امید به فراگیر شدن دوچرخه های اشتراکی؛ گزارش میدانی دیجیاتو از نمایشگاه دوچرخه شهری تهران

در تهران که هر روز جمعیت آن بیشتر می‌شود و نسل جوان‌ داشتن وسیله نقلیه شخصی را به عمومی ترجیح می‌دهند، جای دوچرخه‌ها خالی‌ست. دوچرخه شهری که در بیشتر کشورها به عنوان وسیله نقلیه عمومی پذیرفته شده، سال‌هاست که بود و نبود آن در معابر شهرهای کشور مناقشات بسیاری ایجاد کرده که یک سر آن به بحث‌های فرهنگی می‌رسد و سمت دیگر آن به نبود زیرساخت‌های شهری و ایمنی.

حالا مدتی‌ست که شهرداری تهران و شرکت‌های خصوصی فعالیت خود را به ترویج فرهنگ دوچرخه سواری متمرکز کرده‌اند تا دوچرخه‌ها کم‌کم جایگزین خودروهای شخصی و تک سرنشین شوند. در همین راستا اولین نمایشگاه تخصصی دوچرخه شهری و صنایع وابسته از روز سه شنبه تا پنجشنبه در سالن حجاب برگزار شد که مورد استقبال تولیدکنندگان، علاقمندان و فعالان ترویج فرهنگ دوچرخه سواری قرار گرفت.

شهرداری و فرهنگ سازی دوچرخه سواری

چرخی می‌‎زنیم در سالن نمایشگاه که بیشتر غرفه‌های آن در اختیار شهرداری تهران است و تلاش می‌کند در چند بخش فرهنگ دوچرخه سواری را گسترش دهد. «سامانه خدمات دوچرخه» مهمترین اقدام شهرداری تهران برای ترویج دوچرخه سواری است که برای اولین بار در سال 94 با در اختیاز گذاشتن بیش از هزار دستگاه دوچرخه در مناطق تهران اجرایی شد اما پس از مدتی به دلیل سرقت دوچرخه‌ها و خسارت زدن به تجهیزات ایستگاه‌های دوچرخه این طرح محدود به سازمان‌هایی شد که تمایل دارند دوچرخه را به عنوان وسیله حمل و نقلی در اختیار کارکنان خود بگذارند. در حال حاضر سازمان صدا و سیما با در اختیار داشتن 115 دستگاه دوچرخه و دانشگاه شریف با 148 دستگاه دوچرخه از سامانه خدمات دوچرخه شهرداری تهران استفاده می‌کنند. البته شهرداری برخی مناطق مانند شهرداری منطقه 4 هم ایستگاه‌های دوچرخه دارند.

فعالیت شهرداری برای ترویج فرهنگ دوچرخه سواری به همین جا ختم نمی‌شود. غرفه دیگری به نام «دوچرخه، کودک و خانواده» هم در سمت دیگر نمایشگاه در حال نهادینه کردن فرهنگ دوچرخه سواری برای کودکان است. در واقع شاید مهمترین بخش نمایشگاه همین غرفه باشد. اگر نگاهی به کودکان اطراف خود بیندازید که بازی‌های رایانه‌ای جایگزین دوچرخه سواری آنها شده و مستقیما بر سلامت جسمی آنها تاثیر منفی گذاشته، حتما این موضوع را تائید می‌کنید. ضمن آنکه فرهنگ سازی در هر زمینه‌ای باید از سنین پایین و به طور مداوم انجام شود.

البته شهرداری تهران فرهنگ سازی برای بزرگسالان را فراموش نکرده و با همکاری «کمیته محیط زیست فدراسیون دوچرخه سواری» در غرفه‌ای دیگر مشکلات دوچرخه سواری در تهران را در قالب یک مسابقه نظرسنجی با عنوان «بزرگترین چالش دوچرخه سواری در شهرها چیست؟» بررسی می‌کند. گران بودن دوچرخه، شیب زیاد در مسیرهای شمالی ـ جنوبی، نبود مسیرهای ایمن، آلودگی هوا و نبود پارکینگ دوچرخه از جمله مواردی ست که شهرداری و دوچرخه سواران به عنوان بزرگترین موانع دوچرخه سواری در شهر تهران در آن اتفاق نظر دارند.

