مواد معدنی مورد مناقشه؛ پشت پرده‌ سیاه صنعت ساخت گوشی

آیا می‌دانید ساخت هر گوشی جدید، به چه قیمتی تمام می‌شود؟ در این مطلب می‌خواهیم به موضوعی بسیار نگران‌کننده درمورد هزینه‌های واقعی و پیامدهای اخلاقی ساخت هر گوشی جدید بپردازیم که به‌احتمال‌ زیاد چیزی درمورد آن نمی‌دانید اما واقعاً اهمیت بسزایی دارد. شاید تنها دلیل شما برای نخریدن گوشی جدید قیمت بالای آن باشد اما مسئله ما اصلاً این نیست و می‌خواهیم درمورد دلیلی اخلاقی برای صرف‌نظرکردن از خرید گوشی جدید بگوییم.

به‌احتمال بسیار زیاد، در گوشی جدیدی که قصد خریدش را دارید، از مواد معدنی مورد مناقشه (Conflict Minerals) استفاده شده است؛ این‌ها موادی هستند که استخراج و خریدوفروش آن‌ها در مناطق ناپایدار سیاسی می‌تواند به تأمین مالی گروه‌های مسلح، کار اجباری و سایر موارد نقض‌ حقوق بشر کمک کند؛ بنابراین از شما تقاضا می‌کنیم قبل از اینکه هر سال گوشی جدید بخرید، اندکی فکر کنید و ببینید این کار واقعاً واجب است؟ استخراج مواد معدنی مورد مناقشه یکی از مشکلات جدی عصر کنونی یا حتی ادوار گذشته است که پیامدهای زیادی دارد. 

در ادامه به این سؤالات پاسخ خواهید داد؛ این مواد معدنی چه هستند؟ استخراج آن‌ها چه پیامدهای دارد؟ کدام‌یک از این مواد در ساخت گوشی‌ها استفاده می‌شوند؟ تعهدات غول‌های حوزه ساخت گوشی‌های هوشمند در مقابل استفاده از این مواد چیست؟ دولت‌ها تاکنون چه اقداماتی برای استخراج این مواد معدنی انجام داده‌اند؟ ما برای کاهش پیامدهای منفی استخراج این مواد معدنی و گسترش استفاده از آن‌ها چه کاری می‌توانیم بکنیم؟

مواد معدنی مورد مناقشه چه هستند؟

مواد معدنی مورد مناقشات به منابع طبیعی خاصی گفته می‌شود که در مناطق درگیر استخراج می‌شوند؛ استخراج و فروش چنین موادی می‌تواند مستقیم در تأمین مالی گروه‌های مسلح و تداوم خشونت و نقض حقوق بشر کمک کند. این مواد معدنی اغلب با نام اختصاری "3TG" شناخته می‌شوند که به معنی Tantalum ،Tin ،Tungsten و Gold (تنگستن، تانتالم، قلع و طلا) است؛ این عناصر برای تولید گوشی‌های هوشمند، لپ‌تاپ‌ها و سایر لوازم الکترونیکی مصرفی ضروری هستند.

استخراج مواد معدنی مورد مناقشه چه پیامدهایی دارد؟

استخراج و تجارت مواد معدنی مورد مناقشات پیامدهای شدید انسانی و محیطی دارد. در کشورهایی مثل کنگو، گروه‌های مسلح عملیات استخراج معدنی را کنترل می‌کنند و با رفتار خشونت‌آمیز با کارگران و بیگاری‌کشیدن از آن‌ها در شرایط غیرانسانی، آن‌ها را در وضعیت بسیار سختی قرار می‌دهند. روش‌های غیرقانونی استخراج معادن نیز تخریب قابل‌توجه محیط‌زیست و ایجاد مشکلاتی مانند جنگل‌زدایی و آلودگی را به‌دنبال دارد. در ضمن، درآمد حاصل از استخراج این مواد معدنی، منجر به تأمین مالی گروه‌های درگیر در جنگ و مناقشات و تشدید بی‌ثباتی‌ها در مناطق آسیب‌پذیر می‌شود

کدام‌یک از مواد معدنی مورد مناقشه در گوشی‌ها استفاده می‌شوند؟

هر 4 ماده معدنی درگیر در مناقشات نقش مهمی در ساخت گوشی‌های مدرن دارند. در ادامه، نحوه استفاده از آن‌ها در گوشی‌ها شرح داده شده است.

