بیست سال با اینترنت اکسپلورر؛ داستان مرورگری که از عرش به فرش سقوط کرد

مدتی پیش مایکروسافت اعلام نمود که پروژه اسپارتان، جایگزینی برای اینترنت اکسپلورر در ویندوز ۱۰ خواهد بود و نقش مرورگر پیشفرض را بر عهده خواهد گرفت؛ تاج سلطنت مرورگرهای ویندوز حال پس از بیست سال از سر IE برداشته شده و بر روی سر اسپارتان قرار خواهد گرفت.

مرورگر داستان ما، باعث شد تا بیشترمان قدم های اول خود را در این دنیای مجازی به واسطه ی کمک آن برداریم؛ اما پس از یادگیری راه رفتن و سپس دویدن، به خاطر کاستی ها و سنگینی که داشت، دستش می انداختیم و تبدیل به منبعی برای ساخت جک هایمان شده بود.

بعید است کسی به خاطر مرگ اینترنت اکسپلورر، قطره اشکی در گوشه چشمش جمع گردد اما افرادی که روزهای اول آن را به یاد می آورند، دست کم آهی از ته دل خواهند کشید. داستان این مرورگر، داستان رسیدن از فرش به عرش، و سقوطی مهلک از عرش به سوی فرش است که می تواند بی رحمی دنیای تکنولوژی را به زیبایی هر چه تمام تر به نمایش گذارد؛ اینکه برای از دست رفتنتان در این دنیا، صرفا یک اشتباه هم کافیست.

آیا کسی برای مرگ IE اشک خواهد ریخت؟

اولین ورژن Internet Explorer در ۱۶ آگوست سال ۱۹۹۵ عرضه شد؛ در آن زمان، مرورگر مورد بحث بر اساس نرم افزاری به نام Mosaic پا به عرصه ی وجود گذاشت که از طریق کمپانی Spyglass توسعه یافته بود. مایکروسافت با این کمپانی توافق کرد که هر سه ماه یکبار، از درآمد های غیر از فروش ویندوز خود درصدی را به عنوان حق امتیاز به این شرکت بدهد. همه چیز خوب پیش می رفت تا اینکه در سال ۱۹۹۸، هر دو شرکت به اختلاف خوردند. در نهایت نیز مایکروسافت مجبور شد به کمپانی همکار خود مبلغ ۸ میلیون دلار بپردازد؛ چنین مبلغی از نظر Spyglass بسیار زیاد بود اما برای مایکروسافت و نوزادش IE، چنین پولی ارزش چندانی نداشت. در ادامه با دیجیاتو و داستان اینترنت اکسپلورر همراه باشید.

Eric Sink می گوید: «برای یک گیک در دنیای تکنولوژی، هیچ چیز راضی کننده تر از این نیست که بدانی کدی که نوشته ای، توسط میلیون ها نفر در سراسر دنیا مورد استفاده قرار می گیرد.»

Sink یکی از رهبران پروژه اکسپلورر در میانه دهه ۹۰ میلادی در شرکت Spyglass بود. او در آن زمان، در حال کار بر روی پروژه ای بود که می رفت تا توسط صدها میلیون نفر در گوشه و کنار جهان مورد استفاده قرار گیرد، اما در آن مقطع زمانی، سینک صرفا یک برنامه نویس جوان بود که بیش از هر کاری، تمایل به کسب تجربه داشت.

وی ادامه می دهد: «من تازه کار خود را شروع کرده بودم؛ در نتیجه زیاد از جزییات خبر نداشته و زیاد هم نمی دانستم. بزرگترین مشکلم هم این بود که نمی دانستم که نمی دانم! کار کردن با تیم مایکروسافت یکی از بهترین تجربیاتی بود که می شد برایم رخ دهد.»

