چگونه با کلاهبرداری سایبری مقابله کنیم؟

پلیس فتا این روزها دائما تاکید می‌کند که با گسترش روز افزون اینترنت و ضریب نفوذ آن، راه‌های کلاهبرداری اینترنتی افزایش یافته و کلاهبرداران سنتی هم وارد این فاز شده‌اند. پلیس فتا معتقد است که مجرمان اینترنتی از ناآگاهی طعمه‌های خود پیرامون مسائل اینترنتی سواستفاده می‌کنند و آنها را در چاهی می‌اندازند که خودشان هم متوجه ورود به آن نمی‌شوند.

درگاه‌های پرداختی، سایت‌های قمار آنلاین، آگهی‌های اینترنتی، شبکه‌های اجتماعی و فروشگاه‌های کاذب اینترنتی و غیره از جمله مواردی هستند که پلیس فتا آنها را مصداق کلاهبرداری اینترنتی معرفی می‌کند. به عنوان مثال سرهنگ شاهین حسنوند، در اظهاراتی یکی از این جرایم را اینگونه تشریح کرده:

«فرد قربانی جهت خرید خودرو به آگهی­‌های منتشر شده در یکی از سایت­‌های آگهی آنلاین مراجعه کرده و با شماره تلفن یکی از آگهی ­‌دهنده­‌ها تماس گرفته. شخص آگهی­‌ دهنده به او اعلام داشت در صورتی که قصد خرید خودرو را دارید بایستی مبلغ 3 میلیون ریال به شماره کارت بانکی که اعلام می­‌کنم، واریز نمایید تا خودرو را برایتان نگه دارم. کاربر نیز به وی اعتماد نموده و مبلغ را برایش واریز نموده و بعد از مدتی که از وی خبری نشد، فهمیده که با یک کلاهبردار طرف است.»

گرچه این پرونده به نتیجه رسیده و با مشخص شدن حساب بانکی فعال فروشنده، مبلغ مذکور در حساب مسدود شد و متهم هم به دادگاه فراخوانده شد، اما تمامی این پرونده‌ها لزوما به سرنوشت این ماجرا دچار نمی‌شوند و عده‌ای هم به خاطر مبالغ اندک کلاهبرداری، موضوع را پیگیری نمی‌کنند. با این حال اعلام شده که شهروندان در صورت اطلاع از هرگونه فعالیت مجرمانه در فضای مجازی یا پیام رسان‌های موبایلی مراتب را از طریق نشانی پلیس فتا به آدرس www.Cyberpolice.ir بخش ارتباطات مردمی گزارش کنند.

«جواد دادگر» محقق امنیت اطلاعات هم شیوع کلاهبرداری های اینترنتی را هر روز بیشتر از دیروز می‌داند و بزرگترین سطح آن را سایت‌های شرط‌بندی عنوان می‌کند که بی سروسامان مشغول به فعالیت هستند:

«با توجه به غیرقانونی بودن و موارد اینچنینی در شرطبندی، این فعالیت میتواند زمینه ساز کلاهبرداری، پولشویی و موارد دیگر باشد. این موضوع در روزهای پیش رو و با آغاز جام جهانی تبدیل به قربانگاه کلاهبرداران خواهد شد و رسیدگی به آنها و آگاهی دادن درباره‌شان بسیار واجب است. بحث این نیست که به کل این ماجراها را حذف کنیم و حدس زدن مسابقات را از پایه راه کلاهبرداری معرفی کنیم، اما اگر این سایت‌ها مجوز بگیرند و نظارتی روی کارکردشان باشد می‌توان تاحد زیادی جلوی کلاهبرداری آنها را گرفت.»