• تانتالم: در خازن‌های کنترل‌کننده جریان برق در گوشی‌ها استفاده می‌شود.
• قلع: به‌جای لحیم برای بردهای مدار استفاده می‌شود.
• تنگستن: برای موتور لرزش گوشی ضروری است.
• طلا: به‌دلیل رسانایی عالی در سیم‌کشی و اتصالات استفاده می‌شود.

این‌طور نیست که تولیدکنندگان گوشی از ماهیت مشکل‌ساز این مواد معدنی درگیر در مناقشات بی‌خبر باشند. مسئله این است که هیچ‌کدام از تولیدکنندگان بزرگ گوشی مثل اپل، گوگل و سامسونگ نمی‌خواهد در رقابت بی‌پایان حفظ جایگاه خود در صدر فهرست پدیدآورندگان فناوری‌های گوشی‌های هوشمند، عقب بماند؛ به‌علاوه‌، این مواد معدنی برای کوچک‌تر، سریع‌تر و کارآمدترکردن قطعات گوشی ضروری هستند. ضرورت استفاده از این مواد برای ساخت فناوری‌های جدید، باعث شده استخراج آن‌ها و مشکلات نگران‌کننده در پشت پرده سیاه استخراج آن‌ها، ادامه داشته باشند.

تعهدات غول‌های حوزه ساخت گوشی‌های هوشمند درباره مواد معدنی درگیر در مناقشات

بسیاری از شرکت‌های فناوری ازجمله اپل، سامسونگ و گوگل، تعهدات عمومی‌شان برای رسیدگی به مسئله مواد معدنی درگیر در زنجیره‌های تأمین خود اعلام کرده‌اند.

• اپل: ادعا می‌کند از سال ۲۰۱۶، تمام قلع، تانتالم، تنگستن و طلای موجود در محصولاتش از معادنی تأمین شده‌اند که بهره‌برداری از آن‌ها پیامدهای اخلاقی منفی ندارد. اپل منظم درباره تأمین‌کنندگانش بازرسی می‌کند تا مطمئن شود استانداردهای سخت‌گیرانه تأمین رعایت می‌شوند. برای کسب اطلاعات بیشتر به گزارش مواد معدنی درگیر اپل در سال ۲۰۲۴ مراجعه کنید.
• سامسونگ: فرایند بررسی دقیق لازم‌الاجرایی ایجاد کرده که شامل ارزیابی‌های میدانی و همکاری با سازمان‌های بین‌المللی برای ردیابی منشأ مواد معدنی در زنجیره تأمین خود می‌شود. طبق گزارش این شرکت درصد قابل‌توجهی از تأمین‌کنندگان مواد معدنی آن به‌عنوان تأمین‌کنندگان بدون درگیری تأیید شده‌اند (منظور تأمین‌کنندگانی است که مواد موردنیازشان را از معادن قانونی تأمین می‌کنند. برای اطلاعات بیشتر به گزارش مدیریت مواد معدنی مسئول سامسونگ مراجعه کنید.
• گوگل: آلفابت، شرکت مادر گوگل، نیز رویکردی را پیش گرفته که بر شفافیت و همکاری تمرکز دارد؛ در ضمن این شرکت با سازمان‌هایی مانند ابتکار مواد معدنی مسئول (RMI) همکاری می‌کند تا ابزارهایی برای ردیابی بهتر و تأمین مسئولانه مواد معدنی به وجود آورد و توسعه دهد. درصورت تمایل می‌توانید گزارش مواد معدنی درگیر آلفابت در سال ۲۰۲۳ را از اینجا دانلود کنید.

این تعهدات نشان می‌دهد غول‌های تولیدکننده گوشی‌ در قبال استفاده از تانتالم، قلع، تنگستن و طلا رفتار مسئولانه‌ای دارند اما احتمالاً هنوز هم برخی گوشی‌های هوشمند پرچم‌دار مدرن حاوی مقداری مواد معدنی درگیر در مناقشات هستند؛ دلیل اصلی چنین اتفاقی پیچیدگی و نداشتن شفافیت زنجیره‌های تأمین جهانی است که کسب اطمینان از استخراج‌ هر ماده بدون درگیری و پیامدهای منفی را چالش‌برانگیز می‌کند.

