نگاهی به ماده انفجاری مورد استفاده در حوادث تروریستی اخیر پاریس

در حالی که جهان به خاطر وقوع حملات جمعه گذشته در پاریس در حیرت به سر می برد، محققان سخت در تلاشند تا تکه های پازل در هم ریخته ای را به هم بچسباند که به مرگ 129 نفر و جراحت 99 انسان بی گناه انجامید.

اما سوالی که مقامات پاریسی موفق به یافتن پاسخ برای آن شده اند، نوع ماده انفجاری است که مهاجمان در جریان حملات تروریستی مورد استفاده قرار دادند.

فرانسوا مالینز دادستان پاریس روز شنبه به خبرنگاران گفت که از هشت مهاجم شناسایی شده، هفت نفر آنها جلیقه هایی مملو از گلوله های انفجاری را بر تن داشتند که برای ایجاد بیشترین تعداد تلفات طراحی شده بودند.

ماده کلیدی در این بمب ها آنطور که مالینز گفته نوعی ترکیب شیمیایی به نام triacetone triperoxide یا TATP بوده که در اصل پودر کریستالی خطرناکی هم برای تروریست ها و هم برای مردم عادی است.

در ادامه این مطلب با دیجیاتو همراه باشید.

پودر سفید بی ثبات

ساختن TATP ساده و تشخیصش بسیار دشوار است. این ماده همچنین به طرزی باورنکردنی بی ثبات است. در واقع تنها یک ضربه محکم کافیست تا آن را با نیرویی 80 درصد بیشتر از TNT منفجر کند.

از این ماده به تناوب در حملات تروریسستی مختلفی استفاده شده که از آن جمله می توان به رخدادهای سال 2005 و 2006 در لندن اشاره نمود. بمب هایی که در سال های 2005 و 2006 در لندن منفجر شدند نیز حاوی TATP بودند. در انفجارهای سال 2005 اوکلاهاما و 2006 تگزاس سیتی نیز آنطور که در گزارش منتشر شده از سوی محققان دانشگاه نورث ایسترن آمده از این ماده استفاده شده است.

احتمالا دو ماده مورد استفاده در TATP به نظرتان آشنا هستند. باید بگوییم که Acetone و Peroxide به وفور در مواد آرایشی و تجهیزات مربوط به کمک های اولیه مورد استفاده قرار می گیرند.

Jimmie Oxley یکی از پژوهشگران مواد منفجره در دانشگاه رود آیلند است که با ارسال ایمیلی برای سایت تک اینسایدر اینطور گفته که در زمان تولید این ماده، احتمال انفجار آن بسیار بالاست.

مشخصات شیمیایی TATP

همانطور که پیشتر گفتیم، تشخیص این ماده بسیار دشوار است زیرا در آن خبری از نیتروژن که یک ترکیب کلیدی در بمب های دست ساز به شمار می رود نخواهد بود.

هرکدام از مولکول های این TATP صرفا حاوی هیدروژن، اکسیژن و کربن هستند که همگی از جمله موادی به شمار می روند که به وفور روی زمین یافت می شوند و شکلی شبیه به حلقه دارند.

از سال 1895 میلادی تا به امروز که این ماده کشف شد، قدرت انفجاری آن همچون معمایی بوده که پیش روی دانشمندان قرار گرفته است. برخلاف مواد انفجاری با بِیس نیتروژن، این ماده برای انفجار به هیچ آتش و شعله ای نیاز ندارد. حال سوال اینجاست که ماده مورد بحث اگر برای منفجر شدن به گرما نیازی ندارد، انرژی خود برای این منظور را از کجا می گیرد؟

کنان در سال 2005 و بعد از سال ها تحقیق روی این ماده دریافت که TATP به جای آنکه یک بمب آتش زا باشد، بیشتر شبیه به یک انفجار هوایی عظیم و گسترده است. زمانی که یکی از کریستال های ماده مذکور به سختی دچار لرزش و حرکت می شود هرکدام از مولکل های آن به چهار مولکول گازی تقسیم می شود.

براساس مقاله ای که پیرامون مطالعات سال 2005 کنان و همکارانش در مورد این ماده انجام شد، با وجود آنکه این گاز در دمای اتاق قرار دارد، تعداد مولکول هایش چهار برابر بیشتر شده و در نتیجه فشار حاصله از آن 200 برابر هوای اطرافش است.

همین فشار که یک [و نیم] تن در هر اینچ مربع می شود و سپس به سمت بیرون حرکت می کند نوعی قدرت انفجاری ایجاد می کند که 80 برابر از TNT بیشتر است.

پس از انفجار این ماده، مولکول های گازی انرژی حرکتی خود را به محیط اطراف می دهند و شوکی را ایجاد می کنند که باعث به بار آمدن خرابی می شود.

آیا امکان تشخیص این ماده وجود دارد؟

دانشمندان حالا سخت مشغول کار هستند تا راه هایی عملی برای کشف TATP قبل از انفجار آن را بیابند.

ACRO Security Technologies شرکتی است که توسط کنان تاسیس شده و نوعی «تستر برای مواد ساخته شده از پراکسید» ساخته که ابعادی به اندازه یک ماژیک دارد و تحت عنوان ACRO-P.E.T از آن یاد می شود.

این تستر قادر است به سرعت تشخیص دهد یک ماده مشکوک که در جایی کشف شده حاوی مواد منفجر پراکسیدی هست یا خیر. پژوهشگران دیگر نیز تلاش دارند راه هایی را برای تشخیص این ماده انفجاری در زمان انتفالش بیابند بی آنکه نیازی به تست شیمیایی مستقیم آن ماده داشته باشند.

برای نمونه در سال 2011 میلادی، پژوهشگران هیتاچی ژاپن ماشینی را تولید کردند که هوای پیرامون یک مسافر را به داخل خود می کشید و ظرف تنها دو ثانیه می توانست کوچکترین اثرات این ماده را تشخیص دهد.

یک گروه تحقیقاتی آلمانی نیز در تابستان گذشته اعلام کرد که قادر است حجم های بالای TATP را در حین انتقالش تشخیص دهد. آنها در نتایج تحقیقات خود اینطور اعلام کردند که چون این ماده بیش از اندازه حساس است، افراد خرابکار معمولا قبل از انتقالش آن را درون مایعی حل می کنند و بوی خاص آن مایع همان چیزی است که پژوهشگران امید دارند اسکنرهای امنیتی آینده قابلیت تشخیصش را داشته باشند.