آیا ارزان ترین مسیر سفر به مریخ از هند می گذرد؟

شواهد موجود نشان می دهد که احتمالا ارزان ترین مسیر سفر به مریخ از طریق جزیره کوچک «سریهاریکوتا» (Sriharikota) در جنوب هند محقق شود. این جزیره به دلیل انجام فعالیت های گسترده فضایی، برای هند در واقع حکم «دماغه کاناورال» (Cape Canaveral) در ایالت فلوریدای آمریکا را دارد که تاکنون موشک های فضایی و ماهواره های بسیاری از آنجا به فضا پرتاب شده است.

سکوی پرتاب موشک جزیره سریهاریکوتا تاکنون میزبان جاه طلبانه ترین برنامه  های فضایی بوده که طی آن بیش از 120 ماهواره برای کشورهایی چون آلمان، ایالات متحده و رژیم اشغالگر قدس به مدار زمین پرتاب شده است. هزینه های پرتاب از این سکو به حدی پایین است که حتی رقیبان قدر هند هم قادر به رقابت با این هزینه ها نیستند؛ به عنوان مثال این کشور قادر است کاوشگر مریخ خود را با هزینه ای به مراتب پایین تر از بودجه ای که هالیوود به ساخت فیلم های فضایی تخصیص می دهد، به سیاره سرخ ارسال کند.

در حالیکه چین تلاش می کند انسان ها را به مسافت های دورتری در فضا اعزام کند، در عوض این کشور جنوب آسیا چشم به سهم بیشتری از صنعت 5.4 میلیارد دلاری پرتاب ماهواره به فضا دارد. هند امسال به یکی از مشتریان شرکت های تابعه آلفابت تبدیل شد و بدین ترتیب، در بحبوحه رونق بازار جهانی پرتاب ماهواره و به دنبال نیاز برای اتصال دائمی به اینترنت و پایش ماهواره ای زمین ازسوی دولتها، نظامیان و دانشمندان، این کشور نیز اعتبار خود را افزایش داد.

«آلورو سیرین کران کومار» (A. S. Kiran Kumar)، رییس سازمان تحقیقات هوا-فضای هند (ISRO) با بیان اینکه ظرفیت جهانی برای پرتاب ماهواره محدود است، از دلیل آمدن بزرگان صنعت هوا و فضای جهان به سمت این کشور می گوید. به اعتقاد کومار، دلیل اصلی استفاده کشورهای جهان از امکانات هند، مقرون به صرفه بودن و کاهش زمان پرتاب ماهواره است.

هند از سوی دیگر، برای پرتاب تجاری ماهواره با آژانس های هوا و فضا در اروپا و ژاپن و بازیگران خصوصی این عرصه یعنی شرکت فناوری های اکتشافات فضایی «ایلان ماسک» و کمپانی خصوصی «بلو اوریجین» رقابت می کند که تحت مدیریت «جف بیزوس» قرار دارد. بنابر اعلام مرکز تحقیقات فضایی هند، این کشور امسال 37 ماهواره به فضا پرتاب کرده که این رقم حدود دو برابر سال پیش است.

در بیشتر سفرهای فضایی و پرتاب فضاپیماها از مبدا هند از راکت خوش سابقه Polar Satellite Launch Vehicle یا  PSLV استفاده می شود که بنابر اعلام موسسه تحقیقاتی «سراداتا» در انگلیس، می تواند یک ماهواره کوچک را با هزینه 30 میلیون دلاری به فضا پرتاب کند و درصورت پرتاب همزمان چندین ماهواره با یک راکت، این هزینه سرشکن خواهد شد.

این رقم، حدود نصف هزینه ای است که اسپیس اکس برای پرتاب ماهواره توسط راکت فالکون 9 دریافت می کند گرچه این کمپانی که مقر آن در «هاثورن» کالیفرنیا قرار دارد، معتقد است ظرفیت ترابری راکت های فالکون بالاتر است. با این حال، موسسه سراداتا همچنان معتقد است که هزینه پرتاب ماهواره توسط هند از مبلغی  که ایالات متحده برای راکت های خانواده Minotaur و شرکت «آریان اسپیس» (Arianspace) برای پرتاب ماهواره با کمک راکت های خود یعنی «وگا» (Vega) دریافت می کند، به مراتب پایین تر است.

«دیوید تاد»، رییس بخش محتوای فضای موسسه سراداتا می گوید: راکت PSLV هند تمام ویژگی های مورد نیاز سازندگان ماهواره های تجاری را داراست. تجربه این کشور در ساخت و استفاده مدرن از راکت های پرتاب ماهواره، به اوج کمال رسیده به طوری که این کشور مدتهاست توانسته تعداد بسیاری پرتاب متوالی بدون خطا را به ثبت رساند.

