آیا روند عرضه کنسول های بازی سالیانه خواهد شد؟

با اخبار و شایعاتی که پیرامون دنیای بازی ها وجود دارد، به نظر می رسد در نمایشگاه E3 پیش رو شاهد نبرد کنسولی دیگری خواهیم بود. با این تفاوت که این بار کنسول های بازی قرار نیست با رقیبانشان نبرد کنند. بلکه صحبت از جنگ داخلی است؛ راهی که به نظر سبک و سیاق حیات کنسول های خانگی را متحول خواهد نمود.

هفته گذشته سایت کوتاکو در طی خبری اعلام کرد مایکروسافت قصد دارد به زودی نسخه قدرتمندتری از کنسول اکس باکس وان (با نام پروژه Scorpio به معنای کژدم یا عقرب) را عرضه کند و احتمالا در نمایشگاه E3 امسال از آن رونمایی خواهد کرد. هرچند کسی از شنیدن این خبر شگفت زده نشد؛ چراکه مسئله جدیدی نبود و فیل اسپنسر مدیر بخش اکس باکس قبل تر به شکلی نامفهوم و زیرکانه گفته بود که شاید ردموندی ها نسخه قوی تر اکس باکس وان را روانه بازار کنند.

اسپنسر در مراسم اختصاصی مایکروسافت در ماه فوریه گفت (با دخل و تصرف): «هیچ بعید نیست که ما با ارائه توانایی های قوی تر سخت افزاری در طول یک نسل، امکان اجرای بازی ها چه روی سخت افزار قبلی و چه روی نسخه قدرتمندتر را ایجاد کنیم. در حال حاضر دستگاه هایی مثل کامپیوترهای خانگی و تلفن های هوشمند از چرخه پیشرفت دنباله دار و بسیار سریعی برخوردار هستند. اما بازیکنان کنسولی می بایست هفت یا هشت سال برای ارتقای سخت افزارشان صبر کنند.»

البته این تنها اکس باکس نیست که به مدل ارتقایی تلفن های هوشمند حسادت می کند. با توجه به اخبار و اطلاعات زیادی که تاکنون به بیرون درز کرده، باید از اینکه سونی هنوز به طور رسمی از پلی استیشن 4.5، پلی استیشن 4K، پلی استین نئو یا هر نام مستعار دیگری رونمایی نکرده است تعجب کنیم.

بر اساس گزارش های منتشر شده در چند هفته اخیر، سونی در طی یکی از مراسم های محرمانه خود با توسعه دهندگان صنعت بازی های ویدیویی، اطلاعات کوچکی را در مورد نسخه قوی تر پلی استیشن 4 با قابلیت اجرای بازی ها با رزولوشن 4K فاش ساخته است. طوری که تمامی بازی های جدید PS4 دارای دو نوع مود گرافیکی خواهند بود؛ یکی برای نسخه اصلی و دیگری برای نسخه ارتقا یافته.

با اینکه هیچ سخن رسمی تا کنون بیان نشده، اما همه چیز واضح و مبرهن است. نه سونی و نه مایکروسافت دوست ندارد یک عرصه کامل چندین ساله برای عرضه نسخه جدید سخت افزاری کنسول خودش صبر کند. به عبارتی چرخه حیات طولانی کنسول های بازی در دنیای امروز روشی قدیمی و از رده خارج شده به نظر می رسد.

زمان تغییر

از بدو معرفی و عرضه کنسول های بازی در دهه 70 میلادی، مدل چرخه حیات و ارتقا آن تغییر چندانی نکرده است. یک سخت افزار کنسولی در روز مشخصی منتشر شده و تا وقتی شرکت مربوطه احساس نکند به نسخه جدیدی نیاز است، بدون تغییر می ماند. تا جایی که ممکن است مدل قدرتمندتر آن تا سال های زیادی رنگ بازار را به خود نبیند. گاهی اوقات این زمان خیلی طول می کشد؛ اکس باکس 360 در نوامبر 2005 عرضه گشت و تا ماه مشابه سال 2013 جایگزین نشد. یعنی 8 سال تمام با همان پردازنده قدیمی و نیم گیگابایت حافظه رم.

این الگو مشکلات و ضعف های بسیار زیادی داشت، اما سال هاست عمر کرده و البته مصرف کنندگان چاره ای جز تبعیت از آن نداشته اند. اگر به دنبال راه حلی برای این مشکل باشیم بدون شک ارتقائات کوتاه مدت و پیوسته پاسخ ما خواهد بود؛ هرچند که این مسئله نیز مشتریان را سردرگم خواهد کرد و همینطور کار خیلی بیشتری را از توسعه دهندگان طلب می کند.

