چهارمین تحقیق و تفحص از خودروسازان در دستور کار مجلس؛ اقدامی موثر یا تکرار شکست های قبلی؟

مجلس نشینان به تحقیق و تفحص از خودروسازان رای مثبت دادند تا برای چندمین بار این صنعت را مورد بررسی قرار دهند، هرچند که مشخص نیست نتایج این کار تا چه اندازه از مشکلات صنعت خودرو کم می‌کند. چنانچه پیش از این بعد از تحقیق و تفحص از خودروسازان، تاثیری در صنعت و بازار خودرو ایجاد نکرد.

در چند ماه اخیر بازار خودرو با افزایش لجام گسیخته و شدید قیمت‌ ها روبرو بود. روند افزایش قیمت خودروهاى داخلى در بازار در حالی ادامه ‏دار است که بازار خودروهای وارداتی در رکودی سنگین به سر می‏‌برد.
اما همچنان تابلو اعلام قیمت خودروسازان، قیمت‏ هایی را نشان می‏‌دهد که در خرداد ماه گذشته از سوی شورای رقابت تعیین و شایعه شده است که تولیدکنندگان با هدف افزایش قیمت و ایجاد حاشیه بازار، عرضه را بسیار محدود کرده‌‏اند؛ هرچند خودروسازان هم با استناد به بیش از 50هزار خودرو ناقص در پارکینگ‎‌های خود از کمبود قطعه شکایت دارند. اما در روزهای گذشته یکی از نمایندگان مجلس بیان کرده بود بیش‌ از 90 هزار خودرو در پارکینگ خودروسازان در حال خاک خوردن است و آنها برای آن‎ که به سود بیشتری برسند، سراغ احتکار رفتند. در مقابل اما برخی دیگر از نمایندگان مجلس، خودروسازان و فروشندگان خودرو با صراحت می‏ گویند احتکار خودرو و عرضه نکردن محصولات به بازار و احتکار از سوی خودروسازان غیرقابل‌ باور و بدون توجیه اقتصادی است‏ و متهم‎ کردن خودروسازان به احتکار، تنها بازار را متشنج ‏تر می‏‌کند.
نمایندگان مجلس شورای اسلامی با انجام تحقیق و تفحص از شرکت ‌های خودروساز داخلی در حوزه کیفیت، قیمت، محیط زیست و فناوری موافقت کردند.
در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی، گزارش کمیسیون صنایع و معادن درباره تصویب تقاضای تحقیق و تفحص از خودروسازان داخلی در دستور کار قرار گرفت و در صحن مجلس نیز به تصویب رسید.

این تحقیق و تفحص با هدف برسی علل ناکارآمدی شرکت‌های خودروسازی داخلی در حوزه کیفیت، قیمت، محیط زیست، طراحی و تکنولوژی، فروش و خدمات پس از فروش ارائه شده و از جمله مهمترین محورهای جزئی آن می‌توان به این موارد اشاره کرد:
1- بررسی علل زیانده بودن شرکت های خودروساز اصلی داخلی و شرکت های تابعه با توجه به تعداد بالای تولید و استفاده ناکافی از ظرفیت‌های موجود
2- بررسی برنامه خودروسازان برای تولید محصولات با کیفیت بالا و قیمت مناسب برای اقشار متوسط به پائین جامعه
3- بررسی چگونگی انعقاد قرارداد با شرکت های رنو- پژو سیتروئن توسط سازمان گسترش و صنایع ایران و شرکت های خودروسازی و نیز بررسی میزان پیشرفت قراردادهای منعقده
4- بررسی چگونگی انتخاب و انتصاب اعضای هیئت مدیره و مدیران عامل شرکت های خودروسازی و شرکت های تابعه
5- بررسی نحوه انتخاب و عقد قرارداد با شرکت های قطعه ساز و قیمت قطعات
6- بررسی عوامل نارضایتی مردم از روش فروش و خدمات پس از فروش و مشکلات موجود در ثبت نام اینترنتی
7- بررسی وجود زمینه های فساد و تولید رانت در عقد قراردادهای داخلی و خارجی
8- بررسی موضوع توقف ثبت سفارش واردات خودروهای خارجی در ماه های گذشته که منجر به افزایش شدید قیمت‌ها و آشفتگی و بی‌ثباتی در بازار شده است این تحقیق و تفحص که با درخواست 35 نماینده ارائه شده و به تصویب کمیسیون صنایع و معادن رسیده بود و با 152 رأی موافق، 12 رأی مخالف و 2 رأی ممتنع از مجموع 196 نماینده حاضر در صحن به تصویب رسید تا پس از تشکیل هیئت رئیسه تحقیق و تفحص و صدور احکام آنها از سوی مجلس ظرف 6 ماه آینده انجام شده و گزارش آن به صحن مجلس ارائه شود.

