بحران زیست محیطی: مواد شیمیایی باتری‌های لیتیومی تقریباً تمام زمین را آلوده کرده‌اند

تحقیقات اخیر نشان داده است که مواد شیمیایی پایدار مرتبط با فرایند تولید باتری‌های لیتیومی در نقاط مختلف دنیا، از جمله نواحی نزدیک به کارخانه‌های باتری‌سازی و حتی مناطق دورافتاده زمین موجب آلودگی محیط‌زیست شده‌اند.

آیا باتری‌های لیتیومی موجب برهم‌خوردن اکوسیستم زمین خواهند شد؟

پرفلوئوروآلکیل‌ها و پلی‌فلوئوروآلکیل‌ها (PFAS) مواد شیمیایی پایدار هستند که در ساخت محصولات مختلف از جمله باتری‌های لیتیومی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این مواد در طبیعت تجزیه نمی‌شوند و به‌عنوان یکی از منابع اصلی آلوده‌کننده محیط‌زیست به‌شمار می‌روند که می‌توانند سلامت انسان و سایر گونه‌های جانوری را به‌شدت تهدید کنند. افزایش فعالیت‌های صنعتی در سال‌های اخیر به بیشتر شدن میزان تولید این دسته از مواد شیمایی، منتهی شده‌است.

پژوهشی که به‌تازگی صورت گرفته است روی زیردسته‌ای از مواد شیمایی ذکر شده تمرکز کرده است که با نام bis-FASI شناخته می‌شوند و بیشتر در تولید باتری‌های لیتیومی مورد استفاده قرار می‌گیرند. محققان اعلام کرده‌اند که میزان آلودگی توسط این دسته در نزدیکی کارخانه‌های تولید باتری در سطح نگران‌کننده‌ای قرار دارد. همچنین عنوان شده‌است که آنها توانسته‌اند به نقاط دورافتاده کره زمین هم نفوذ کنند و به تهدیدی برای موجودات زنده تبدیل شوند. از نظر پژوهشگران، دفع ضایعات کارخانه‌های باتری‌سازی در محیط‌زیست، عامل اصلی انتشار گسترده این مواد بوده است.

یکی از نویسندگان پژوهش اخیر، عنوان کرده است که کاهش آلودگی آب‌ها و افزایش استفاده از انرژی پاک و پایدار از چالش‌های اصلی جوامع هستند که پرداختن به آنها از اهمیت بالایی برخوردار است. با این حال به‌نظر می‌رسد که دو هدف گفته شده کمی با هم در تضاد هستند و حرکت به‌سوی انرژی‌های نوین می‌تواند به تولید مواد آلاینده منتهی شود. اگرچه مواد bis-FASI قابل بازیافت هستند، اما نرخ بازیافت باتری‌های لیتیومی در جهان کمتر از ۵ درصد است و انتظار می‌رود با چنین روندی تا سال ۲۰۴۰ شاهد تجمع ۸ میلیون تن ضایعات مرتبط با باتری‌ها در دنیا باشیم.

پرفلوئوروآلکیل‌ها و پلی‌فلوئوروآلکیل‌ها بیش از ۱۶ هزار ترکیب شیمیایی ساخته شده توسط انسان را شامل می‌شوند که معمولاً برای ساخت محصولات مقاوم در برابر آب، لکه و گرما مورد استفاده قرار می‌گیرند. عدم تجزیه این مواد باعث شده‌است تا لقب «همیشه پایدار» به آنها داده شود و می‌توانند در بافت‌های بدن موجودات زنده از جمله انسان، تجمع پیدا کنند. مطالعات قبلی نشان داده است که حضور این مواد در بدن می‌تواند به بیماری‌هایی مانند سرطان، مشکلات مادرزادی، نارسایی‌های کبدی، مشکلات تیروئید و کاهش تعداد اسپرم مرتبط باشد.

مدافعان محیط‌زیست هشدار داده‌اند که صنایع انرژی باید به‌دنبال جایگزینی برای این دسته از مواد شیمیایی باشند که تولید آنها با افزایش نفوذ انرژی‌های پاک، از جمله باتری‌ها و توربین‌های بادی در ارتباط است. مطالعه اشاره‌شده، عنوان می‌کند که استانداردهای کمی برای اندازه‌گیری سطوح آلودگی این دسته از مواد تدوین شده‌است و تجمع آنها در مراکز دفن ضایعات می‌تواند به آلودگی آبراهه‌ها، محیط اطراف یا نقاط دور دست منتهی شود. طبق داده‌های موجود، خبری از وجود این نوع آلودگی تا اواسط دهه ۹۰ میلادی در محیط‌زیست نبوده است و تنها در دهه‌های اخیر شدت پیدا کرده است.

تا به امروز مطالعات چندانی روی اثرات مضر مواد bis-FASI روی موجودات زنده صورت نگرفته‌است؛ اما پژوهش‌ها نشان داده است که آنها می‌توانند مانند سایر ترکیبات PFAS موجب مشکلات مختلف در بی‌مهره‌ها و مدل‌های حیوانی آزمایشگاهی مثل گورخر ماهی شوند. همچنین در نمونه‌برداری‌های انجام شده در اطراف یکی از کارخانه‌های شرکت 3M در ایالت مینه‌سوتا، مقادیر نگران‌کننده‌ای از آلاینده‌ها در خاک، آب و هوا یافت شده‌است. مشاهده آنها در برف نیز نشان‌می‌دهد که امکان جابه‌جایی آسان توسط ابرها را هم دارند و برای همین به نقاط دور از کارخانه‌ها، مثل دریای چین هم منتقل می‌شوند.