دادگر به سرویس‌های ارزش افزوده هم اشاره می‌کند که در پی بی‌خبری و عدم توجه دستگاه‌های مربوطه زیر ساخت مناسبی را برای کلاهبرداری از کاربرانشان فراهم کردند. او معتقد است که اپراتورها در این زمینه اقداماتی انجام داده‌اند اما نیاز به پیگیری‌های بیشتریست:

«اکثر این سرویس ها صرفا بخاطر عضو کردن کاربر بوده و هیچ محتوایی ندارند بعلاوه به تازگی افراد اقدام به عضو گیری از طریق تکثیر اپلیکیشن های موبایلی هم کرده اند که اپلیکیشنی را با نام های مختلف مثل فیلتر شکن منتشر میکنند تا کاربران را عضو سرویس vas کنند. عضویت ناخواسته در این سیستم‌ها می‌تواند ماهانه چندین هزارتومان از صدهاهزار کاربر و بلکه میلیون‌ها کاربر به جیب کلاهبرداران و سودجویان وارد کند.»

این کارشناس باور دارد که موضوع Vasها در آینده دردسرساز خواهد شد و باید از الان ساماندهی دقیق آنها صورت گیرد. او در نهایت به مساله فیشینگ اشاره می‌کند و آن را از دیگر کلاهبرداری‌های شایع این روزها معرفی می‌کند:

«ساخت درگاه های جعلی بانک‌ها که اخیرا با ظرافت خاصی هم طراحی می‌شوند به طوری که حتی خبره‌های IT را گمراه می‌کند و همچنین انتشار اپلیکیشن‌هایی که لینک پرداخت‌های جعلی درون برنامه‌ای دارند از مصادیق شیوع فیشینگ در کشور است. در این صفحات کاربر فکر می‌کند که مشغول پرداخت پول به منبعی معتبر از بستر شاپرک است در حالی که پولی که می‌دهد به شخصی دیگر بدون نظارت بانک مرکزی حواله شده و پیگیری آن هم کار ساده‌ای نیست.»

دادگر موارد دیگری همچون کمپین‌هایی با تبلیغات درآمد زایی از طریق ربات و تلگرام و انواع گوناگون این مدل مارکتینگ‌ها که مردم را به یک شبه پولدار شدن دعوت می‌کند نیز از جمله موارد کلاهبرداری سایبری می‌داند که با توجه به وضع معیشتی اقتصادی مردم، ناخودآگاه آنها را به وسوسه استفاده از این کمپین‌ها می‌کند. او تقریبا 60 درصد راهکار این مشکلات را در دست سازمان‌ها می‌داند و الباقی را به ترویج سواد رسانه‌ای و اینترنتی مردم محول می‌کند:

«سازمان‌ها کم‌کاری دارند و توجیه می‌کنند که کاربران باید آموزش دیده شوند در حالی که همان آموزش هم باز به نحوی وظیفه خودشان است. مسائلی چون نظارت، ساماندهی و وضع قوانین جدید می‌تواند اهرم حکومت برای رخ دادن گسترده این اتفاقات باشد. همچنین تبلیغات و فرهنگ سازی صحیح استفاده از فضای اینترنت در کاهش دچار شدن به این جرائم بی‌تاثیر نیست، به عنوان مثال همانطور که گفتم اگر سایت‌های شرطبندی با یک نظارتی اداره شوند، ناگهان به همراه صدها میلیون پول مردم ناپدید نمی‌شوند.»

به گفته او پیاده سازی حداقل سیاست های امنیتی و رسیدن به استاندارد های دنیا نیز می‌تواند مانع ترویج فیشینگ در کشور شود و آگاهی در این مساله نیز امری حیاتی به شمار می‌رود.

با توجه به گسترش روز افزون فضای سایبری و کاربران سایبری و همچنین گسترش تسهیلات اینترنتی از قبیل بانکداری الکترونیک، فروشگاه مجازی و غیره روش های کلاهبرداری نیز از حالت سنتی به سمت روش هایی پیچیده تر سوق پیدا کرده است، لذا نهادهای مسئول در کنار آگاه سازی و آموزش های لازم به مردم بیش از هشدارهای فعلی، باید از جدیدترین تکنولوژی روز دنیا نیز برای مقابله با انواع تقلب ها و کلاهبرداری های سایبری مقابله کنند. استفاده بیشتر از رسانه ملی و همچنین ایجاد انواع وبسایت های آموزشی در کنار استفاده از تکنولوژی های روز دنیا می تواند گام مؤثری در جهت مقابله با کلاهبرداری های اینترنتی باشد.