موجودات عجیب: عنکبوت فداکاری که خود را به عنوان غذا در اختیار نوزادانش می گذارد

آیا می دانستید که بخش اعظمی از سواحل هاوایی با فضولات طوطی ماهیان پوشانده شده است؟ این تنها یکی از روش هایی است که به واسطه آن، خود طبیعت اقدام به تخریب چیزهایی می کند که برای انسان بیش از اندازه عزیز و گرامی هستند.

وظایف مادری را در نظر بگیرید. در جوامع انسانی، مادرها فوق العاده ترین کارها را برای فرزندانشان انجام می دهند و از علایق و خواسته های خود می گذرند تا لبخند رضایت و شادی را روی لب فرزندانشان بنشانند. اما در میان حیوانات و به طور مشخص حشرات هم فداکاری هایی از این دست کم نیستند. برای نمونه گونه خاصی عنکبوت، روده و احشاء خود را بالا می آورد تا نوزادانش از آن تغذیه کنند و این فداکاری را تا آنجا به کمال می رساند که به خاطرش جان خود را از دست می دهد.

حشره ای که از آن صحبت می کنیم عنکبوتی به نام Stegodyphus lineatus است که بیشتر در کشورهای حاشیه مدیترانه زندگی می کند. این موجود در فصل بهار با استفاده از تارهای ابریشمی خود سازه ای شبیه به یک استوانه را می سازد و در آن تخم گذاری می کند.

در ادامه این مطلب با دیجیاتو همراه باشید.

در این موقع از سال اوضاع شکار خوب است چراکه جمعیت حشرات زیاد می شود و هرچقدر هم که در رفت و آمد خود با احتیاط عمل کنند باز هم با تارهای این عنکبوت برخورد خواهند کرد. در فصل بهار، عنکبوت های مادر حسابی چاق و چله می شوند و بعضا می توانند 80 یا تعداد بیشتری تخم بگذارند که همگی در یک صفحه ابریشمی به دور هم پیچیده می شوند.

بعد از این مرحله، روده ها و اعضای شکمی عنکبوت ماده شروع به از بین رفتن و حل شدن می کنند. زمانی که تخم ها شکسته شده و نوزادان از آن بیرون می آیند، روده های نرم شده عنکبوت آماده اند تا به عنوان یک وعده غذایی توسط آنها مورد استفاده قرار گیرند. اعضای داخلی بدن مادر شبیه به نوعی مایع رقیق و شفاف در می آیند و از دهانش خارج می شوند.

در این حین، نوزادان گرد غذا جمع می شوند و برای مدت دو هفته ای از آن تغذیه می کنند. آنها به شدت برای سیر کردن شکم خود به این غذا و البته مادرشان وابسته هستند چراکه دهان این موجودات به اندازه کافی رشد نکرده که بتوانند خود به دنبال شکار بروند و آن را هضم کنند.

در ادامه فرایند حل شدن روده ها و اعضای شکمی مادر این موجودات شدت بیشتری پیدا می کند و به غیر از قلب (که مادر برای زنده ماندن به آن نیاز دارد) به دیگر اندام های آن تعمیم می یابد تا اینکه بخش اعظمی از شکم آن به صورت توخالی در می آید.

البته این فرایند در صورتی ادامه می یابد که در نخستین روزهای زندگی نوزادان جوان مشکلی آنها را تهدید نکند. برای نمونه در صورتی که سر و کارشان با یک عنکبوت مذکر (که برای استمرار جفت گیری خود با جانور ماده نوزادان آن را می کشد) بیافتد، فرایند حل شدن اندام های داخلی بدن مادر متوقف می گردد. جالب است بدانید که تخمدان های مادر نیز همانند قلب آن دست نخورده باقی می مانند تا همچنان بتواند فرایند تولید مثل خود را ادامه دهد.

اگر نوزادان عنکبوت، بازه زمانی حیاتی دو هفته ای بعد از تولد را با موفقیت و سلامت پشت سر بگذارند، دیگر چیزی از مادر باقی نمانده و تقریبا تمام وجودش را برای تغذیه نوزادانش حل کرده است و اگر بخواهیم با عدد و رقم برایتان بگوییم، بعد از این دوره، 41 درصد از توده بدنی مادر از بین رفته است.

اما مادر آخرین هدیه خود را هم برای نوزادانش به جای می گذارد و بدرود حیات می گوید. دو هفته از تولد نوزادان می گذرد و آنها به قدری بزرگ شده اند که شروع به بالا رفتن از بدن و شکم مادر می کنند و با سوراخ کردن بخش های مختلفش، آنچه درونش باقی مانده را می خورند.

در این مرحله مادر 54 درصد دیگر از توده بدنی خود را از دست داده و ابدا ظاهرا خوشایندی ندارد. با احتساب 41 درصد ذکر شده قبلی، حالا با اسکلت جانوری روبرو خواهیم بود که 95 درصد توده بدنی خود را از دست داده است.