درست است که این موضوع تنها ایده های ممکنی است که شاید هرگز اتفاق نیافتند (یکی از دانشمندان قدیمی پلی استیشن بیان کرده به شدت با این مسئله مخالف است)؛ اما به نظر سونی و مایکروسافت قصد دارند با قبول این ریسک تاکتیکی نسخه های ارتقا یافته کنسول های یک نسل را عرضه کرده و با مشکلات و عواقب آن روبرو شوند.

اما چرا حالا؟ می توان به گسترش و محبوبیت بالای بازی های موبایلی اشاره کرد. بسیاری از کارشناسان معتقدند کنسول های خانگی بازار بازی های ساده یا به عبارتی Casual را به تلفن های همراه باخته اند؛ در نتیجه انتشار نسخه های جدیدتر کنسول ها احتمالا روشی برای مقابله با این مسئله و البته فروش بیشتر و درآمدزایی بالاتر (در عین وجود مشتری کمتر) خواهد بود. شرکت های تولید کننده موبایل و تبلت واقعا هیچ ابایی از عرضه سالانه محصولات خود ندارند و هیچ وقت هم شاهد شکست خوردن این مدل تجاری نبوده ایم.

فیل اسپنسر در مصاحبه ای با سایت پالیگان در مورد احتمال عرضه نسخه های قوی تر کنسول های این نسل می گوید: «این مسئله در مورد کنسول ها بسیار مهم تر از گذشته به نظر می رسد، چرا که پلتفرم های دیگر روز به روز در حال رشد هستند. قبلا وقتی یک کنسول بازی می خریدیم نسبت به کامپیوترهای خانگی (با همان میزان هزینه) جلوتر بودیم. اما حالا رایانه ها ارزان تر از همیشه هستند و تلفن های هوشمند نیز هر روز قدرتمندتر از قبل می شوند.»

واقعیت مجازی نیز می تواند یکی دیگر از فاکتورهای مهم این اتفاق باشد. سونی قصد دارد امسال هدست واقعیت مجازی خود را عرضه کند، در حالی که کنسول پلی استیشن 4 توانایی پشتیبانی از آن را ندارد، در نتیجه این هدست می بایست همراه با سیستم خارجی خود (شامل تامین کننده برق) منتشر شود. سال 2010 وقتی اولین کینکت مایکروسافت برای اکس باکس 360 روانه بازار شد دارای تامین کننده برق اختصاصی خود بود، اما مدل های بعدی اکس باکس پیشرفت کرده و نیاز به دستگاه خارجی مرتفع شد. کوتاکو در خبری اعلام کرده اکس باکس جدید نیز احتمالا از هدست Oculus Rift پشتیبانی خواهد کرد؛ بدون شک پلی استیشن نیز برای پشتیبانی از هدست واقعیت مجازی خود بیکار نمی ماند.

البته دلیل دیگری نیز وجود دارد؛ سونی و مایکروسافت قصد دارند چرخه حیات کنسول های بازی را تغییر داده و رقابت بین خودشان را به مرحله ی جدیدی وارد نمایند.

شروع دوباره

مسئله جالبی که درباره کنسول های بازی وجود دارد این است که اگر بهترین و قدرتمندترین کنسول دنیا را ساخته باشید و بتوانید چانه تمام رقیبان را به خاک مالیده و موفقیت صددرصدی کسب کنید، وقتی عمر محصولتان به پایان رسیده و وارد نسل بعدی شوید همه چیز دوباره از نو آغاز خواهد شد. به عنوان مثال با وجود اینکه پلی استیشن 2 نزدیک به صد میلیون واحد فروخت، نسل بعدی آن تقریبا از اکس باکس 360 شکست خورد. عرق به یک برند معمولا برخی از مشتریان را به دنبال خود خواهد کشید، اما همانطور که سونی (و همینطور مایکروسافت در دور بعد) تجربه کرد، برای حفظ مصرف کنندگان کافی نیست.

نینتندو مدت ها پیش متوجه این مسئله شد، که احتمالا همین اتفاق منجر به ایجاد قابلیت Backward Compatibility (امکان تجربه بازی های نسل قبل روی کنسول جدید) شد. اگر یک مشتری نداند از بین کنسول های جدید رقبا کدام یک را می خواهد، توانایی ادامه تجربه بازی هایی که در حال حاضر دارد می تواند تمایل به دنباله روی برند مورد نظرش را بیشتر کند (البته شاید هیچوقت یک بازی قدیمی را در نسل جدید ادامه ندهند، ولی این مقوله از نظر روانشناسی تاثیر به سزایی دارد).