پس از ظهور سایر مرورگر ها و البته کم توجهی های بیشتر به اینترنت اکسپلورر، میلیون ها کاربر کم کم از اینترنت اکسپلورر مهاجرت کردند، و سینک هم به عنوان یکی از اولین برنامه نویسانی که در آن پروژه مشغول بوده، چشمان خود را از روی مشکلات آن نمی بندد: «گمان می کنم تاثیر کلی اینترنت اکسپلورر منفی بود.»

مایکروسافت: مرورگر را چه به پلتفرم شدن؟

او از ایده ی «مرورگر به عنوان یک پلتفرم» در سال ۱۹۹۷ خبر می دهد؛ حامیان این ایده می گفتند که یک مرورگر، می تواند جایگزین برخی از قابلیت های نرم افزاری شده و در دیدگاهی بلند پروازانه تر، حتی ادعا می نمودند که قادر است همانند یک پلتفرم عمل کند؛ چنین ایده ای در آن زمان باعث خشم ردموندی ها شد، اما حال خود مایکروسافت به چنین باوری دست یافته و در Office Online، این ایده را صمیمانه به آغوش می کشد.

اریک سینک به خوبی می داند که چطور مایکروسافت جلوی سرعت اکسپلورر و این نظریه را گرفت اما وی در هر حال هنوز هم برای اینترنت اکسپلورر ۴ احترام زیادی قائل است؛ مرورگری که به دلیل استفاده از جاوا اسکریپت، توانست حرکتی به سوی داستان «مرورگر به عنوان یک پلتفرم» را آغازگر شود و اجازه می داد اپلیکیشن و بازی هایی برای آن نوشته و توسعه داده شوند.

حالا Sink به اندازه کافی از مایکروسافت و آن فضا فاصله گرفته و به خوبی می تواند عقلانی در مورد همه جوانب فکر کند: «شهرت اینترنت اکسپلورر کم کم لکه دار شده و تنفر از آن بیشتر و بیشتر می شد؛ اما هیچ چیز نمی تواند بدون داشتن مقدار زیادی پیروزی و موفقیت، چنین تنفری را به ارمغان آورد.

دیگر اما علاقه ای به آن ندارم، این روزها بیشتر اوقات از کروم استفاده می کنم. فایرفاکس را هم امتحان کرده و مدتی از آن بهره گرفتم. هیچ وقت هم زندگی خود را وقف آیین «مرورگر به عنوان یک پلتفرم» ننموده ام. همواره هم این موضوع را می دانستم که وقت گذراندن با مرورگرها و داشتن اوقاتی خوش، بسیار بهتر از وقت گذاشتن برای آنهاست.»

محبوب ترین مرورگر جهان

مرورگری که به عنوان یک پروژه بسیار کوچک شروع به کار کرد.

اینترنت اکسپلورر به عنوان پروژه ای کوچک آغاز شد، اما در چند سال اول زندگی خود رشدی سرسام آور داشت. زمانی که توسعه اش شروع شد، صرفا چند نفر مسئولیت راهبری اش را بر عهده داشتند و کیلومترها هم با سایر رقبا و سهمشان در این بازار فاصله داشت. یک دهه بعد از معرفی اش اما، تبدیل به مرورگری شده بود که ۹۵ درصد کاربران اینترنت از آن استفاده می نمودند.

زمانی که IE از راه رسید، رقیبی بزرگ تر از Netscape پیش روی خود نمی دید. در آن زمان بیش از ۹۰ درصد کاربران از طریق مرورگر Netscape به گشت و گذار در وب می پرداختند. اما همانطور که گفتیم پس از مدتی، اوضاع در حال تغییر بود و مایکروسافت نیز به خوبی پیشرفت خود را درک کرده بود؛ ردموندی ها می دیدند که مرورگرشان چطور در حال سلطه یافتن به بازار است و به عنوان تیر خلاص، سرعت توسعه آن را گسترش داده و همزمان آن را همراه با ویندوز به کاربران می فروختند.

