آیا ایلان ماسک واقعاً به فکر محیط‌زیست است یا تنها شعار می‌دهد؟

ایلان ماسک به‌تازگی در مجمع سال ۲۰۲۳ سهام‌داران شرکت تسلا، از برنامه‌های بلندمدت خود برای روی‌آوردن به استفاده از انرژی پایدار رونمایی کرد؛ اما آیا این میلیاردر سرشناس واقعاً به فکر کمک به محیط‌زیست است یا حرف‌های او تنها جنبه تبلیغاتی دارد؟

انرژی پایدار؛ شعار محیط‌زیستی جدید ایلان ماسک

ماسک اخیراً از برنامه جامع جدیدی در حوزه انرژی پایدار رونمایی کرده است که طبق آن، شرکت تسلا سعی خواهد کرد وابستگی خود را به مصرف سوخت‌های فسیلی کاهش دهد و به سایر منابع دوستدار محیط‌زیست روی آورد. ازجمله اقدامات این طرح می‌توان به افزودن انرژی تجدید‌پذیر به شبکه برق فعلی و افزایش تولید محصولات و خودروهای برقی اشاره کرد. او ادعا دارد که سرمایه‌گذاری ۱۰ تریلیون دلاری برای توسعه استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر توسط تسلا صورت خواهد گرفت تا به هدف اصلی آن، یعنی دستیابی به ذخیره انرژی جهانی ۲۴۰ تراوات در ساعت نزدیک‌تر شود.

اکنون نشریه ورج در گزارش جدیدی اشاره دارد که اگرچه اهداف و گفته‌های ماسک هم‌راستا با حفظ محیط‌زیست است، اما تولید خودروهای برقی، پنل‌های خورشیدی و باتری‌ها باید به‌صورت انسان‌دوستانه و پایدار انجام گیرد. همچنین شفافیت و مسئولیت‌پذیری طی این مسیر، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است؛ مواردی که معمولاً توسط ماسک و شرکت‌های تحت مدیریت او چندان رعایت نمی‌شوند.

شایان ذکر است که یکی از معیارهای اصلی دوستدار محیط‌زیست بودن، میزان کربن و آلودگی تولید‌شده توسط شرکت‌هاست. تسلا در این زمینه به هیچ عنوان عملکرد قابل‌قبولی از خود نشان نداده و در میان تولیدکنندگان مطرح خودرو در سراسر جهان، جایگاه مطلوبی را در اختیار ندارد. برای مثال، فورد اولین خودروسازی بوده که توانسته است امتیاز A را در زمینه کاهش آلایندگی و تولید گازهای گلخانه‌ای از سوی سازمان غیردولتی CDP در سال ۲۰۱۹ دریافت کند.

البته نباید فراموش کنیم که فورد هنوز یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان خودروهای بنزینی و دیزلی در جهان به‌ شمار می‌رود و محصولات برقی قسمت کوچکی از بازار فروش آن را شامل می‌شوند. طی ارزیابی‌های صورت‌گرفته توسط نهاد مذکور، تسلا در کمال تعجب، امتیاز F (پایین‌ترین حد ممکن) را به‌دست آورده است. این شرکت در گزارش آلایندگی کربن سال ۲۰۲۱ خود زنجیره تأمین قطعات را علت اصلی تولید کربن بالا دانسته و به‌نوعی تقصیر را از دوش خود برداشته است. متأسفانه نمی‌توان این مقادیر را به‌درستی محاسبه کرد؛ اما فعالان محیط‌زیست می‌توانند به شرکت‌های بزرگ فشار وارد کنند تا مسئولیت‌پذیری بیشتری از خود نشان دهند.

انتشار گازهای گلخانه‌ای توسط صنایع تولیدکننده خودروهای برقی، پدیده‌ قابل توجهی است؛ زیرا با وجود اینکه خود این محصولات دوستدار محیط‌زیست هستند، ولی قطعات مورد استفاده در آن‌ها مثل پلاستیک، نرخ آلایندگی بالایی هنگام تولید دارند. برای مثال، طبق گزارش تسلا، حدود ۸۰ درصد از گازهای گلخانه‌ای تولید‌شده هنگام ساخت مدل ۳ این شرکت، طی فرایند ساخت باتری‌ آن بوده است. همچنین استخراج عناصر مورد استفاده در باتری‌ها، تأثیر زیادی روی طبیعت می‌گذارد. برای مثال، فعالیت یکی از مهم‌ترین معادن لیتیوم آمریکا در ایالات نوادا، نگرانی‌های زیادی را برای ساکنین نواحی اطراف آن در پی داشته است؛ مسئله‌ای که می‌تواند در آینده برای ماسک و شرکت‌های او به دردسر عظیمی تبدیل شود.

ماسک در گذشته اعلام کرده است که هیچ‌گونه نگرانی پیرامون لیتیوم ندارد؛ زیرا از نظر او، معادن ایالات متحده برای تأمین برق سراسر کره زمین کافی هستند. او معتقد است که فرایند استخراج و تبدیل لیتیوم به فرم قابل‌استفاده در باتری‌ها، ازجمله باتری خودروهای الکتریکی، قسمت دشوار ماجرا محسوب می‌شود که موجب ایجاد محدودیت در عرضه این عنصر شده است. سایر عناصر مورد استفاده در باتری‌ها مثل کبالت هم وضعیت چندان بهتری ندارند؛ زیرا با وجود فراوانی، گفته می‌شود که زنجیره تأمین آن‌ها با موارد متعدد نقص حقوق انسانی و سوء‌استفاده از کارگران همراه است. براساس برخی گزارش‌ها، یکی از تأمین‌کننده‌های کبالت تسلا، به کارگران خود حقوق ناچیز، غذا و آب می‌دهد؛ درحالی که باید شرایط کاری بسیار دشواری را تحمل کنند.

درنهایت باید گفت که شیوه گذر از سوخت‌های فسیلی به انرژی‌های پایدار توسط ماسک چندان به نفع محیط‌زیست به‌نظر نمی‌رسد و حداقل در کوتاه‌مدت می‌تواند آسیب‌های مشابه با منابع سنتی انرژی به‌همراه داشته باشد. بسیاری ماسک را به چشم‌پوشی از به رسمیت شناختن ریشه مشکلات متهم می‌کنند و معتقد هستند که مصرف بالای منابع ارزشمند زمین توسط شرکت‌های تحت مدیریت وی، می‌تواند پیامدهایی جدی به‌دنبال داشته باشد.