دام بیننده شوخ طبع تلویزیون برای گزارشگر فوتبال؛ چرا همیشه نباید به «ویکی پدیا» اعتماد کرد

طرفداران فوتبال و مسابقات ورزشی این روزها شدیداً سرگرم مسابقات جام ملت های اروپا (یورو ۲۰۱۶) هستند که از رسانه ی ملی نیز پخش می شود. اما اخیراً در خلال پخش و گزارش بازی «لهستان و ایرلند شمالی» از رسانه ی ملی، اتفاق عجیب و جالبی رخ داده که جدا از جنبه ی طنزش، کاملاً تأمل برانگیز و شایسته ی توجه نیز هست.

ماجرا از این قرار بوده که گزارشگر این مسابقه، بر حسب روال باقی مسابقه هایی که گزارش آنها را بر عهده دارد، در جریان بازی به ارائه ی اطلاعاتی در خصوص ورزشگاه محل برگزاری بازی می پردازد و ظاهراً یکی از بیننده ها، که هم به فوتبال علاقمند است و هم شوخ طبعی آمیخته با جسارتی دارد، با کمی دقت متوجه می شود منبع اطلاعات این گزارشگر جایی جز دانشنامه ی آزاد «ویکی پدیا» نیست. این بیننده ی ماجراجو پیش از بازی لهستان و ایرلند شمالی، به سراغ صفحه ی فارسی ویکی پدیای ورزشگاه محل برگزاری این بازی یعنی «آلیانز ریویرا» رفته و نام خود را به جای نام معمار آن درج می کند و منتظر به ثمر نشستن دامی که برای گزارشگر تلویزیون پهن کرده می شود.

باقی ماجرا را با وجود قابل حدس بودن، می توانید تماشا کنید:

گاف رسانه ایِ رخ داده، فارغ از کُمیک بودنش، نشان از مشکل بزرگی دارد که غالباً در استفاده از منابع اینترنتی به طور کلی، و به طور اخص دانشنامه ی آزاد «ویکی پدیا» در میان کاربران فضای مجازی وجود دارد. پیش از این ها اشتباه رایجی در میان کاربران اولیه ی اینترنت وجود داشت که فکر می کردند هر آنچه روی صفحات مختلف اینترنتی یافت می شود، به اندازه ای موثق هست که بتوان همیشه و همه جا به آن استناد کرد، به گونه ای که عبارت «منبع: اینترنت»، حتی در برخی تحقیق های دانشجویی نیز به مثابه یک عبارت جادویی، نیاز به ذکر آکادمیک منبع را در کسری از ثانیه دود می کرد و به هوا می فرستاد.

خوشبختانه این دیدگاه با بالاتر رفتن عمر اینترنت در کشور و کسب تجربه از سوی قشر گسترده تری از کاربران، تا حد زیادی اصلاح شده است. اما هنوز بسیاری از ما نمی دانیم روی اینترنت به چه منابعی می توان استناد کرد و از کجا و چگونه می شود اطلاعات قابل اعتماد به دست آورد. از طرف دیگر در همین اوضاع و احوال، شاخ و برگ یافتن ویکی پدیا به ویژه به زبان فارسی، موج دوم استناد به منابع غیر قابل استناد را به راه انداخته بود. این بار این تصور در میان کاربران ایجاد شده بود که هرآنچه روی ویکی پدیا ذکر می شود قابلیت مورد استناد واقع شدن را دارد و این شد که عبارت «منبع: ویکی پدیا»، جای پدر خود یعنی «منبع: اینترنت» را گرفت.

ویکی پدیا؛ دانشنامه ای متن باز با میلیون ها ویرایشگر بالقوه

خیل عظیمی از کاربران ویکی پدیا هنوز به نحوه ی نگارش و ویرایش آن توجهی نمی کنند. ویکی پدیا یک دانش نامه ی همگانی است که توسط خود کاربران نوشته می شود. به بیان دیگر، هر کسی که به اینترنت دسترسی دارد می تواند مقالات آن را ویرایش کند. نویسندگان آن نیازی به داشتن مدارک رسمی یا تخصص در زمینه ی موضوعی که ویرایش می‌ کنند ندارند. از این رو، تخریب و عدم اطمینان به صحت همه ی مطالب، از مشکلات همیشگی این دانشنامه بوده‌ است.

با این وجود یکی از مهم ترین عواملی که باعث جلوگیری از تحریف های آنچنانی در این دانشنامه می شود، تعداد زیاد مشارکت کنندگان در تهیه ی مقالات آن است؛ به گونه ای که اگر کاربری به هر علت و با هر نیتی اطلاعات نادرستی وارد آن کند، کاربران دیگر می توانند بلافاصله اطلاعات صحیح را جایگزین آن کنند. کما اینکه اگر بعد از این ماجرا به سراغ صفحه ی فارسی ورزشگاه آلیانز ریویرا بروید خواهید دید ویرایش صورت گرفته، دوباره ویرایش و تصحیح شده است.

این تنها یک جنبه از موضوع بود که به میزان آگاهی کاربران از نحوه ی صحیح دسترسی به اطلاعات قابل استناد روی اینترنت باز می گردد. جنبه ی دیگر ماجرا به آن سوی این رشته می رسد؛ یعنی کاربرانی که صرفاً حکم مصرف کننده ی محتوای اینترنتی را ندارند و به نوعی در تولید یا ویرایش اطلاعات قرار گرفته روی آن نیز نقش دارند. مرام ویرایشگر های ویکی پدیا برای «ویرایش محض سرگرمی» جایی در نظر نگرفته است. وقتی دانشنامه ی آزادی مثل ویکی پدیا، دریایی از علم و اطلاعات را به صورت رایگان در اختیار میلیاردها کاربر در سرتاسر جهان قرار می دهد و برای به روز رسانی اطلاعاتش به تک تک آنها اعتماد می کند، این نحو استفاده، با سطحی ترین نیت ممکن، بی انصافی در حق تمام کسانی است که ساعت ها و روزها زمان خود را صرف گسترش رایگان دانش در سرتاسر جهان کرده و می کنند.