داستان رشد واتس اپ؛ اپلیکیشنی با 50 کارمند و 900 میلیون کاربر

زمانی که فیسبوک در ماه فوریه ی سال گذشته 19 میلیارد دلار ناقابل برای خرید واتس اپ هزینه کرد، خیلی ها در امریکا حتی نام این استارتاپ کوچک ساکن سیلیکون ولی را هم نشنیده بودند. این حرکت، حتی روزنامه نگاران مقیم صحنه ی فناوری ناحیه ی خلیج سانفرانسیسکو را نیز تعجب زده کرد. علت این شگفتی، اطلاع رسانی و روابط عمومی ضعیف واتس اپ و بیشتر بودن استفاده از اپلیکیشن آن در خارج از مرزهای امریکا بوده است.

اما مهم همین استفاده از واتس اپ در آن سوی آبها بود. فیسبوک 19 میلیارد دلار برای خرید واتس اپ پرداخت، چون کاربران این اپلیکیشن در اروپا و کشور های توسعه یافته، هند و افریقا به رقم قابل توجه 450 میلیون نفر رسیده بود. واتس اپ راهی برای فرستادن پیام های متنی از طریق اینترنت در اختیار کاربران خود می گذاشت که هزینه ی نسبتاً بالای سرویس پیام کوتاه شبکه های مخابراتی را دور می زد. واتس اپ واقعاً اپلیکیشن ساده ای بود، اما به یک نیاز واقعی پاسخ داد. اپلیکیشن یادشده می توانست در مناطقی که با وجود پهنای باند محدود، عطش زیادی برای ارتباطات ساده ای مثل این در آنها وجود دارد، به عنوان پلتفرمی برای ارائه ی طیف گسترده ای از خدمات مورد استفاده قرار بگیرد؛ خدماتی که برای باقی مردم دنیا شاید عادی به نظر برسد. یک اپلیکیشن ساده می توانست تماس صوتی، تصویری، پرداخت آنی و غیره را یکجا به کاربران خود ارائه دهد.

در ادامه با دیجیاتو همراه باشید.

دیوید سولوف، یکی از کاربران واتس اپ که از آن برای انجام کارهای شرکت خود یعنی Premise بهره می گرفت، اندکی پس از تأیید خبر خریداری این اپلیکیشن توسط فیسبوک در پاییز سال گذشته، در این مورد گفت: «واتس اپ یک ابزار ارتباطی بسیار قدرتمند است که در میان میلیون ها کاربر توزیع شده است؛ کاربرانی که تا پیش از این سال ها بابت استفاده از سرویس پیام کوتاه مبالغ قابل توجهی متحمل شده بودند. واتس اپ کل این معادله را تغییر داد و این چیز خیلی جالبی است».

حدود یک سال پس از تأیید این خبر، واتس اپ توسط بیش از 900 میلیون نفر مورد استفاده قرار می گیرد، که این موضوع آن را در جمع محبوب ترین اپلیکیشن های روی زمین قرار می دهد. البته فیسبوک بیش از یک و نیم میلیارد کاربر دارد و کمتر شرکت دیگری توانسته است حتی به این مقدار نزدیک شود. از سوی دیگر واتس اپ تماس صوتی را نیز به خدمات خود اضافه کرده است و بدون شک خدمات بیشتری نیز در راه دارد. اما چیزی که در این میان از همه تأثیرگذارتر است این است که واتس اپ به عنوان یکی از محبوب ترین اپلیکیشن های کره ی زمین، توسط شرکتی ساخته و اداره می شود که تنها حدود 50 مهندس در استخدام خود دارد.

با این حال، رسانه های امریکا هنوز زیاد در این باره صحبت نمی کنند. واتس اپ برای بسیاری از امریکایی ها هنوز یک پدیده ی «آن ور آبی» محسوب می شود و شرکت آن نیز کماکان روابط عمومی را چندان جدی نمی گیرد. در یکی از معدود مصاحبه هایی که مسئولین واتس اپ در آن شرکت داشتند (مصاحبه ای در فوربز که درست یک روز پس از خریداری واتس اپ توسط فیسبوک منتشر شد) یکی از مؤسسان این شرکت به نام یان کوم بدون تعارف گفت روابط عمومی و اطلاع رسانی رسانه ای را اتلاف وقت شرکت می داند. کوم که متولد اوکراین است و واتس اپ را در کنار یکی از همکاران سابق خود در یاهو به نام برایان اکتون تأسیس کرده، در این باره گفت: «بازاریابی و رسانه ها فقط گرد و خاک به پا می کنند. این گرد و خاک به چشم ما می رود و در نهایت از تمرکز روی محصول خود غافل می شویم».

