جایزه مصطفی ۲۰۲۱؛ معرفی کامران وفا و محمد زاهد حسن به عنوان برندگان امسال

احتمالا تاکنون نام جایزه مصطفی جایی به گوشتان خورده باشد، جایزه‌‌ای دوسالانه که در زمینه علم و فناوری به دانشمندان جهان اسلام و به منظور گرامیداشت آثار برتر محققان به آن‌ها اهدا می‌شود. مراسم اهدای جایزه مصطفی ۲۰۲۱ امروز در تالار وحدت با حضور جمعی از دانشمندان برجسته مسلمان از سراسر دنیا برگزار شد و برندگان امسال، پروفسور کامران وفا و پروفسور محمد زاهد حسن رسما معرفی شدند.

جایزه ایرانی مصطفی (ص) در سال ۲۰۱۲ میلادی برای پاسداشت زحمات دانشمندان برجسته جهان اسلام پایه‌گذاری شد و در این سال‌ها به نمادی از برتری علمی در سطح جهانی مبدل شد. این جایزه هر دو سال به دانشمندان مسلمان در سراسر جهان و در بخشی به دانشمندان کشورهای اسلامی اعطا می‌شود.

علاوه بر این، جایزه مصطفی در چهار بخش «علم و فناوری پزشکی»، «علم نانو و نانوتکنولوژی»، «علم و فناوری اطلاعات و ارتباطات» و «تمام زمینه‌های علمی و فناوری» به دانشمندان اهدا می‌شود و به برندگان هر بخش مدال جایزه مصطفی و ۵۰۰ هزار دلار تعلق می‌گیرد.

امسال این جایزه مشترکا به پروفسور کامران وفا برای زحماتش در تئوری میدان‌ها و پروفسور محمد زاهد حسن برای زحماتش در زمینه نیمه‌فلزات ویل فرمیونی (weyl fermion semimetals) تعلق گرفت. علاوه بر این، جایزه مصطفی ۲۰۲۱ برای دانشمندان کشورهای اسلامی به پروفسور محمد سائق، پروفسور یحیی تیالتی و پروفسور محمد اقبال چودری اعطا شد.

کارهای کامران وفا فقط در نظریه میدان محدود نمی‌شود. او همچنین در توسعه آن مثل کشف و شفاف‌سازی تقارن‌های دوگانه نقش داشته است. وفا در سال‌های اخیر به «باتلاق» نظریه‌ها (Swampland) در فیزیک اشاره کرد که با «چشم‌اندازی» از راه‌حل‌ها احاطه شده‌اند.

باتلاق‌ها نظریه‌های انرژی پایین در فیزیک هستند که با نظریه ریسمان تطابق ندارند و به این معنی است که  پایداری در کوانتوم گرانشی می‌تواند محدودیت‌های شدیدی در تئوری‌های کوانتومی پایدار به وجود آورد. وفا کلمه «باتلاق» را به این دلیل انتخاب کرد که دانشمندان بتوانند به «چشم‌انداز» وسیعی از راه‌حل‌ها وارد شوند و بخش عظیمی از این چشم‌انداز را با قوانین فیزیکی ناپایدار اداره کنند.

 با این حال، وفا بر خلاف وسعت این چشم‌انداز معتقد است که باید راه‌حل یا نظریه خاصی وجود داشته باشد که تمام کیهان ما را توجیه می‌کند، اما تعیین این نظریه در ساختاری واحد کار بسیار سختی خواهد بود. نظریه ریسمان تاکنون به دلیل عدم توانایی در پیش‌بینی‌های قابل اندازه‌گیری و ارائه نتایج ریاضیاتی واحد تحت انتقادات شدیدی قرار گرفته است. اما وفا می‌گوید که تکنولوژی حال حاضر به قدری ناتوان است که نمی‌تواند ارتباطی بین نظریه ریسمان و نتایج عملی به دست آمده ایجاد کند و چنین چیزی نباید جلوی پیشروی این نظریه را بگیرد.

پیشرفت نظری که تاکنون در نظریه ریسمان به وجود آمده است را می‌توان یکی از دستاوردهای جالب توجه در تاریخ علم دانست. با این حال، همچنان باید ده‌ها سال دیگر از تحقیقات علمی وقف فهم و درک عمیق‌تر از این نظریه شود. اما زمانی که همه مشکلات حل شود و به نتیجه واحدی برسیم، این احتمال وجود دارد که انقلابی در بسیاری از شاخه‌های فیزیک و ریاضی رخ دهد و دنیای ما را از آنچه که امروز می‌شناسیم فراتر ببرد.