اینترنت فیبر نوری چیست و چه تفاوتی با ADSL و VDSL دارد؟

فیبر نوری سریع ترین روش اتصال به اینترنت برای کاربران خانگی است و اخیراً پای خود را به ایران، دست کم به شکل محدودی باز کرده است. با این حال همچنان در مقایسه با فناوری های اینترنت ثابت دیگر از جمله ADSL و VDSL گستردگی کمتری دارد. در این مطلب تکنولوژی فیبر نوی و تفاوت های آن با فناوری های مبتنی بر DSL را مرور می کنیم و به این موضوع می‌پردازیم که وضعیت توسعه این تکنولوژی در ایران به چه شکل است.

FTTx و تفاوت ها با VDSL و ADSL

«FTTx» (سرواژه Fiber to the x) یا شکل‌های دیگر آن از جمله FTTH از اصطلاحاتی است که این روزها بسیار به چشم می خورد. FTTx یکی از روش های دسترسی به اینترنت ثابت است که به جای تمام یا بخشی از کابل مسی (از جمله کابل تلفن برای ADSL و VDSL) از کابل های فیبر نوری بهره می برد. بسته به این که به جای «x» چه حرفی قرار بگیرد می تواند اشاره به روش های مختلف ارائه آن به مشترک داشته باشد.

در این کابل ها، نور حامل داده ها است و به همین دلیل نویزهای معمول که بر کابل های فلزی اثر می گذارد، تأثیری بر سیگنال های اطلاعات ندارد. فیبر نوری امکان ارائه سرعت بسیار بالای یک گیگابیت بر ثانیه را فراهم می کند و البته در عمل سرعت نهایی کمتر از این مقدار است. اما باز هم در مقایسه با VDSL2 با سرعت تئوری تا 300 مگابیت بر ثانیه چندین برابر سریع تر است.

از مزیت های مهم فیبر نوری نسبت به استانداردهای DSL، سرعت متقارن (سرعت آپلود و دانلود یکسان) است. علاوه بر این بر خلاف ADSL و VDSL که بسیار به فاصله کاربر از مرکز خدمات مخابرات حساس هستند، فیبر نوری را می توان در فواصل بسیار طولانی تر و بدون نگرانی از افت سرعت شدید یا تأخیر بیش از حد به کار برد.

بر خلاف کابل های فلزی معمول که نویز بر آنها تأثیر شدید می گذارد، فیبر نوری از هر گونه نویز و تداخل در امان است. طول عمر بسیار طولانی و استهلاک کم، از دیگر مزایای فیبر نوری نسبت به کابل های مسی شبکه یا تلفن است.

اما در کنار تمام این مزایا، اینترنت فیبر نوری معایبی هم دارد. برای استفاده از آن نیاز به کابل کشی متفاوت با کابل های مسی معمول و نصب تجهیزات جدید است و همین موضوع موجب می شود هزینه بالاتری را به کاربر نهایی یا شرکت ارائه دهنده تحمیل می کند.

نکته مهم در مورد اینترنت بر بستر فیبر نوری این است که می تواند به روش های مختلفی پیاده سازی شود. به عنوان مثال می توان اینترنت را از سوی ارائه دهنده تا مشترک، کاملاً بر بستر فیبر نوری ارائه داد یا به دلایل مختلف از جمله هزینه کمتر و عدم نیاز به کابل کشی اضافه از سوی کافو (کابینت انشعاب خطوط در محله ها) تا سمت مشترک، بخش انتهایی سمت کاربر را بر بستر کابل مسی (از جمله کابل های تلفن) ارائه کرد.

همان طور که گفتیم روش های پیاده سازی FTTx متنوع است و برخی از مهمترین آنها شامل موارد زیر می شوند:

• «FTTN» یا «Fiber To The Neighbourhood» یا «Fiber To The Node»: در این روش، اینترنت از طریق فیبر نوری به کابینت های مخابرات در محله ها (کافو) می رسد. کافو ممکن است چند کیلومتر از مشترک نهایی فاصله داشته باشد و خدمات از آنجا از طریق کابل های مسی (معمولاً ADSL) به کاربر ارائه شود. این روش به دلیل مسافت معمولاً طولانی کاربر از کافو با افت سرعت شدید مواجه می شود و گزینه چندان مناسبی نیست.
• «FTTC» یا «Fiber To The Cabinet»: فیبر نوری به نزدیک ترین کافو به کاربر (حداکثر در فاصله 300 متری کاربر) ارائه داده می شود و مشترک در نهایت از طریق یکی از فناوری های DSL به شبکه متصل می شود.
• «FTTB» یا «Fiber To The Building»: کابل فیبر نوری به ساختمان می رسد و در نهایت خدمات توسط کابل مسی (معمولاً VDSL) تحویل داده می شود.
• «FTTH » یا «Fiber To The Home» و «FTTP» یا «Fiber To The Premises»: کابل کشی فیبر نوری تا منزل یا واحد کاربر ادامه پیدا می کند و به عبارت دیگر فیبر نوری در تمام مسیر از مخابرات تا داخل منزل جایگزین کابل مسی می شود.