#ما_مسیر_دوچرخه_میخواهیم هم کمپین جالبی‌ست که در این غرفه معرفی می‌شود و شهرداری راه‌اندازی و حمایت آن را به عهده دارد. البته ارتباط مستمر با NGOها در سطح شهر تهران و هماهنگی با آنها برای توسعه دوچرخه سواری در راستای طرح جامع دوچرخه تهران از جمله اقداماتی‌ست که شهرداری تهران در آن موفق عمل کرده است. «کمال خوشرو» دبیر کمیته محیط زیست فدراسیون دوچرخه سواری به دیجیاتو در مورد فعالیت‌های زیست محیطی این کمیته در چند سال اخیر می‌گوید که سه‌شنبه‌های بدون خودرو یکی از آنهاست:

«در سه‌شنبه‌های بدون خودرو گروه‌های دوچرخه‌سواری را برای رکاب‌زنی در سطح شهر تهران آماده می‌کنیم تا خودروها کمتر استفاده شوند. در روزهای جمعه هم برنامه تفریحی و آموزشی دوچرخه‌سواری برگزار می‌کنیم. ضمن اینکه برای توسعه فرهنگ دوچرخه سواری با سازمان ترافیک، پارک‌های ترافیک، انجمن ام اس، اوتیسم و آلزایمر همکاری داریم.»

البته فدراسیون دوچرخه سواری در تمامی سال گروه دوچرخه سواران خود را آماده برای رکاب دارد و در مناسبت‌های مختلف برنامه‌های دوچرخه سواری را در شهر برگزار می‌کند.

فروش اینترنتی دوچرخه

یکی از غرفه‌های جذاب نمایشگاه، فروشگاه اینترنتی ورزشی پیشکوه بود که سه‌چرخه‌های بزرگ سبد دار را به نمایش گذاشته بود. البته اگر وارد این سایت این شرکت شوید انواع دیگر دوچرخه‌ها، سه‌چرخه‌ها و سایر لوازم ورزشی وجود دارد که قیمت و جزئیات آن ذکر شده و می‌تواند مرجع خوبی برای مقایسه قیمت‌ها و بررسی انواع لوازم ورزشی باشد.

چهارچرخه‌های زرد و قرمز مسقف هم جذابیت‌های دیگر نمایشگاه بودند که توسط سازندگان ایرانی تولید می‌شدند. چهارچرخه دو نفره زرد رنگ که برای نوجوانان مناسب هستند قیمتی بیش از دو میلیون تومان و چهارچرخ‌های قرمز دونفره که مناسب افراد بالغ‌ند بیش از 4 میلیون تومان قیمت داشتند.

دوچرخه‌های گران

دوچرخه‌سازان محصولات جدید و قابل توجهی به بازار ارائه کرده‌اند که محدود به دو چرخ و یک فرمان نمانده؛ سه چرخه‌های بزرگ سبد دار که برای خرید مناسب هستند، سه چرخه‌های برقی با صندلی بزرگتر و تکیه گاه، چهارچرخه‌های دو نفره مسقف از محصولات محبوب‌‌ نمایشگاه بودند که نظر تعداد زیادی از تماشاگران را به خود جلب کرده بودند. سمانه و سمیرا کریمی دو خواهر دوچرخه سواری بودند که از قیمت بالای دوچرخه‌ها گلایه داشتند. سمیرا به دیجیاتو می‌گوید:

«تقریبا هر روز صبح دوچرخه سواری می‌کنم و تا جایی که ممکن است از دوچرخه برای حمل و نقل هم استفاده می‌کنم. تنها عواملی که مانع دوچرخه سواری ما می‌شود، آلودگی هوا و نبود پارکینگ است که احتمال دزدیده شدن دوچرخه و قطعات آن را بالا می‌برد. موضوع دیگری هم که دوچرخه سواری را برای ما سخت می‌‎کند خیابان‌های شیب دار شهر است. برای همین هم به نمایشگاه آمدیم تا دوچرخه برقی بخریم اما قیمت ها بیشتر از تصور ماست.»

حداقل قیمت یک دوچرخه برقی 3 میلیون تومان است. البته این دو خواهر دوچرخه سوار تنها به قیمت محصولات برقی اعتراض نداشتند بلکه قیمت سه چرخه‌ها و انواع دیگر دوچرخه‌ها هم به نظر آنها زیاد بود.

مرتضی عزیزی مردی‌ست حدودا 50 ساله که دوچرخه یکی از غرفه‌ها را سوار شده و دور تا دور نمایشگاه را رکاب می‌زند. بعد از چند دور چرخیدن کمی خسته می‌شود و می‌ایستند تا دوچرخه را تحویل دهد. عزیزی خودش دوچرخه سوار است از کودکی تا امروز، نمی‌تواند از دوچرخه جدا شود اما حالا که پا به میان سالی گذاشته رکاب زدن برایش سخت شده و به همین دلیل قصد دارد دوچرخه خود را برقی کند اما انگار نمی‌تواند:

«برقی کردن دوچرخه خودم 5 میلیون تومان هزینه دارد. اگر بخواهم 5 میلیون هزینه کنم، حتما دوچرخه نو برقی می‌خرم و دوچرخه دنده‌ای خودم را نگه می‌دارم. هیچ وقت فکر نمی‌کردم هزینه یک دوچرخه تا این حد سرسام آور شود.»