در انتهای دهه ۹۰ میلادی، Netscape با فاصله از اینترنت اکسپلورر جا مانده بود و مدیران آن نیز می دانستند که دیگر هیچگاه نمی توانند با برند فعلیشان، به جایگاه پیشین خود بازگردند. در سال ۱۹۹۹ Netscape به AOL فروخته شد اما پیش از آن، کدهای سورس مرورگر Netscape منتشر شد. سپس سازمانی به نام Mozilla شکل گرفت و در سال ۲۰۰۲، فایرفاکس بر پایه و اساس کدهای Netscape ارائه شد تا جریانی تازه در رگ های اینترنت شروع به حرکت کند.

تا سال ۲۰۰۵، فایرفاکس توانست توجه ۱۰ درصد از کاربران وب را به خود جلب نماید. این آمار به دلیل مشکلات مرورگرهای دیگر به وجود نیامده بود؛ فایرفاکس صرفا IE را هدف قرار داده بود و می خواست توجه کاربران IE را به سوی خود به عنوان مرورگری جدید و جذاب معطوف نماید. فایرفاکس در زمان اوج خود حتی توانست یک سوم کاربران وب را به استفاده از خود مشتاق سازد، این رقم اما حالا به نصف آن یک سوم رسیده است. Firefox صرفا ضربه ای مهلک به IE وارد نمود اما پس از آن، مرورگری دیگر از راه رسید که کار ردموندی ها را به پایان رساند.

گوگل چهار سال پس از تولید کروم، توانست IE را جا بگذارد.

گوگل نخستین نسخه کروم را در سال ۲۰۰۸ ارائه کرد و سپس صرفا در چهار سال، توانست IE را پشت سر بگذارد. به هر شکلی که کروم را مورد بررسی قرار دهید، می بینید که از کتاب راه و رسم مایکروسافت الهام بسیار زیادی گرفته است. ردموندی ها توسط محبوبیت ویندوز، اینترنت اکسپلورر را از فرش به عرش رساندند، گوگل نیز همین کار را با استفاده از سرویس های متنوع خود، از جمله Gmail انجام داد تا کاربران بیشتری را به سوی خود سوق دهد. از طرف دیگر کروم بیش از یک دهه پس از عرضه ی اینترنت اکسپلورر پا به عرصه ی وجود نهاده بود اما همواره می توانست در زمینه سرعت، IE را شکست دهد.

امروزه هنوز هم کروم از یک رشد سالم و پویا برخوردار است اما دنیای تکنولوژی همواره نشان داده که کاربران در صورت وجود گزینه دوم بهتر، به سراغ آن خواهند رفت.

دوران زوال فرمانروایی اینترنت اکسپلورر

IE ۶ بزرگترین ضربه را به محبوبیت این مرورگر وارد کرد.

مرورگر شرکت مایکروسافت توانست در سال ۱۹۹۹ و تنها ۴ سال پس از عرضه اش، توجه اکثریت کاربران وب در جهان را به خود معطوف کند. در سال های اولیه قرن بیست و یکم بود که مردم با اینترنت خو گرفته بودند و سایت هایی هم نظیر eBay و آمازون پا به عرصه وجود نهاده و از فروشگاه داران می خواستند تا کسب و کار خود را به شکل آنلاین نیز درآورند. در نهایت خرید های آنلاین به سرعت رونق گرفت و کاربران هم جهت سرانجام دادن به این خرید ها، مجبور بودند تا اطلاعات بسیار حساسی نظیر شماره، رمز کارت های اعتباری و آدرس خود را از طریق اینترنت اکسپلورر به سایت های فروشنده برسانند. حمله به این مرورگر از سوی کلاهبردارانی که به اصول پایه ای هک نیز آشنا بودند، تبدیل به یکی از تفریحات برای آنها شد.

مایکروسافت تحت فشار قرار گرفت تا نسخه ای تازه و پرقدرت تر و از سوی دیگر با ضریب اطمینان بسیار بیشتر تولید کند. در آگوست ۲۰۰۱، نسخه ششم از مرورگر اینترنت اکسپلورر عرضه گشت که به بدترین شکل، باعث ضربه زدن به شهرت مایکروسافت و برند اینترنت اکسپلورر شد. حفره های امنیتی بزرگی که در این نسخه از مرورگر مورد بحث وجود داشت، هنوز هم نقل محافل و اسباب خنده گیک هاست.