اما در آستانه ی اولین سالگرد زندگی مشترک واتس اپ و فیسبوک، اکتون با پاسخگویی به چند سؤال، هرچند از طریق ایمیل، موافقت کرد. نتیجه ی کار را با اندکی دخل و تصرف با هدف شفاف سازی بیشتر، می توانید در ادامه بخوانید.

علاوه بر آنچه خواهید خواند، از اکتون درباره ی احتمال اضافه شدن سرویس تماس تصویری به این اپلیکیشن سؤال شده که او در این باره پاسخی نداده است. اما فرض بر این است که پاسخ مثبت است. خود فیسبوک همین الان هم تماس تصویری را به پیام رسان خود اضافه کرده است؛ ابزاری واتس اپ مانند که فیسبوک به صورت مستقل ساخته است. اساساً نسل جدید اپلیکیشن های پیام رسان به این سمت می روند.

اما فیسبوک چه نیازی به دو اپلیکیشن پیام رسان دارد؟ در پاسخ باید گفت که هر کدام از این دو، در بخش های مختلفی خدمت رسانی می کنند. فیسبوک مسنجر که زیرمجموعه ی اپلیکیشن اصلی فیسبوک است، بیش از 700 میلیون کاربر دارد؛ کاربرانی که خیلی از آنها در داخل ایالات متحده هستند. به این ترتیب این دو شرکت به شکلی منطقی مکمل یکدیگر محسوب می شوند. فیسبوک می تواند از طریق واتس اپ به کاربران آن ور آبی آن که از طریق فیسبوک مسنجر نمی تواند به آنها دسترسی داشته باشد نقب بزند، واتس اپ نیز می تواند به زیرساخت فنی وسیع فیسبوک که برای خدمت رسانی به امپراطوری آنلاین این شرکت ساخته شده متصل شود.

فیسبوک نه تنها چندین مرکز داده ی کامپیوتری در نقاط مختلف جهان ساخته است، بلکه درون بسیاری از سرویس دهنده های اینترنت سرتاسر جهان، شبکه ای متشکل از ابزارهای خود به راه انداخته است که می تواند سرعت انتقال اطلاعات به کاربران نقاط مختلف کره ی زمین را افزایش دهد. این شرکت برای انتقال داده هایش به سرتاسر جهان، کابل های نوری اختصاصی دارد.

واتس اپ از شبکه ی جهانی فیسبوک نهایت استفاده را می برد. اما از جهات مختلف، همان شرکت قبلی خود باقی می ماند.

- واتس اپ به بیش از 900 میلیون نفر خدمات می دهد که اغلب آنها خارج از امریکا هستند. شیوه ی طراحی عملیات این شرکت به واقع بر خلاف رویکرد اغلب شرکت های فناوری سیلیکون ولی به بازار بوده است. به نظر می رسد بخشی از این موضوع طبیعی بوده، اما صادقانه بگویید، کِی، چگونه و چرا به دنبال بازار بین المللی رفتید؟

برایان اکتون: ما در اوایل سال 2010 اولین نسخه ی محلی واتس اپ را برای آیفون راه اندازی کردیم. این نسخه برای مثال ترجمه ی اسپانیایی و آلمانی هم داشت. ما از همان ابتدا می دانستیم که محصول ما باید از هر کجای جهان قابل استفاده باشد. به این ترتیب، پشتیبانی از زبان های نقاط مختلف دنیا رویکرد واضحی در قبال این استراتژی بود. ما متوجه شدیم هر بار که زبان جدیدی به آن اضافه می کنیم یا تماس آن را برای منطقه ی جدیدی راه اندازی می کنیم، در های تازه ای رو به کاربران بیشتر به روی ما باز می شود. امروزه اپلیکیشن واتس اپ بیش از 50 زبان مختلف از سرتاسر جهان را پشتیبانی می کند.

