبوبیت کاکائو، برندهای شکلات بیشتری به بهترین رویکردهای پایدار و اخلاقی روی می‌آورند. تلاش‌هایی در این زمینه در جریان هستند؛ مانند نقشه مسئولیت‌پذیری کاکائو، اقدام کاکائو و جنگل‌ها و چارچوب مسئولیت‌پذیری بین‌المللی. همه این سازمان‌ها مشوق حفظ خانه‌های جنگلی لمورها هستند.

پروژه USAID در همکاری با Beyond Good و Guittard Chocolate و دیگر کمپانی‌های شکلات‌سازی پایدار، درحال معرفی دارکشت‌ورزی به ۲٬۰۰۰ کشاورز کاکائو و ادویه دیگر در بخش‌های خشک جنوب ماداگاسکار است؛ ناحیه‌ای از کشور که بیشترین آسیب را از چرخندهای متداول‌تر و خشکسالی‌های فعلی می‌بیند. هدف از این همکاری حفاظت از جنگل‌ها از طریق بهبود زندگی ۷۵ درصد از مالاگاسی‌هایی است که زیر خط فقر زندگی می‌کنند. بسیاری از آن‌ها برای بقا راهی ندارند جز بریدن غیرقانونی درخت‌ها و شکار لمورها برای غذا.

پژوهشگران حیات‌وحش می‌گویند براساس مشاهدات، این احتمال بسیار زیاد است که دارکشت‌ورزی بیشتر در کشور به معنی پناه بیشتر برای لمورهای در خطر باشد که جایی برای رفتن ندارند.