تعویض‌پذیری (Fungibility) ارز دیجیتال چیست؟

همان‌طور که تبادل ارزهای رایج با یکدیگر امکان‌پذیر است، ارزهای دیجیتال را نیز می‌توان به همین شیوه مبادله کرد. به چنین قابلیتی در علم اقتصاد تعویض پذیری (Fungibility) گفته می‌شود. در این مطلب قصد داریم هر آنچه را که باید در مورد این مفهوم بدانید، بیان کنیم.

تعویض پذیری چیست؟

زمانی که یک دارایی با دارایی دیگر با ارزش و اعتبار یکسان (و در برخی از موارد کارایی یکسان) قابل تعویض باشد، به آن دارایی، دارایی تعویض پذیر (fungible asset) گفته می‌شود؛ مثلاً زمانی که یک اسکناس ۱۰۰۰۰ تومانی از کسی قرض می‌گیرید، در هنگام پس‌دادن آن لازم نیست همان اسکناس را به او بازگردانید و می‌توانید با هر اسکناس ۱۰۰۰۰ تومانی دیگری یا چند اسکناس دیگر با ارزش ۱۰۰۰۰ تومان، بدهی خود را پرداخت کنید. همچنین می‌توانید ارزهای مختلف را با سایر ارزها با ارزش یکسان به‌راحتی معامله کنید. همچنین مثلاً یک گرم طلا با هر یک گرم طلای دیگری ارزش یکسانی دارد.

از میان کلاس‌های مختلف دارایی‌های تعویض پذیر می‌توان به کالاهای قابل دادوستد، ارزهای دارای پشتیبانی (ارزهایی که توسط بانک‌ها و دولت‌های مختلف پشتیبانی می‌شوند)، اوراق بهادار، فلزهای ارزشمند و ارزهای دیجیتال اشاره کرد.

در این مطلب قصد داریم در مورد تعویض پذیری ارزهای دیجیتال با یکدیگر صحبت کنیم. درکل اکثر ارزهای دیجیتال با یکدیگر قابل تعویض هستند. مثلاً یک واحد بیت‌کوین با هر یک واحد بیت‌کوین دیگری یکسان است و هر دو واحد ارزش و کارایی یکسانی با یکدیگر دارند. بنابراین فرقی نمی‌کند بیت‌کوینی که می‌خواهید با بیت‌کوین دیگر تعویض کنید، از کدام بلاکچین این ارز دیجیتال استخراج شده باشد؛ تمام بیت‌کوین‌ها بخشی از بلاکچین بیت‌کوین هستند و کارایی یکسانی دارند.

نظرات در مورد تعویض پذیر بودن ارزهای دیجیتال

با توجه به قابل ردیابی بودن بیت‌کوین و ارزهای دیجیتال مشابه، ممکن است برخی از توکن‌های خاص بیت‌کوین یا هر ارز دیگری، خواهان کمتری داشته باشند؛ مخصوصاً اگر قبلاً در فعالیت‌های غیرقانونی یا فعالیت‌های مشکوک از نظر قانون استفاده شده باشند.

این موضوع به‌معنای این است که امکان دارد برخی تاجران یا مسئولان سرویس‌های پرداختی که معتقدند برخی از رمزارزها در گذشته برای فعالیت‌های غیرقانونی استفاده شده‌اند، حاضر به پذیرش بیت‌کوین یا هر رمزارز دیگری به‌عنوان وجه پرداختی نباشند.

البته برخی از کارشناسان حوزه کریپتوکارنسی معتقدند قابل ردیابی بودن بیت‌کوین یا هر ارز دیگری، تعویض پذیری آن‌ها را زیر سؤال نمی‌برد. به اعتقاد چنین افرادی، قابل ردیابی بودن و تعویض‌پذیر بودن، دو مفهوم متفاوت از یکدیگر هستند. این‌ افراد باور دارند ارزش، فناوری و کاربرد هر بیت‌کوین به هر صورت که معامله و مبادله شده باشد، تغییری نمی‌کند.

اجازه دهید با بیان مثالی کمک کنیم این‌ موضوع را بهتر متوجع شوید؛ مثلاً هر اسکناسی ارزش خود را دارد و حتی اگر اسکناس خاصی چندین دهه برای فعالیت‌های غیرقانونی استفاده شده باشد، باز هم ارزش خودش را دارد!

مقایسه تعویض پذیری با تعویض ناپذیری (Non-Fungibility)

برخی از دارایی‌های دیجیتال برخلاف بسیاری از آن‌ها، با هیچ دارایی دیگری قابل تعویض نیستند. در حوزه کریپتوکارنسی به چنین دارایی‌هایی غالباً توکن غیرقابل تعویض (Non-fungible token) یا به اختصار NFT (ان‌اف‌تی) گفته می‌شود. هر یک از ان‌اف‌تی‌ها دارای خصوصیات و محتویات منحصربه‌فردی هستند که آن‌ها را از سایر ان‌اف‌تی‌ها متمایز می‌کند. این‌ محتویات می‌توانند شامل یک اثر هنری دیجیتالی یا محتوای دیجیتالی (مثل کلکسیون عکس) باشند. حتی می‌توان NFT را به‌عنوان نمونه دیجیتالی یک اثر یا جسم فیزیکی نیز ایجاد کرد.

ان‌اف‌تی‌ها قابل کپی شدن یا جایگزین شدن نیستند و مالکیت آن‌ها درآن‌واحد فقط به یک نفر تعلق دارد. ان‌اف‌تی‌ها به‌دلیل نداشتن نمونه مشابه، با قیمت قابل‌توجهی خریدوفروش می‌شوند و حتی برخی از آن‌ها قیمت نجومی دارند؛ به عنوان مثال ان‌اف‌تی «Pak’s ‘The Merge» در تاریخ ۸ دسامبر ۲۰۲۲ (۱۷ آذر ۱۴۰۱) ارزشی معادل ۹۱.۸ میلیون دلار داشته است. درکل خریدوفروش ان‌اف‌تی در سال ۲۰۲۲ یکی از سرمایه‌گذاری‌های بسیار پرسود در حوزه ارز دیجیتال بود.

سؤالات متداول در مورد تعویض پذیری در حوزه کریپتوکارنسی