- شما بخشی از بازار جهانی را با انعقاد قرارداد با شرکت های بین المللی موبایل و متقاعد کردن آنها به قرار دادن واتس اپ به عنوان جایگزین پیش فرض خدمات سنتی پیام کوتاه فتح کردید. چطور موفق به انجام این کار شدید؟ چگونه آنها را راضی کردید؟ چنین کاری تا چه حد آسان یا دشوار بود؟

برایان اکتون: به طور کلی، ما با آن دسته از ارائه دهندگان خدمات موبایل کار می کنیم که می فهمند خدمات دیتا، آینده ی صنعت موبایل را تشکیل می دهد و می خواهند مصرف دیتا و کاربران بیشتری در شبکه ی خود داشته باشند. واتس اپ اپلیکیشن خوبی برای این کار است. گذاشتن بنای قراردادها بر اساس توافقی برد/برد/برد میان کاربران، شرکت های خدمات موبایل و واتس اپ، بهترین راه برای متقاعد کردن طرف مقابل و انعقاد چنین قراردادهایی بوده است. البته هر شرکتی شرایط منحصر به فرد خود را دارد. مذاکره کردن با هر یک از آنها به صورت جداگانه وقت زیادی می برد و این فرایند را از آنچه باید دشوار تر می کند.

- آیا این قرارداد ها تنها علت موفقیت شرکت در جذب این تعداد مخاطب بوده است؟ چه روش های دیگری برای گسترش اپلیکیشن خود به کار گرفتید؟

برایان اکتون: ما سخت روی اپلیکیشن واتس اپ کار می کنیم تا روی بیشترین پلتفرم های تلفنی و شبکه های موبایلیِ ممکن قابل اجرا باشد. این قرارداد ها بخش مهمی از تلاش ما برای رسیدن به استراتژی کلی شرکت را تشکیل داده اند، اما تمرکز روی سادگی و عملکرد خود اپلیکیشن و همچنین قابل اعتماد بودن خدمات آن نیز به همین اندازه در جذب این تعداد کاربر نقش داشته اند. تمام این شیوه ها در یکدیگر تنیده شده اند و به رشد ما در سرتاسر جهان کمک کرده اند.

- اما یک چیز قطعی است و آن هم این است که شما با کمک مهندسین نسبتاً کم تعدادی به این 900 میلیون نفر دسترسی پیدا کرده اید. امروز نیز شرکت شما تقریباً همان 50 نفر را در استخدام خود دارد. چطور چنین چیزی امکانپذیر است؟

برایان اکتون: ما بهترین استعداد های ممکن را استخدام می کنیم و روی مجموعه ای از قابلیت های اصلی متمرکز می مانیم. ما چارچوب ذهنی یک مهندس را به کار می گیریم و سعی می کنیم هزینه های اجرایی خدمات خود را در حد اقل ممکن نگه داریم (سرور های کم تعداد، سخت افزار های با کیفیت، با حداقل تأثیرگذاری روی بهره وری کارکنان).

- شما برای کار خود از سیستم عامل FreeBSD و زبان برنامه نویسی Erlang استفاده می کنید که به کارگیری هیچ کدام در میان شرکت های فناوری سیلیکون ولی چندان معمول نیست. چرا و چگونه این کار را کردید؟

برایان اکتون: علت استفاده از FreeBSD این بود که هم من و هم یان تجربه ی استفاده از آن را در یاهو داشتیم. این سیستم عامل عملکرد شبکه ای بسیار هماهنگی دارد و بسیار قابل اعتماد است. مدیریت تنظیمات آن نیز برای ما خیلی راحت است. اما در مورد زبان برنامه نویسی کمی غیر مستقیم تر به Erlang رسیدیم. سرور های اصلی خدمات چت ما بر اساس ارلانگ ساخته شده بود و ما می توانستیم با کمترین قطعی ممکن، از ویژگی های آن به بهترین نحو بهره بگیریم و خدمات خود را متحول کنیم. ارلانگ در تمام مراحل کار استوار بود و عملکردی فوق العاده داشت. فکر می کنم اگر هر کجای کار با موانع یا مشکلات جدی روبرو می شدیم، ارلانگ را کنار می گذاشتیم و از زبان دیگری استفاده می کردیم. اما خوشبختانه این اتفاق هیچگاه نیفتاد.