شکل زیر تفاوت های مدل های مختلف FTTx از نظر ترکیب کابل فیبر نوری با کابل مسی را به طور خلاصه نشان می دهد:

اما از بین اینترنت فیبر نوری یا ADSL و VDSL، کدام یک برای شما مناسب تر است؟ اگر از اینترنت فقط برای کارهای ساده نظیر وب گردی و گشت و گذار در شبکه های اجتماعی استفاده می کنید ADSL از پس نیازهایتان بر می آید و حتی در صورتی که سرعتتان کافی باشد می توانید به طور آنلاین فیلم و سریال هم تماشا کنید. VDSL سرعتی چند برابر دارد و برای گیمرها، کنفرانس های ویدیویی و هر فعالیتی که نیاز به سرعت بالاتر داشته باشد، گزینه بهتری است. فیبر نوری اما سرعتی چندین برابر VDSL دارد و می تواند از پس نیازهای کاربران متعدد روی یک خط اینترنت بر آید.

با این حال شاید امکان انتخاب گزینه های چندانی نداشته باشید و مجبور شوید از بین این سه گزینه تنها یکی را انتخاب کنید. به عنوان مثال VDSL و فیبر نوری در بسیاری از شهرها و محله ها ارائه نمی شوند اما در حال حاضر در ایران، سرویس ADSL گستردگی بیشتری دارد. تعرفه های حجم و سرعت متفاوت در هر یک از این راهکارها موضوع دیگری است که می تواند بر انتخاب شما تأثیر بگذارد.

برای این که در مورد ADSL و VDSL و تفاوت های آنها بیشتر بدانید پیشنهاد می کنیم مطلب ویژه دیجیاتو در این باره را از دست ندهید. برای آن‌که از کجا بفهمیم وای فای چقدر اینترنت دارد نیز در دیجیاتو شما را راهنمایی کرده‌ایم.

تانوما چیست؟

«تانوما» یا «تار نوری مخابرات ایران» سرویس FTTB و یا FTTH (سرویس فیبر نوری تا خانه یا ساختمان) است که از سوی شرکت مخابرات ایران و در برخی از شهرها ارائه می شود تا خدماتی از جمله تلفن، اینترنت، سرویس های چند رسانه ای و دیگر خدمات بر بستر دیتا، با سرعت و کیفیت بالاتر (نسبت به ADSL و VDSL) را در اختیار کاربران قرار دهد. 

سرعت های ارائه شده روی اینترنت فیبر نوری در ابتدا ممکن است وسوسه بر انگیز باشد و هر کاربری را به خرید آن ترغیب کند. اما نکته ای که نباید فراموش کرد این است که سرعت های ارائه شده، حداکثر میزان قابل دسترس هستند که معمولاً به ندرت قابل دستیابی اند. یکی از دلایل این موضوع به زیر ساخت های شبکه و ترافیک باز می گردد که موجب می شوند سرعتی کمتر از حداکثر میزان وعده داده شده ارائه شود. با این حال یکی مهمترین مزیت های اینترنت فیبر نوری در مقایسه با دیگر روش های اینترنت ثابت این است که با مشکلات معمول DSL از جمله نویز یا افت سرعت شدید به دلیل فاصله بیش از حد از مرکز مخابراتی مواجه نمی شود و در عین حال انتظار می رود که تقریباً همیشه سرعت بالاتری داشته باشند.

بر اساس گفته «محمدرضا بیدخام»، مدیرکل ارتباطات و امور بین الملل شرکت مخابرات ایران در ابتدای اردیبهشت ماه، این شرکت 57 درصد از سهم بازار خدمات ارتباطی کشور را در اختیار دارد و تعداد مشترکان اینترنت ثابت در کشور 5 میلیون و 700 هزار و در شهر تهران 930 هزار است. او همچنین افزوده که در حال حاضر بیش از 90 هزار مشترک از اینترنت خانگی فیبر نوری استفاده می کنند.

اگر قصد ثبت نام تانوما را دارید ابتدا باید به وبسایت مخابرات مراجعه کنید. پس از امکان سنجی دریافت سرویس، کارشناسان مخابرات با شما تماس می گیرند تا مراحل بعدی انجام شود. هرچند که وقتی در شبکه‌های اجتماعی جستجویی داشته باشید می‌بینید که ظاهرا افراد بسیار زیادی در صف دریافت این سرویس هستند.