«سوشمیتا موهانتی» (Susmita Mohanty)، مدیر ارشد اجرایی و از بنیانگذاران کمپانی Earth2Orbit هند می گوید:

توافق با شرکت تصویربرداری ماهواره ای «ترا بلا» (Terra Bella) که از کمپانی های تحت مالکیت گوگل محسوب می شود، هفت سال به طول انجامید. دلیل هم این بود که در سال 2005 میلادی، پس از آنکه دولت هند برای پرتاب تجاری ماهواره ها، معاهده تعیین سهم و قیمت حداقل را امضا نکرد، ایالات متحده نیز کمپانی های داخلی را از همکاری با سازمان تحقیقات هوا-فضای هند و وابستگان آن، منع کرد. با پیشرفت کشور در این زمینه، در نهایت بازار نیز تغییر مسیر داد؛ افزایش نیاز شرکت های مخابراتی، تولید کنندگان لوازم الکترونیک و شبکه های رادیو-تلویزیونی، باعث شد تا ایالات متحده از برخی مفاد این پیمان چشم پوشی کند.

بنا بر اعلام انجمن صنعت ماهواره ایالات متحده (SIA) که مقر آن در واشنگتن قرار دارد، درآمد جهانی صنعت ماهواره، شامل بخش خدمات، تولید و پرتاب به فضا، طی 10 سال منتهی به سال 2015 میلادی، تقریبا دو برابر شده و به 208 میلیارد دلار افزایش یافته است.

شرکت ماهواره ای ترا بلا، در وبسایت رسمی خود اعلام کرده که از تصاویر دریافتی ماهواره ای، برای تحلیل ترافیک مبادی و کمک به نیروهای امدادی در هنگام بروز حوادث غیرمترقبه و همین طور ردیابی تغییرات مسیر حفاری های سطحی معادن استفاده می کند.

سازمان تحقیقات هوا-فضای هند در ماه ژوئن، ماهواره کوچک 110 کیلوگرمی خود به نام «اسکای ست» (SkySat) را به فضا پرتاب کرد که در واقع یکی از 20 ماهواره ای بود که تنها با یک راکت به فضا پرتاب شدند. حال، سازمان تحقیقات هوا-فضای هند (ISRO) قصد دارد اوایل سال آینده میلادی، بیش از 80 ماهواره را توسط یک راکت به فضا پرتاب کند که در صورت موفقیت، این تعداد یک رکورد محسوب خواهد شد.

شرکت ترابلا، تاکنون هیچ اظهار نظری در این رابطه نکرده و تنها با انتشار یک پست در وبلاگ خود یعنی تصویری از ورزشگاه «سولجر فیلد» (Soldier Field) شیکاگو ، بسنده کرده است.

موهانتی که پدرش نیز یکی از دانشمندان صنعت فضانوردی هند در دهه 1970 میلادی محسوب می شود، در این باره می گوید: توافق پرتاب ماهواره ما بسیار پیشگامانه بود. ما در واقع در را گشوده و آن را برای سایر سازندگان ماهواره باز گذاشتیم تا به به خدمات پرتاب ماهواره مکرر و ارزان هند دسترسی داشته باشند.

یکی از معروف ترین دستاوردهای فضایی هند در سال 2013 میلادی، با پرتاب یک کاوشگر مدارگرد به مریخ، توسط راکت PSLV از سکوی پرتاب سریهاریکوتا رخ داد. این کاوشگر که «مانگالیان» (Mangalyaan)، در زبان سانسکریت به معنای مسافر مریخ، نام داشت، هند را در زمره چهار کشوری قرار داد که توانسته اند به چهارمین سیاره منظومه شمسی، دسترسی پیدا کنند.

ماموریت های کاوشگر Mangalyaan شامل اکتشاف گاز متان و دی اکسید کربن در جو مریخ می شد تا وجود حیات در سیاره همسایه زمین بررسی شود. هزینه پرتاب این کاوشگر، 74 میلیون دلار، یعنی حدود 11 درصد بودجه ای بود که ناسا برای کاوشگر «ماون» (Maven) پرداخت. بد نیست بدانید که کمپانی 20th Century Fox، تنها برای ساخت فیلم سینمایی مریخی (The Martian) مبلغ 108 میلیون دلار هزینه کرده است.

اما از اوایل دهه 1960 میلادی تاکنون، صرفه جویی مالی، از مشخصه های اصلی برنامه تحقیقات فضایی هند بوده است. در آن سالها، قطعات مختلف راکت توسط دوچرخه حمل شده و در داخل کلیسای مریم مقدس (Mary Magdalene Church) واقع در روستای ماهیگیری تومبا، به صورت دستی مونتاژ می شد.

اتحاد جماهیر شوروی، نخستین حامی پرتاب اولین ماهواره بومی هند در سال 1975 میلادی بود و در سال 1984 میلادی نیز اولین هندی را به فضا فرستاد. «راکش شارما» (Rakesh Sharma)، نخستین فضانورد اهل این کشور بود که به مدت هشت شبانه روز در ایستگاه فضایی «سالیوت 7» (Salyut7) به دور زمین گشت.

