گفتگوی دیجیاتو با رییس دبیرخانه تهران هوشمند: آشتی شهرداری با استارت‌ آپ‌ها

در حاشیه مراسم چالش نوآوری تهران هوشمند با سرپرست مرکز و دبیرخانه تهران هوشمند به گفتگو نشستیم تا درباره اقدامات جدید شهرداری درباره هوشمندسازی پایتخت کشور و همچنین نگاه جدید این سازمان در حوزه ICT اطلاعاتی کسب کنیم. با عوض شدن شهردار تهران و روی کار آمدن «پیروز حناچی» رویکرد‌های این سازمان نسبت به مسائل ICT تغییر یافته و از برنامه مدون و طولانی که تیم حناچی برای این حوزه ارائه داد می‌توان حدس زد که شهردار جدید تهران روابط خوبی با بازیگران عرصه تکنولوژی‌های نو خواهد داشت.

«علی یقطین» سرپرست مرکز و دبیرخانه تهران هوشمند در گفتگو با دیجیاتو ضمن تایید برنامه‌های جدید شهرداری تهران برای تعامل با استارتاپ‌ها و حضور مدیریت جدید که نگاهی دقیق به تکنولوژی دارد؛ تاکید می‌کند که شهرداری به هیچ‌وجه قصد مقابله با استارتاپ‌ها را نخواهد داشت. به گفته یقطین این سازمان می‌خواهد بین اکوسیستم استارتاپی و بخش‌های سنتی یک آشتی به وجود بیاورد.

یقطین تیم جدید شهرداری و پیروز حناچی را از مدافعان سرسخت حوزه IT می‌داند و بر این باور است که سیاست‌های جدید توانسته تا حد زیادی شهرداری را مدرن کند. او سازمان شهرداری را یک سازمان زحمت‌کش می‌داند که دیتاهای بی‌نظیری را درون خود دارد و قصد دارد تا با ارائه برخی از این دیتاها به عموم مردم، وارد فاز جدیدی از کسب‌وکارها شود. به گفته یقطین شهرداری در بدو شروع این همکاری با استارتاپ‌ها، به طور رایگان با آنها همکاری می‌کند و در صورت بازخورد مثبت این رابطه را به سمت یک رابطه برد برد پیش خواهد برد.

روزانه بیش از 7 میلیون عکس در شهر تهران گرفته می‌شود و دوربین‌های متعددی کنترل ترافیکی و جمعیتی شهروندان تهرانی را نظاره گر هستند. از آنسو برنامه‌های حمل و نقل شهری و میزان آلایندگی و پسماند مناطق و... از دیگر دیتاهای باارزشی است که در دست شهرداری بوده و تیم جدید دبیرخانه تهران هوشمند قصد دارد با عمومی کردن آنها و شفافسازی بیشتر، گامی برای حل مشکلات شهری بردارد. این طرح Open Data شهرداری است که یقطین درباره آن صحبت می‌کند و قصد دارد سطح دسترسی مردم به اطلاعات را بالا ببرد:

«در ابتدای کار به ما گفتند موافقت با این شفافسازی‌ها بعید است و سازمان نمی‌گذارد که این اطلاعات به دست عموم برسد. به گفته دیگر مسئولان برخی از این اطلاعات می‌تواند مسئله امنیتی را به خطر بیندازد. ما ساعت‌های متمادی با نهادهای گوناگون حرف زدیم و جنگیدیم تا توانستیم اطلاعاتی که محرمانه تلقی نمی‌شود ولی تا پیش از این نیز در دسترس عموم قرار نگرفته بود را به دست مردم برسانیم. ما حتی قصد داریم دسترسی دوربین‌های شهری را (بدون امکان زوم تا رصد پلاک‌ اتوموبیل‌ها) را ارائه کنیم.»