- FreeBSD چه مزیتی دارد؟ آیا لینوکس که سیستم عاملی متن باز و بسیار پر طرفدار است نمی توانست گزینه ی بهتری باشد؟

برایان اکتون: لینوکس خیلی پیچیده است. FreeBSD برای ما نتیجه ی خوبی داشت و ما را در سطح سیستم عامل با مشکلات واقعاً انگشت شماری مواجه کرد. در حالی که شما با لینوکس درگیری بیشتری پیدا می کنید و فکر می کنم هر کسی دوست داشته باشد از درگیری های اینچنینی اجتناب کند.

- ارلانگ چرا اینقدر به درد شما خورد؟ چون برای این نوع ارتباطاتی که شما ارائه می دهید طراحی شده است؟ چون همزمانی را خوب مدیریت می کند؟

برایان اکتون: ارلانگ مزیت های زیادی برای ما داشته است. نه یان و نه من پیش از واتس اپ تجربه ی کار با ارلانگ را نداشتیم. اما چیزی که متوجه شدیم این بود که این زبان پایه ای قوی در این صنعت داشته است و برای ما نیز خیلی نتیجه بخش بود. اینکه ارلانگ برای ارتباطاتِ تقریباً همزمان طراحی شده صحیح است. با این وجود در کل برای هر نوع استفاده ای زبان خوب و مفیدی است. اندیشه و ملاحظات زیادی برای ساختش شده است و ما در موقعیت هایی که همزمانی زیادی دارند مزایایی زیادی از آن دیده ایم. ارلانگ به خاطر قابلیت های بسیار خوبی که در لودینگ دارد، قطعی های بسیار کمی از خود نشان داده است.

- آیا شرکت های دیگر هم می توانند از تجربیات شما در کار با FreeBSD و به ویژه Erlang درس بگیرند؟ آیا بخشی از علت اینکه قادر هستید با 50 نفر کارمند به 900 میلیون کاربر خدمات بدهید همین است؟

برایان اکتون: Erlang و FreeBSD ابزار های بسیار خوبی هستند. اما همانگونه که می دانید، حتی اگر بهترین چاقو ها و ابزار های پخت و پز را در اختیار یک سرآشپز معمولی قرار دهید باز هم نمی تواند بهترین غذای دنیا را درست کند. کاری که ما انجام می دهیم به افراد با استعداد و فوق العاده ای نیاز دارد و من این شانس بزرگ را داشته ام که با بهترین های این صنعت کار کنم. من برای زحماتی که تک تک مهندسان واتس اپ برای موفقیت آن کشیده اند ارزش زیادی قائلم.

- شما در حال حاضر خدمات تماس صوتی را نیز به خدمات پیام های متنی اضافه کرده اید. گستردگی استفاده از این سرویس صوتی تا چه حد است؟

برایان اکتون: کاربران حالا می توانند از طریق سرویس صوتی واتس اپ، تماس های اینترنتی VoIP بگیرند. این طرح بزرگی بود که در سال 2015 به نتیجه رسید. ما این پروژه را از ژانویه آغاز کردیم و هر ماه به تلاش برای به روز رسانی و بهبود کیفیت این سرویس ادامه می دهیم. کماکان تمرکز ما روی قابل اعتماد بودن و کیفیت خدماتمان است، درست مثل کاری که ظرف 5 سال گذشته با خدمات متنی خود انجام دادیم. این سرویس در حال حاضر به صورت گسترده در سرتاسر جهان مورد استفاده قرار می گیرد و ما هنوز رشد و ضریب استفاده ی به شدت بالایی برای آن متصور هستیم.

- آیا برای این که خدمات صوتی را نیز به سرویس متنی خود اضافه کنید مجبور به اعمال تغییر و تحول خاصی در زیرساخت های خود بودید؟ اگر پاسخ مثبت است چه تغییراتی؟

برایان اکتون: بزرگ ترین تغییر اضافه کردن زیرساخت تقویت کننده ی صوتی بود. اما بخش جالب کار این بود که می توانستیم ساخت و به کارگیری این زیرساخت جدید را داخل شبکه ی جهانی فیسبوک انجام دهیم و به این ترتیب دیگر لازم نبود در زیرساخت اصلی خودمان تغییرات عمده ای ایجاد کنیم. البته ساخت محصولی که با صدا سر و کار دارد ساده نیست و مجبور بودیم تغییرات عمده ای در مشتریان موبایل خود ایجاد کنیم تا بتوانند از قابلیت تماس صوتی همزمان پشتیبانی کنند که خب، این هم طبیعی است و باید انجام می شد.