کومار می گوید:

در کشوری که طبق آمارهای بانک جهانی تا سال 2011 میلادی، 21 درصد جمعیت آن با هزینه روزانه کمتر از 1.90 دلار امرار معاش می کنند، بازدهی هزینه ها امری ضروری است. در واقع، این فقر به منطقی بودن هزینه ها بیش از پیش اهمیت می بخشد.

کومار که در سال 1975 میلادی وارد سازمان تحقیقات هوا-فضای هند شده و سال گذشته ماموریت کاوشگر مریخ را عهده دارد شد، می گوید: در بسیاری از کشورهای دیگر جهان، برنامه تحقیقات فضایی به عنوان یک برنامه راهبردی یا نظامی شروع شد اما پروژه تحقیقاتی ما درست از همان ابتدا، بر این اساس بنا شد که "چگونه از فناوری فضایی برای منافع بشری استفاده کنیم".

در واقع، عملیات اکتشافی مریخ، نقطه شروع تلاش های دولت «نارندرا مودی»، نخست وزیر هند برای استفاده از برنامه فضایی کشور در جهت بالا بردن استانداردهای زندگی مردم بود. هند هم اکنون حدود 35 ماهواره را با اهداف ناوبری، هواشناسی، تحقیقات علمی و ارسال تصاویر تلویزیونی، در مدار دارد و طبق اعلام کومار، کشورش به دو برابر این تعداد ماهواره نیاز دارد.

از آنجا که 60 درصد خاک هند زلزله خیز و حدود 70 درصد زمین های حاصلخیز آن در معرض خشکسالی قرار دارند، یکی از موارد مهم استفاده از ماهواره ها، مدیریت بلایای طبیعی خواهد بود. این کشور همچنین در معرض گردبادها و توفان های موسمی قرار دارد.

نارندرا مودی می گوید:

هند قصد دارد با پرتاب این ماهواره، ضمن پیش بینی خطرات احتمالی، اطلاعات کافی و به موقع را برای کاهش تلفات و صدمات ناشی از بلایای طبیعی، پاسخگویی به موقع و بازسازی، ارائه کند. این ماهواره، علاوه بر هند، کل جنوب آسیا را تحت پوشش اسکن تصویری خود قرار می دهد. مودی، در یک کنفرانس خبری که در تاریخ سوم نوامبر در دهلی نو برگزار شد، اعلام کرد: هند آمادگی دارد تا ظرفیت های فضایی خود در زمینه مدیریت بلایای طبیعی را در اختیار همه کشورها قرار دهد.

دولت هند همچنین قصد دارد یک سامانه نظارت بر معادن به فضا ارسال کند با این امید که بتواند به کمک فناوری تشخیص از راه دور، از حفاری های غیرمجاز جلوگیری کند. در حال حاضر، این کشور نظارت بر حفاری های غیر قانونی را با کمک شاهدان عینی انجام می دهد.

اما بودجه یک میلیارد و 90 میلیون دلاری سازمان تحقیقات هوا-فضای هند تنها به پرتاب ماهواره ختم نمی شود بلکه صرف سرعت بخشیدن به سایر برنامه های صنعت فضانوردی این کشور نیز می شود. هند در حال حاضر مشغول طراحی و راه اندازی رقیبی برای موقعیت سنج جهانی (GPS) است که هم اکنون در اختیار ایالات متحده قرار دارد.

سامانه موقعیت یاب منطقه ای این کشور، از هفت ماهواره تشکیل می شود که در 1500 کیلومتر از مرزهای داخل آن به کاربران خود خدمات رسانی می کند و طبق اعلام وبسایت سازمان تحقیقات هوا و فضای هند، این سامانه امکاناتی نظیر اطلاعات موقعیت یابی زمینی، هوایی و دریایی، نمایش اطلاعات روی نقشه و مدیریت بلایای طبیعی، ارائه می کند.

نارندرا مودی از این سامانه به عنوان نمونه بارز تحقق شعار انتخاباتی خود یعنی «ساخت هندوستان» و عملی شدن وعده ماه جولای وزیر برنامه هوا و فضای هند در پارلمان این کشور یاد می کند که براساس آن «قصد دارد از تجار و سرمایه گذاران داخلی برای ساخت و تولید موتور و باک سوخت موشک ها استفاده کند».

بنابر اعلام تلویزیون دولتی هند، NDTV، تمامی این تلاش ها و موفقیت ها، به آمادگی این کشور برای ماموریت احتمالی سال 2020 با همکاری فرانسه، جهت قراردادن یک کاوشگر دیگر در مدار مریخ، تا پیش از فرود احتمالی روی سطح این سیاره، کمک خواهد کرد.

«لوئیجی پلوسو»، مدیرعامل کمپانی AlixPartners که یکی از مشاوران آموزش فضانوردان در این برنامه محسوب می شود، در ایمیلی اعلام کرد: هند توانایی بسیاری در کنترل هزینه های برنامه تحقیقات فضایی و منابع علمی و فنی سازمان یافته دارد. مسیر سفر به مریخ که تا پیش از این تصور می شد تنها از طریق کشورهای غربی ممکن خواهد شد، هم اکنون از سایر کشورهای جهان گشوده شده است.