مایکروسافت و سونی در ابتدای راه این قابلیت را به جهت استفاده از معماری استاندارد 32 بیتی فدا کردند. وقتی صاحبان اکس باکس 360 از ماجرا با خبر شدند (و البته عشق به هیلو در رگ هایشان جریان نداشت) هیچ دلیلی نمی دیدند که پلی استیشن 4 چهارصد دلاری را به اکس باکس وان 500 دلاری ترجیح ندهند. درست است که در این صورت مجموعه ی بازی ها و فیلم هایی که دارند از کفشان می رود، اما اگر اکس باکس وان می خریدند در نبرد بین کنسولی شکست می خوردند. بدون تردید مایکروسافت نیز وقتی خود را بازنده جنگ نسل جدید دید، با ارائه قابلیت Backward Compatibility  سعی بر خیزش دوباره داشت. به هر حال این توانایی می تواند برای مشتریان جدید اهرم مثبتی نسبت به پلی استیشن 4 باشد.

فیل اسپنسر به همین منظور وقتی در مورد نسخه ارتقا یافته کنسول های این نسل صحبت می کرد از عبارت «امکان اجرای بازی ها چه روی سخت افزار قبلی و چه روی نسخه قدرتمندتر» استفاده کرد. همینطور که مشابه آن را در اخبار پیرامون پلی استیشن 4.5 شنیده ایم.

توانایی اجرای تمام بازی ها از این جنبه حائز اهمیت است: کنسول جدیدی عرضه خواهد شد، اما بازیکنان مجبور نخواهند بود برای تجربه بازی های جدید آن را بخرند. سونی و مایکروسافت مسلما هرگز تصمیم نخواهند داشت پشتیبانی از 50 میلیون کاربر را متوقف کرده و به امید اینکه همه مهاجرت کنند به کنسولی با صفر کاربر بپردازند. به مرور زمان بازی های منتشر خواهند شد که روی سخت افزارهای جدید قابلیت های بیشتر و جذاب تری در اختیار بازیکنان قرار خواهند گذاشت و بدون شک بعد از مدتی عناوین متعددی فقط برای کنسول جدید عرضه می شوند، اما قطعا تا وقتی تعداد کاربران به حد قابل قبولی نرسد، دوره سخت افزارهای قدیمی به سر نخواهد رسید.

دوران انتظار 6 تا 8 ساله برای رسیدن به نسل جدید کنسول های بازی و دور ریختن همه ی بازی های مورد علاقه مان (احتمالا) به اتمام رسیده است. (هنوز برنامه های نینتندو برای نسل بعدی کنسول خانگی اش مشخص نیست!). الان در حال ورود به روندی مشابه با تلفن های هوشمند هستیم. بدون شک دیگر کسی پیدا نمی شود که از اولین آیفون استفاده کند، هرچند که واقعا هیچ اجباری برای کنار گذاشتن آن وجود نداشته است. اما تا وقتی که اپل پشتیبانی از آن را متوقف کرد، مشتریان خود استفاده از آن را رها کرده بودند؛ چرا که دوره آن گذشت و مردم به سراغ نسل های بعدی رفتند.

با رشد و محبوبیت روز افزون خرید بازی های دیجیتالی در کنسول های بازی، بازیکنان برای ماندگاری در پلتفرم فعلیشان رغبتی بسیار بیشتر از گذشته دارند، چراکه ممکن است مبلغ بسیار زیادی به حساب کاربریشان متصل باشد. علاوه بر این سونی و مایکروسافت هر دو عناوین رایگان دیجیتالی متعددی (بعضا بازی های بزرگ و محبوب) را ماه به ماه در اختیار کاربران وفادار خود که از سرویس های پلی استیشن پلاس و اکس باکس لایو گلد استفاده می کنند، قرار می دهد. قطعا اگر از این سرویس ها خارج شوید امکانات و بازی های خود را از دست خواهید داد.

هنوز دانش بسیار کمی در مورد زمان، چرایی و چگونگی کوچ میان نسلی کنسول های بازی سونی و مایکروسافت وجود دارد. احتمالا تا چند روز دیگر و در طی کنفرانس های مایکروسافت و سونی در نمایشگاه E3 2016 می توانیم تکه های مختلف این پازل مرموز و خواستنی را کنار هم بگذاریم. اگرچه هر دو شرکت می توانند سوپرایز های خود را برای بعد از نمایشگاه نگه دارند، اما آب و تاب مایکروسافت برای ارائه یک کنفرانس به یاد ماندنی و اخبار خاص و مرموز پیرامون سونی نشان می دهد که زمان زیادی تا رونمایی رسمی این سنت شکنی باقی نمانده است.