یقطین همچنین به سامانه‌ای به نام باهم اشاره می‌کند که از دیگر ابداعات مجموعه آنهاست و هم اکنون راه‌اندازی شده ولی در آینده نزدیک بیشتر درباره آن صحبت خواهد شد:

«در سامانه باهم مشکلات موجود در شهر تهران با استفاده از فرم‌های راهنمای طراحی شده تبدیل به مسائلی شفاف و قابل ارزیابی خواهد شد، سپس این مسائل در معرض نظر و رای عمومی قرار خواهد گرفت تا  با تایید کاربران و تیم‌های استارتاپی روشن تر شده و برای رفع آن راه‌حل‌هایی ارائه شود. در مرحله بعد برای رسیدن به جواب کاربردی، فرایندهای یک رویداد طراحی می‌شود تا بتوانیم بفهمیم که کدام راه‌حل منطقی است. در نهایت بهترین راه حل ها توسط صاحب مسئله و نهاد‌های مربوطه شهرداری انتخاب و هزینه های اجرای آن پرداخت شده و حقوق مالکیت معنوی آن به نام صاحب مسئله و صاحب راه حل ثبت می‌گردد.»

یقطین به دیگر مسائلی که سازمان آنها توانسته در قبال هوشمند شدن شهر تهران انجام دهد می‌پردازد و به مواردی اشاره می‌کند که برخی از آنها در فاز پایلوت (اولیه) خود هستند و برخی دیگر نیز جواب خود را پس داده‌اند و در مرحله رشد و توسعه قرار گرفته‌اند:

«کیوسک‌های هوشمندی که در شهرک غرب گذاشتیم و چند تا دیگر هم در پل طبیعت خواهیم گذاشت و برخلاف تصور عموم، کاربران زیادی از آن استفاده می‌کنند. آبیاری هوشمند در اراضی عباس آباد قرار است راه بیفتد و در منطقه 2 تهران نیز وارد مساله رزرو آنلاین پارک حاشیه‌ای (خیابانی) شده‌ایم و بیش از 15 هزار جای پارک حاشیه‌ای را در فاز اول با کمک فناپ اجرا می‌کنیم. همچنین قصد داریم به زودی پارکینگ‌های عمومی و حتی خصوصی منازل را نیز به طور آنلاین قابل رزرو کنیم. مسیر یاب رایا که به عنوان نقشه تهران من شناخته می‌شود را راه‌اندازی کردیم و به جرات می‌گوییم از نمونه‌های خارجی چون Waze دقیق‌تر است. آلارم هوشمند را نیز با کمک آتش نشانی تهران در حال راه‌اندازی داریم که باعث می‌شود با یک تماس شهروندان، تمامی مراکز ضروری از جمله اورژانس و نیروی انتظامی هم از واقعه با خبر شده و اعزام‌ها زودتر انجام پذیرد.»

تمامی این خدمات نیز در سامانه‌ای تحت موسوم تهران من اجرایی می‌شود که پیش از این مسائلی چون طرح ترافیک در آن پیاده‌سازی و اجرا شده بود و در حقیقت پلتفرمی‌ است برای تجمیع تمام خدمات الکترونیک و آنلاین شهرداری تهران.

یقطین به مساله راه‌اندازی شتابدهنده‌ها اشاره می‌کند و از بیش از 400 فرهنگسرا نام می‌برد که علاقه‌مندی خود را نسبت به تبدیل مرکز شتابدهی ابراز کرده‌اند. اولین این مراکز در غرب تهران و کوچه دوسنگانی واقع در انتهای خیابان شهید دستغیب راه افتاده و نام «مرکز فناوری‌های هوشمند شهری» را یدک می‌کشد و 20 استارتاپ در آن فعال هستند. شهرداری اما شاخص‌هایی همچون نزدیکی به دانشگاه، دسترسی عمومی، تاثیر در منطقه، اینترنت پرسرعت و... در نظر دارد و در صورت داشتن این شرایط شروع به تاسیس شتابدهنده‌ها در فرهنگسراهای قدیمی تهران می‌کند.