اقدامات دولت‌ها برای مقابله با استخراج مواد معدنی مورد مناقشه

 در سراسر جهان، قوانینی به‌منظور مسئول‌کردن شرکت‌ها در قبال استفاده از این مواد معدنی وضع شده است. برای مثال، ایالات‌متحده آمریکا سال ۲۰۱۰ قانون اصلاح وال‌استریت و حمایت از مصرف‌کننده داد-فرانک (Dodd-Frank Wall Street Reform and Consumer Protection Act) را معرفی کرد؛ براساس بخش ۱۵۰۲ (Section 1502) این قانون، شرکت‌های عمومی باید اعتراف کنند که ممکن است تانتالم، قلع، تنگستن و طلای استفاده‌شده در محصولاتشان، از معادن غیرقانونی یا دارای شرایط غیرانسانی تأمین شده باشد یا خیر.

این قانون تولیدکنندگان را ملزم می‌کند زنجیره‌های تأمین خود را دقیق بررسی‌ کنند و گزارش‌های سالانه را به کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات‌متحده ارائه دهند؛ گزارش‌های دقیقی که تولیدکنندگان در بخش قبلی ارائه کرده‌اند، نیز در راستای تبعیت از این قانون ارائه شده‌اند.

اتحادیه اروپا نیز مقرراتش را از طریق مقررات مواد معدنی درگیر اتحادیه اروپا (EU Conflict Minerals Regulation) اجرا کرده که از ژانویه ۲۰۲۱ کامل اجرایی شده است؛ هدف وضع این قوانین نیز مانند قانون ایالات‌ متحده، ایجاد زنجیره تأمین شفاف‌تر و کاهش تقاضای مواد معدنی درگیر در مناقشات در اروپاست.

نقش ما برای مقابله با استفاده از مواد معدنی درگیر در مناقشات

 می‌توانیم به‌سادگی بگوییم برای مقابله با معضلات بزرگ جهانی مانند استفاده از مواد معدنی درگیری در مناقشات هیچ کاری نمی‌توانیم بکنیم و به این موضوع بی‌تفاوت باشیم اما اقدامات کوچک می‌توانند تغییرات بزرگی ایجاد کنند. می‌توانیم آگاهی‌ درمورد این مسئله افزایش دهیم، از قوانین حمایت کنیم تا تغییرساز باشیم یا حتی به کمپین‌ها بپیوندیم اما لازم نیست برای تأثیرگذاری تغییرات حتماً حضور فعالی داشته باشیم.

ساده‌ترین قدمی تحقیق درمورد شرکتی است که می‌خواهید گوشی بعدی خود را از آن بخرید. آگاهی درباره این موضوع و رویکرد آن شرکت درمورد مواد معدنی درگیر در مناقشات کار سختی نیست و زمان زیادی نمی‌برد؛ تصمیم‌گیری درمورد حمایت از شرکت‌هایی که در تأمین مواد و قطعات موردنیاز خود به مسائل اخلاقی پایبند هستند، نیز اصلاً کار سخت و پیچیده‌ای نیست. برخی برندها به اینکه محصولاتشان با مواد معدنی بدون درگیری یا بازیافتی ساخته شده باشند، دقت می‌کنند؛ برای مثال، شرکت تولیدکننده گوشی‌ فیرفون (Fairphone) کل مدل کسب‌وکار خود را براساس زنجیره تأمین اخلاقی و پایدار بنا کرده است.

اگر بخواهیم در حوزه مقابله با استفاده از مواد معدنی مورد مناقشه مؤثرتر باشیم، می‌توانیم فکر کنیم واقعاً نیاز به خرید دستگاهی جدید داریم یا خیر. اگر این کار ضروری باشد، می‌توانیم به فکر کنیم گوشی بعدی‌مان باید کاملاً جدید باشد یا می‌توانیم با گوشی رفرش هم نیازمان را برطرف کنیم.

بازیافت لوازم الکترونیکی قدیمی‌مان روشی عالی برای کاهش تقاضا برای مواد معدنی درگیر است. بسیاری از مواد معدنی ارزشمند در دستگاه‌های ما می‌توانند بازیابی و دوباره استفاده شوند؛ بنابراین قبل از دورانداختن گوشی‌تان تحقیق کنید تا ببینید در محل زندگی‌تان فروشگاهی وجود دارد که محصولات الکترونیکی را برای بازیافت جمع‌آوری کند یا نه؛ چنانچه به چنین فروشگاهی در محل زندگی‌تان دسترسی ندارید، به اهدای دستگاه‌های قدیمی خود به سازمان‌هایی که آن‌ها را بازسازی و مجدد استفاده می‌کنند، هم فکر کنید.