پیش از این هم تحقیق و تفحص از صنعت خودرو بارها و با صرف هزینه‌های گزاف انجام و در مجلس قرائت شده و با این حال چالش‌های آنها به قوت خود باقی است و این‌طور به‌نظر می‌رسد که این قبیل طرح‌ها خروجی مناسب ندارند. اما «محمدرضا نجفی» یکی از طراحان تحقیق و تفحص از صنعت خودرو نظر دیگری دارد:

«تحقیق و تفحص‌های صورت گرفته سبب می‌شود تا نقاط ضعف و قوت هر بخش و همچنین چالش‌های پیدا و پنهان آن عیان شود. این نماینده با اشاره به مشکلات فعلی صنعت خودروی کشور ادامه می‌دهد که نبود کیفیت، ایمنی و همچنین خدمات پس از فروش مناسب سبب شده تا ذی‌نفعان حقیقی این صنعت با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو شوند. مشکلاتی که مورد توجه این نماینده قرار گرفته را می‌توان از مشکلات ریشه‌ای و بنیادی این صنعت دانست که تاکنون از سوی خودروسازان آن طور که باید و شاید به آنها پرداخته نشده است.»

نجفی معتقد است که صنعت خودرو در هر دوره مشکلات و چالش‌های جدیدی پیش رو دارد که این موارد در هر دوره نیازمند بررسی و تحقیق و تفحص‌ هستند. از این رو نمی‌توان گفت به این دلیل که این اقدام در ادوار پیشین مجلس انجام گرفته است، نباید در این دوره مورد توجه نمایندگان مجلس قرار بگیرد.

این درحالی‌ست که این روزها صنعت خودرو دیوار تحریم‌ها را روبه‌روی خود می‌بیند و رسیدگی به چالش‌های این صنعت در شرایطی که این صنعت با تحریم روبه‌رو است این امکان را به خودروسازان می‌دهد که تمام مشکلات مرتبط با این صنعت را به مساله تحریم‌ها ارتباط داده و به‌نوعی ضعف‌های خود را پشت مشکلات ناشی از تحریم پنهان کنند.

در حالی مجلس بر نتیجه‌بخش بودن تحقیق و تفحص از خودروسازان تاکید می‌کنند که برخی کارشناسان با دیده تردید به این مساله نگاه کرده و معتقدند تحقیق و تفحص‌هایی که تاکنون از این صنعت انجام گرفته، نتیجه لازم را نداشته است. «حسن کریمی‌سنجری» کارشناس خودرو، معتقد است که نفس انجام تحقیق و تفحص از خودروسازان با توجه به سطح بالای مطالبات از آنها و همچنین مدیریت دولتی که بر این بنگاه‌ها حاکم است، اقدام درستی است. با این حال تاکنون خروجی مناسبی از این اقدام نداشته‌ایم.

این کارشناس خودرو به نبود خروجی مناسب از این اقدام مجلس اشاره می‌کند و دلیل آن را عدم تغییر در قوانین فعلی و عدم‌تدوین قوانین جدید می‌داند. کریمی‌سنجری می‌گوید:

«در زمان‌های تحقیق و تفحص، برخی نمایندگان به خودروسازان مراجعه کرده و اطلاعاتی را از آنان دریافت می‌کنند، ولی گاه به جای اینکه از این اطلاعات در جهت اصلاح قوانین و مقررات مرتبط با مدیریت خودروسازان استفاده کنند، این اطلاعات تبدیل به ابزاری برای فشار آوردن به خودروسازان می‌شود.»

فربد زاوه، کارشناس خودرو نیز با کریم سنجری در ارتباط با عدم‌کارایی طرح‌های تحقیق و تفحص از خودروسازان موافق است: «تاکنون خروجی مناسبی از تحقیق و تفحص‌های صورت گرفته از خودروسازان به دست نیامده است و چنانچه خروجی این طرح مناسب باشد با چالش دیگری روبه‌رو هستیم و آن ضمانت اجرا است.» این کارشناس خودرو معتقد است باید نتیجه این تحقیق و تفحص‌ها خود را در قوانین و مقررات تصویب شده توسط نمایندگان نشان دهند، اتفاقی که تاکنون نیفتاده و همین مساله سبب می‌شود تا بی‌تاثیر بودن این اقدام عیان شود.