 

- شما اغلب مستقل از فیسبوک کار می کنید و در ماونتن ویو کالیفرنیا دفتر جداگانه ای دارید. اما از طرف دیگر از زیرساخت های وسیع فیسبوک بهره می گیرید. چطور چنین امکانی را برای خود فراهم کرده اید؟

برایان اکتون: بهترین بخش کار کردن با فیسبوک همین تبادل موفق ایده ها، نیرو ها و فناوری بوده است. ما با شروع به کار خدمات صوتی می توانستیم از زیرساخت شبکه ایِ فیسبوک در سرتاسر جهان استفاده کنیم. این برای ما یک پیروزی بزرگ بود چرا که تا آن زمان چنین سرمایه گذاری بزرگی روی زیرساخت های خودمان نکرده بودیم. فیسبوک سرمایه گذاری قابل توجهی روی زیرساخت انجام داده است که شرکت کوچکی مثل ما هیچ وقت نمی توانست انجام دهد. ما به یادگیری و بهره گیری روزانه از فناوری فیسبوک ادامه می دهیم.

- در آینده چه برنامه ای برای بهره گیری از زیرساخت های فیسبوک دارید؟

برایان اکتون: گزینه ی واضح انتقال هاست واتس اپ به زیرساخت های فیسبوک پیش روی ما قرار دارد. این حرکتی است که احتمالاً زمان قابل توجهی می برد، چرا که در صورت عملی شدن می خواهیم این کار را با کمترین اختلال در خدمت رسانی به کاربران خود انجام دهیم. در کوتاه مدت روی زیرساخت هایی تمرکز می کنیم که فیسبوک از آن بهره مند است و ما می توانیم بلافاصله از آنها استفاده کنیم. علاوه بر این، فیسبوک سرمایه گذاری های عمده ای روی ذخیره سازی با حجم بالا، داده، تحلیل، و خدماتی کرده است که با مصرف کننده در ارتباط اند. ما به دنبال این هستیم که در ادامه ی راه خود از این ها به بهترین شکل استفاده کنیم.

- آیا شرکت های دیگر می توانند از نحوه ی ادغام شما با فیسبوک درسی بگیرند؟ یا این موقعیتی منحصر به فرد بوده است؟

برایان اکتون: به نظر من هر خرید و فروشی از این دست منحصر به فرد و با دیگران متفاوت است. بهترین استراتژی این است که به حرف مؤسسین گوش دهید و دنباله روی آنها باشید. مارک زوکربرگ و شریل سندبرگ فوق العاده بوده اند و دقیقاً همین کار را کردند. آنها برای دستیابی به ادغامی هوشمندانه در عین ادامه ی کسب و کار به ما اعتماد کردند، فشار خارجی بسیار کمی روی ما گذاشتند و خیلی ساده ما را به رشد تشویق کردند. این استراتژی تا اینجای کار فوق العاده نتیجه بخش بوده است.

- آنطور که به نظر می رسد شرکت شما تقریباً هیچ وقت جلسه ای برگزار نمی کند. مهندسین شما می گویند نحوه ی اداره ی این شرکت با هر شرکت دیگری که در آن کار کرده اند به کلی متفاوت است. این رویکرد یا محیط دقیقاً چه تفاوتی با بقیه ی جاها دارد و از کجا امده است؟

برایان اکتون: من خیلی دوست دارم بگویم در شرکت ما هیچ جلسه ای برگزار نمی شود. اما حقیقت این است که جلسات بسیار کم تعدادی داریم. به عنوان یک قانون سعی می کنیم جلساتمان را از لحاظ محتوا و مدت زمان در حد اقل ممکن نگه داریم. امیدواریم در محل کار خود محیطی درست کنیم که کارمندان بتوانند در آن بیشتر وقت خود را به کدنویسی، رفع اشکال و ساخت محصولی بهتر بگذرانند. بخش اعظمی از این موضوع به صورت طبیعی و در نتیجه ی فرهنگ و خصوصیات شرکتی که ایجاد کرده ایم به وجود آمده است. قدم های آگاهانه ای نیز برای بی سر و صدا نگه داشتن و بالا بردن بهره وری محیط کار خود برداشته ایم. من به شخصه محیط کارمان را بسیار دوست دارم، اما این محیط آرام و بی هیاهو ممکن است برای خیلی ها در ابتدا آزاردهنده باشد.