برنامه‌ریزی برای هیچ؛ تحقق نیم‌درصدی طرح واردات اتوبوس به کشور

اوضاع نامناسب سیستم حمل‌ونقل ایران بر هیچ‌کدام از ساکنان این سرزمین پوشیده نیست. هواپیماهای مسن، قطارهای قدیمی و واگن‌های ناکافی در کنار اتوبوس‌های فرسوده باعث شده‌اند تا روزبه‌روز وضعیت حمل‌ونقل در ایران بدتر از گذشته شود. بسیاری از فعالان صنعت حمل‌ونقل به واردات اتوبوس دل بسته بودند، اما اکنون به‌نظر می‌رسد که این رؤیا نیز بر باد رفته است. بنابر اعلام «شهریار افندی‌زاده»، معاون حمل‌ونقل وزیر راه و شهرسازی، تنها نیم درصد از برنامه واردات اتوبوس در سال 1402 تحقق یافته است.

آیین‌نامه واردات اتوبوس نیاز به تسهیل دارد

در قانون بودجه سال 1402، واردات 5000 اتوبوس پیش‌بینی شده‌ بود. از این تعداد تاکنون 33 دستگاه وارد شده‌ است که تحقق اندک این برنامه را نشان می‌دهد. درحال‌حاضر آیین‌نامه واردات اتوبوس با عمر کمتر از 5 سال تصویب شده، اما حضور سازمان‌های متعدد در مسیر واردات اتوبوس، این رویه را به یک معضل تبدیل کرده است. وزارت صمت، بانک مرکزی، سازمان استاندارد، سازمان محیط‌زیست و سازمان گمرک در رویه واردات اتوبوس دخیل هستند؛ بنابراین با مجموعه‌ای از دیوان‌سالاری عریض و طویل مواجه هستیم که باعث کُندی روند ورود اتوبوس های دست دوم می‌شوند.

پیش‌ازاین و در آذرماه 1402، «احمدرضا عامری»، سخنگوی اتحادیه شرکت‌های تعاونی مسافربری کشور، از کاهش تعداد اتوبوس‌های بین‌شهری به نصف خبر داده بود. او این خبر را با عنوان «غیب‌شدن اتوبوس‌ها» اعلام کرد. البته درواقع اتوبوس‌های بین‌شهری غیب نشده‌اند، بلکه رانندگان ترجیح می‌دهند که سرویس‌های راحت‌تری را انجام دهند. گروه بزرگی از رانندگان اتوبوس‌های بین‌شهری تصمیم گرفته‌اند تا به‌جای سرویس‌دهی در خطوط جاده‌ای، برای کارخانه‌ها و سازمان‌های بزرگ کار کنند. این تصمیم به‌دلیل راحتی بیشتر، درآمد بالاتر و البته استهلاک کمتر خودروها اتخاذ شده است.

اوضاع وخیم حمل‌ونقل به‌این‌زودی بهبود نخواهد یافت

از بین سه شرکت بزرگ تولید اتوبوس در دهه 1380 و 1390، تنها یکی از آن‌ها توانسته است دهه 1400 را ببیند. کاهش تولید اتوبوس، نرخ‌گذاری دستوری بلیت‌ها و افزایش قیمت قطعات یدکی و لاستیک باعث شده است تا فعالان عرصه مسافربری جاده‌ای به فکر ترک این حرفه باشند. این مسئله پس از تبدیل‌شدن به یک بحران، حالا موردتوجه نهادهای مسئول قرار گرفته است.

واردات اتوبوس به‌کُندی پیش می‌رود و شرکت‌های تولیدکننده نیز سه مدل جدید را برای حمل‌ونقل جاده‌ای معرفی کرده‌اند. اتوبوس نویگیتور سروش دیزل، اتوبوس نیمه‌چینی ایران‌خودرو دیزل و نسخه جدید اتوبوس مارال با موتور کامینز سه محصول جدید صنعت اتوبوس‌سازی کشور را تشکیل می‌دهند. بااین‌حال، تولید محدود و واردات کُند نشان می‌دهد که تا زمان فروکش‌کردن بحران حمل‌ونقل جاده‌ای و بهبود اوضاع، زمان زیادی را در پیش داریم.