اولین حضور دوچرخه های اشتراکی و ارزان

دوچرخه‌ها ارزان نیستند. این موضوعی‌ست که تمام دوچرخه سواران آن را قبول دارند و شاید یکی از دلایلی که مردم از دوچرخه نمی‌خرند همین باشد. اما این مشکلی نیست که قابل رفع کردن نباشد. استارتاپ «بیدود» که این روزها اسم آن در فضای مجازی بیشتر شنیده می‌شود قصد دارد سیستم دوچرخه سواری اشتراکی را راه اندازی کند.

بیدود قرار است 5 هزار دوچرخه اشتراکی را وارد خیابان‎های تهران کند. طرز کار این اپلیکیشن ساده است؛ فقط کافی‌ست تا اپ آن را از وب سایت بیدود دانلود و روی گوشی خود نصب کنید. سپس نزدیک ترین دوچرخه را پیدا کنید و با اسکن کردن بارکد دوچرخه توسط اپلیکیشن فقل دوچرخه را باز و سفر خود را آغاز کنید. بعد از اتمام سفر شما باید دوچرخه را قفل کنید و در محلی قرار دهید که مزاحمتی برای دیگران ایجاد نکند، برای مثال دوچرخه را روبروی در پارکینگ نگذارید. البته برای عضو شدن در خانواده بیدود باید قوانینی مثل پارک نکردن دوچرخه در داخل منزل و نصب نکردن قفل شخصی و تردد نکردن در معابر ممنوعه مانند اتوبان‌ها و تونل‌ها و مواردی از این قبیل را بپذیرد.

دزدیده شدن و گم شدن دوچرخه‌ها مهمترین معضلی‌ست که طرح‌های دوچرخه سواری را با مشکل مواجه کرده است. اما بیدود این موضوع را با نصب GPS روی دوچرخه‌ها رفع کرده است. «قاسمی» عضو هیات مدیره بیدود به دیجیاتو توضیح می‌دهد که روی دوچرخه‌ها سلول‌های باتری خورشیدی نصب شده و همین موجب می‌شود تا شارژ دوچرخه زود تمام نشود، اگر هم شارژ باتری تمام شد، GPS هر زمان که بخواهیم فعال می‌شود و مکان دوچرخه را نشان می‌دهد.

دوچرخه‌های بیدود برای افرادی که وزن‌شان به 115 کیلوگرم می‌رسد هم مناسب است منتها هنوز این دوچرخه‌های بیدود وارد شهر نشده‌اند. به گفته قاسمی بیدود الان منتظر مجوزهای شهرداری‌ست و احتمالا از ابتدای مهرماه وارد خیابان‌های تهران خواهد شد:

«تهران تا امروز نیاز به 120 هزار دستگاه دوچرخه دارد ولی این تعداد می‌تواند برای استان تهران بیشتر شود و به 250 هزار دوچرخه هم برسد.»

دوچرخه‌های بیدود از قطعات ایرانی و چینی ساخته‌ شده‌اند اما کیفیت آنها بیشتر و بهتر از حد معمول است. آنطور که قاسمی می‌گوید لاستیک‌های این دوچرخه‌ها پنچر نمی‌شود و از ترمزهای آنها دیسکی است و در کل کیفیت این دوچرخه‌ها بالاتر از دوچرخه‌های معمول در بازار است.

هزینه سفرهای بیدود هر چند دقیقه یکبار با افزایش مسافت طی شده محاسبه می‌شود و به اطلاع کاربر می‌رسد. این تیم در پایان هر روز دوچرخه‌ها را از سطح شهر جمع آوری کرده و در ایستگاه‌های اصلی قرار می‌دهند. البته گفتنی‌ست که طبق قوانین بیدود، در روزهای برقی و یخبندان که احتمال تصادفات زیاد است، استفاده از دوچرخه‌ها ممنوع است و قفل دوچرخه‌ها باز نخواهد شد.

شهرداری تهران و سایر شرکت‌های خصوصی مانند بیدود فعالیت‌های قابل توجهی در زمینه تولید، فرهنگ سازی و از بین بردن موانع دوچرخه‌‎سواری انجام داده‌اند، هرچند هنوز خیابان‌های شهر بستر مناسبی برای دوچرخه سواران را ندارند اما امیدواریم این تلاش‌ها با استقبال مردم و همکاری سایر مسئولان منجر به آماده شدن زیرساخت‌های لازم و گسترش فرهنگ دوچرخه سواری در شهر شود.