فیبر نوری در ایران از گذشته تا حال

در سال 91 شرکت «ایرانیان نت» به عنوان اپراتور چهارم (برای توسعه فیبرنوری به منازل) و اولین و تنها دارنده مجوز ایجاد شبکه دسترسی پهن باند مبتنی بر فیبر نوری در ایران برای ارائه خدمات خود اعلام آمادگی کرد. در نهایت اما این شرکت از اهداف خود باز ماند تا پس از 6 سال، مخابرات واگذاری فیبر نوری به مشترکان را تحت پروژه «تانوما» کلید بزند و در سال 96 فاز اول گسترش شبکه دسترسی به فیبر نوری منازل (FTTB یا FTTH) در 8 شهر را آغاز کند.

از سوی دیگر همزمان با شروع پروژه تانوما، طی تفاهم نامه ای بین وزارت ارتباطات و شرکت MTN، خبر سرمایه گذاری MTN در ایرانیان نت برای ایجاد FTTx منتشر شد. در پی جذب سرمایه گذار، انحصار ارائه خدمات این شرکت در 8 شهر ایران تمدید شد؛ البته یک انحصار نصفه و نیمه که با توجه به جایگاه مخابرات به عنوان شبکه دار غالب، شامل مخابرات نمی شد. در حالی که فاز اجرایی پروژه ایرانیان نت در تهران و کرج شروع شده بود اما در مرداد ماه سال 97 شرکت MTN از سرمایه گذاری کنار رفت تا ایرانیان نت تنها بماند.

در تماس تلفنی که با ایرانیان نت داشتیم این شرکت اعلام کرد که در حال حاضر تنها در برخی از مناطق کرج سرویس فیبر نوری را به طور مستقل به کاربران ارائه می دهد و فعلاً خدمات به دیگر شهرها گسترش نیافته است. هرچند در اسفند سال 97، پروانه ایرانیان نت به دلیل اجرا نشدن تعهدات، از سوی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی تعلیق شد. در آغاز به کار ایرانیان نت، قرار بود تا این اپراتور در بازه زمانی ۸ سال، تعداد ۶.۸ میلیون پورت فیبر نوری را ارائه کند.

«محمد جواد آذری جهرمی»، وزیر ارتباطات اما در آذر 96 اظهار کرده بود که در بحث FTTx انحصاری در کشور وجود ندارد، چرا که شرکت‌های FCP مجوز فعالیت در بخش FTTC (فیبر نوری تا کابینت) را دارا هستند و در نهایت تنها یک بخش FTTH (فیبر نوری به درب منازل) است که در انحصار شرکت ایرانیان نت قرار دارد. با این حال به دلایل مختلف از جمله بازگشت سرمایه طولانی مدت، شرکت های دیگر هم انگیزه چندانی برای ورود به این بازار نداشتند و در نهایت انحصاری که قبلاً در حوزه تلفن ثابت و اینترنت ADSL در بسیاری از مناطق در اختیار مخابرات بود به حوزه فیبر نوری کشیده شد.

اما مخابرات که برای مدت ها در جلب رضایت کاربران ADSL چندان موفق نبود آیا می تواند در حوزه تقریبا بی رقیب اینترنت فیبر نوری دل کاربران را به دست بیاورد؟ به نظر می رسد با عرضه محدود اینترنت فیبر نوری هنوز برای پاسخ به این سوال کمی زود باشد.

سخن پایانی

زمانی که ADSL از راه رسید و جایگزین روش قدیمی Dial Up شد، سرعت اینترنت خانگی در ایران جهشی چند برابری را تجربه کرد. VDSL که مدت نسبتاً کمی از حضورش در ایران می گذرد موجب شد فناوری DSL و اینترنت بر بستر کابل های قدیمی تلفن همچنان به زندگی ادامه دهد. در این میان تکنولوژی وای-مکس هم تلاش نافرجامی برای جایگزینی با DSL داشت که در نهایت با TD-LTE پر سرعت تر جایگزین شد. در سال های اخیر برخی از کاربران خانگی با مصرف حجمی پایین تر هم به سراغ روش پر هزینه مودم های سیم کارت خور 3G و 4G رفتند.

اما با وجود نیاز به سرعت بالاتر اینترنت و محدودیت های فناوری های DSL، باید گفت که بخش عمده ای از آینده اینترنت خانگی به فیبر نوری گره خورده و البته از راه رسیدن شبکه های 5G می تواند بخشی از این سهم را به خود اختصاص دهد. البته در حال حاضر زیر ساخت های اینترنت فیبر نوری در کشور محدود است و هزینه اولیه کابل کشی و مودم در برخی از طرح های خرید، بعضی کاربران را از خرید منصرف می کند.

گسترش دیر هنگام اینترنت فیبر نوری در ایران در حالی است که همین حالا نیمی از جمعیت اروپا به اینترنت پر سرعت روی این بستر دسترسی دارند. اما حضور شرکت های دیگر در این حوزه می تواند بازاری رقابتی را ایجاد کند و به گسترش اینترنت فیبر نوری در کشور سرعت بیشتری بخشد.

سوالات متداول کاربران درباره فیبر نوری، ADSL و VDSL