اولین درمان چشم با سلول‌های بنیادی در جهان بینایی را به بیماران بازگرداند

محققان ژاپنی با پیوند سلول‌های بنیادی، بینایی 3 فرد مبتلا به اختلال شدید چشمی را بهبود بخشیدند. این افراد دچار اختلال کمبود سلول‌های بنیادی لیمبال (LSCD) بودند. LSCD ممکن است در اثر آسیب چشمی همچنین بیماری‌های خودایمنی و ارثی ایجاد و درنهایت به نابینایی منجر شود.

حلقه لیمبال، حلقه تیره‌ای اطراف عنبیه چشم، مخزنی از سلول‌های بنیادی را در خود جای داده تا بیرونی‌ترین لایه قرنیه را سالم و جوان نگه دارد. وقتی سلول‌های بنیادی کاهش می‌یابند –اختلالی که کمبود سلول‌های بنیادی لیمبال (LSCD) شناخته می‌شود– بافت اسکار (Scar tissue) روی قرنیه را می‌پوشاند و درنهایت منجر به نابینایی می‌شود.

براساس گزارش نیچر، محققان دانشگاه اوساکا ژاپن نتایج امیدوارکننده‌ای در درمان این اختلال به‌ دست آوردند. البته برای درمان قطعی، محققان نیاز دارند یافته‌های خود را روی افراد بیشتری آزمایش کنند.

فرایند درمان و پیوند سلول‌های بنیادی چشم در اختلال LSCD

به‌طورکلی درمان قطعی برای LSCD وجود ندارد. معمولاً باید از چشم سالم افراد مبتلا به این بیماری سلول‌های بنیادی را استخراج‌ کرد و به چشم دیگر پیوند زد. البته ممکن است نتیجه جراحی موفقیت‌آمیز نباشد. اگر هر 2 چشم به این اختلال مبتلا باشد، پیوند قرنیه از اهداکنندگان فوت‌شده نیز گزینه نسبتاً خوبی محسوب می‌شود اما سیستم ایمنی گیرنده ممکن است سلول‌های جدید را از بین ببرد.

اکنون «کوهجی نیشیدا» (Kohji Nishida)، چشم‌پزشک دانشگاه اوساکا ژاپن، و همکارانش پیوند قرنیه را با استفاده از منبع جایگزین دیگری به‌ نام «سلول‌های بنیادی پرتوان القایی» (iPS) انجام دادند. آنها سلول‌های خونی را از اهداکننده‌ای سالم گرفتند و آنها را مجدد به حالت جنینی خود مهندسی کردند. سپس سلول‌ها را به ورقه‌ای نازک و شفاف از سلول‌های اپیتلیال قرنیه (Corneal epithelial cells) به‌شکل سنگفرش درآوردند.

محققان این سلول‌های جدید را روی 2 زن و 2 مرد 39 تا 72 ساله که هر 2 چشمشان دچار LSCD بود، آزمایش کردند. با این عمل جراحی، محققان لایه‌ای از بافت اسکار را که قرنیه را پوشانده بود، خراشیدند و ورقه‌های اپیتلیال را بخیه زدند و لنز محافظ نرمی نیز روی آن قرار دادند.

2 سال پس از دریافت پیوند، هیچ‌کدام از افراد عوارض جانبی شدیدی تجربه نکردند. همچنین پیوندها هیچ توموری ایجاد نکردند (معمولاً رشد سلول‌های iPS تومور به وجود می‌آورد) و سیستم ایمنی گیرنده‌ها نیز به سلول‌های پیوندی حمله نکرد، حتی 2 نفر از بیماران داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی نیز دریافت نکردند.

پس از پیوند، بینایی هر 4 گیرنده بهبود یافتند اما یکی از بیماران که بینایی بسیار ضعیفی داشت، بهبودی‌اش چندان دوام نیاورد.

یافته‌های پژوهش حاضر در مجله The Lancet منتشر شده است.