میلیون ها نفر از IE 6 استفاده می کردند و در معرض خطرناک ترین حمله ها قرار داشتند. اگرچه بیشتر آسیب پذیری ها از طریق پچ های امنیتی و همینطور ارائه سرویس پک ها حل شد اما در این میان، برخی کاربران آسیب دیدند؛ کاربرانی که هنوز هم با خشم به مایکروسافت و محصولاتش می نگرند.

برای بسیاری از کاربران، مایکروسافت در نقش چوپانی در میان تاریکی عصر کامپیوترها ظاهر شده بود که چراغی نیز در دست داشت؛ داشتن چنین حفره های امنیتی در یکی از محصولات پرچمدار، برای هیچکس قابل قبول نبوده و از همانجا بود که گروهی از محققان به کاربران پیشنهاد دادند که از IE استفاده نکرده و به دنبال جایگزین باشند.

در سال های پس از آن نیز، کم کم از طرفداران این برند کاسته شد؛ مرورگر مورد بحث در سال ۲۰۰۴ به نقطه اوج خود رسیده بود اما از همان زمان هم بود که جامه زوال نیز بر تن پوشید. اذهان عمومی هم تغییر رویه می دادند و از آن استفاده نمی کردند، اینترنت اکسپلورر دیگر در ذهن کاربران، ابزاری جالب نبود که می شد با آن وب را گشت.

آینده را چه خواهد شد؟

اسپارتان به زودی به جایگاه والایی دست خواهد یافت.

اگرچه اینترنت اکسپلورر هنوز هم به مرحله حذف نهایی نرسیده، اما از روزی که مایکروسافت از پروژه اسپاراتان پرده برداشت، می شد برق را در چشمان طرفداران ویندوز دید. مرورگر تازه می آید تا برخی از بهترین مشخصه های پدر ۲۰ ساله ی خود را به ارث برده و آنها را در کنار سبکی خود، به کار گیرد.

این نکته که مایکروسافت به جای یک خانه تکانی در IE، تصمیم گرفته تا حتی از یک نام تازه استفاده کند، خبر از این موضوع می دهد که حتی خود ردموندی ها نیز دیگر امیدی به بازگشتن به روزهای خوش این مرورگر ندارند و نیازمند «شروعی تازه اند».

اسپارتان اما صرفا یک لباس جدید بر تن IE نیست. دوباره از صفر شروع شده، به شکل کامل باز طراحی گشته و برخی امکانات ضروری کاربران را نیز پاسخگو است. برای مثال از افزونه ها پشتیبانی می کند؛ این ها درسهایی نیستند که اسپارتان از پدرش آموخته باشد.

همانند دستیار صوتی این شرکت به نام کورتانا، اسپارتان نیز به لطف گستردگی ویندوز در عرض مدت کوتاهی توسط کاربران ویندوز ۱۰ همه گیر خواهد شد.

اما با وجود همه تفاوت ها میان مرورگر قدیمی و جدید مایکروسافت، اسپارتان به شکل جدایی ناپذیری به IE وفادار است. این مرورگر صرفا ساخته شده تا پاسخی باشد برای کاربران عاشق ویندوز که از دست IE و تحقیرها، جانشان به لب رسیده؛ و البته اسپارتان ساخته شده تا تصمیمات اشتباه مدیران مایکروسافت در زمان های دور به دست فراموشی سپرده شوند. مایکروسافت حتی می خواهد موفقیت های اینترنت اکسپلورر را نیز فراموش کند. راستش را بخواهید، اسپارتان به زودی به جایگاه والایی دست خواهد یافت، جایگاهی که اینترنت اکسپلورر حق داشت و می توانست در آنجا تاج سلطنت مرورگرها را همچنان بر سر داشته باشد.