زمانی که مادر تمام می شود و نوزادان شیره وجودش را می مکند، تنها اسکلتی تو خالی از آن باقی می ماند که بخش های شکمی اش چروکیده و جمع شده و می توان آن را به بالونی تشبیه کرد که هوای درونش تخلیه گردیده است.

داستان عجیبی است! اما می توان آن را وفق دادن عنکبوت با محیط خشن بیابانی قلمداد کرد. البته همانطور که در ابتدا گفته شد، جمعیت حشره ها در فصل بهار به مراتب بیشتر از هر بازه زمانی دیگری است، با این همه، شمار آنها با در نظر داشتن فاکتورهای مختلفی نظیر تغییرات در میزان بارندگی و دمای هوا غیرقابل پیش بینی خواهد بود.

از همین رو، مادر به جای آنکه نوزادانش را در جهانی تنها بگذارد که ممکن است مملو از حشرات و غذای کافی برایشان نباشد، تصمیم می گیرد خود را قربانی کرده و آذوقه آنها را تامین کند. به بیان دیگر، در این مورد، مادر نقش نوعی یخچال را ایفا می کند که از قبل با مواد غذایی پر شده و به وقت لازم به کار می آید.

نوزادان عنکبوت که حالا بی مادر شده اند حدودا چند هفته تا یک ماهی را در نزدیکی جسد یا بهتر بگوییم پوسته تهی مادر سپری می کنند و با یکدیگر بر سر حشراتی که در داخل تارهای تنیده شده به دام می افتند خواهند جنگید.

نوزادانی که جثه کوچکتری دارند و کمتر از بدن مادر تغذیه کرده اند توانایی رقابت با بزرگ ترها را ندارند و مجبورند راه دیگری برای سیر کردن شکم خود بیابند. بنابراین اتفاقی که رخ می دهد این است که نوزادان کوچک تر خانه را ترک می کنند و به نوعی از آشیانه مادر پراکنده می شوند.

در ادامه هرکدام از آنها روی شاخه ای جداگانه می نشیند و زندگی مستقلی را برای خود آغاز می کند و برای خودش تارهای تازه ای را می تند. البته روشن است که برای ماده ها زندگی کوتاه تر خواهد بود چراکه در بهار سال آینده باید تولید مثل کنند و بدن خود را به عنوان غذا در اختیار نوزادانشان قرار دهند.

شاید در نگاه نخست این اتفاق به نظر کوته نظری بیاید: انجام خودکشی و سپس مرگ اما مهم ترین مشخصه هر موجود زنده این است که مانند خود را تولید کند، حال زمان آن هر وقت که می خواهد باشد. عنکبوت های مادر قطعا با این اقدام، خود را به سمت نابودی سوق خواهند داد، اما پیش از آن شرایط را برای حیات نوزادان نحیف خود فراهم می آورند که آمادگی برخورد با سختی ها و مشقت های اولیه زندگی را ندارند و از این طریق است که می توانند ژن خود را به نسل های بعدی شان انتقال دهند.

لازم به یادآوری است که گونه دیگری از عنکبوت ها به نام Stegodyphus dumicola هم به رفتاری مشابه به این را دارند. آنها در داخل گروه های اجتماعی زندگی می کنند (مساله ای کاملا عجیب برای عنکبوت ها). جالب است بدانید که تنها نیمی از جمعیت ماده این گروه به اندازه کافی مواد مغذی دریافت می کنند تا موفق می شوند با نرها تولید مثل کنند.

نیم دیگر اما نقش جالبی را بر عهده خواهند گرفت: وقتی تخم های گونه های ماده شکسته می شوند، علاوه بر مادران آنها، خواهرانشان هم که موفق به تولید مثل نشده اند، شروع به حل کردن اندام های داخلی خود می کنند و زندگی شان را به خواهرزاده هایشان هدیه می کنند.

اگر قربانی شدن برای فرزندان از سوی یک مادر معنا و مفهوم خاصی ندارد، آنگاه نظرتان در مورد چنین رفتاری از سوی عنکبوت های نابارور چه خواهد بود؟ البته باید در نظر داشته باشید که چنین رفتاری ابدا به ضرر عنکبوت نیست و حداقل فایده اش این است که می تواند به تکامل کلی جانور کمک کند. در واقع ماده های نابارور با اهدای زندگی خود به خواهرزاده هایشان مطمئن خواهند شد که بخشی از ژن هایشان به نسل های بعدی می رسد.

البته این ژن های انتقالی از نظر میزان با آنچه در صورت مادر شدن خودشان انتقال می یافت قابل مقایسه نیست اما هرچه باشد از مقطوع النسل شدن کامل که بهتر خواهد بود. همین اصل در مورد دیگر موجودات نظیر زنبورها و مورچه ها که در اجتماعات زندگی می کنند هم صدق خواهد کرد.