او داشتن شهر هوشمند را مستلزم حضور مردم هوشمند می‌داند و باور دارد که این قسمت کار تنها به دوش شهرداری نخواهد بود. سازمان‌ها و نهادهای مختلفی برای تحقق این موضوع دخیل هستند که میزان مشارکت‌شان و اهمیت‌شان توسط دبیرخانه تهران هوشمند بررسی و به آنها ابلاغ شده است. نهادهایی چون آموزش و پرورش، صدا و سیما، اپراتورها و بسیاری مکان‌های دیگر برای هوشمند سازی مردم نیاز به مشارکت با شهرداری دارند و برای رسیدن به واقعیت این هوشمندسازی، همت ملی لازم است.

سرپرست مرکز و دبیرخانه تهران هوشمند که خود در سال‌های اولیه دهه هشتاد در دانشگاه شریف جزو اولین افرادی بوده که شرکت‌های دانش‌بنیان را راه اندازی کرده‌اند، خودش را برخاسته از جامعه کسب‌وکارهای نوپا می‌داند:

«ظهور کسب‌وکارهای نوپا از دانشگاه شریف بود و در همان سال‌ها هم تیم‌های متعددی با ما همکاری می‌کردند. اساتید آن زمان تاسیس یک شرکت کوچک و داشتن تیمی در کنار خود را افت برای خود می‌دانستند و امروزه غیر این را عیب می‌دانند. سیستم دانشگاهی به کلی عوض شده و کم کم به سمت جهانی شدن پیش می‌رود؛ دیگر خبری از حفظ کردن فرمول‌ها و مسائلی که به درد آینده دانشجو نمی‌خورد نیست. گرچه همیشه در برابر این پیشرفت‌ها عده‌ای مخالف وجود دارند اما عموم دانشگاهیان نگرشی جدید پیدا کرده و از این‌ها مهم‌تر نسل‌ جدید هم تغییر شگفتی پیدا کرده است.»

نسل جدید که از آن نسل Z هم نام‌ برده می‌شود به افرادی اطلاق می‌شود که آینده کسب‌وکارها در دستان آنهاست. این افراد حالا در دانشگاه‌ها به دنبال چیزهایی هستند که پیش از این کمتر دیده می‌شد و از همان ترم‌های آغازین درسی به دنبال پژوهش و کارورزی در شرکت‌های معتبر هستند. نسل جدید دانشگاهیان از روز اول به فکر فارغ‌التحصیلی و برنامه ریزی برای ورود به کسب‌وکار هستند و دانشگاه و اساتید هم در این راه آنها را همراهی می‌کند. این‌ها بخشی از نظریات یقطین است که هنگام بیان‌شان هیجان خاصی دارد و می‌گوید: «نسل جدید به طور معجزه‌آسایی خوب است.»

موضوع جالب توجه دیگری که یقطین به آن اشاره دارد به حول تکنولوژی و IT برمی‌گردد، حوزه‌ای که ایرانیان و جوانان امروز در آن به اندازه دیگر جوامع بین‌المللی آگاهی دارند. موج استارتاپی در ایران تقریبا همزمان با دنیا آغاز شد و برعکس صنایع دیگری چون خودرو، ایرانی‌ها توانسته‌اند در این زمینه از جهان عقب نمانند. یقطین این موضوع را بیشتر واکاوی می‌کند:

«مشکلی از نظر فناوری و دانش تکنولوژی در بین جوانان دیده نمی‌شود. اینکه عده‌ای به کپی‌کاری هم محکوم شدند چندان غلط نیست و این روش در همه جای دنیا مرسوم است. ما اسنپ را داریم که الگوبرداری از اوبر است ولی مگر سرویس‌های کپی شده از اوبر در دنیا نیست؟ بومی‌سازی و پیاده‌سازی یک پلتفرم مطرح جهانی که خلا آن در مارکت کشور حس می‌شود نه تنها عیبی ندارد بلکه اجرای موفقیت آمیز آن تحسین برانگیز است.»

یقطین قدرت و مهارت جوانان ایرانی را آنقدر بالا می‌بیند که از استخدام و به کار گرفته شدن این نیروها توسط شرکت‌های اروپایی خبر می‌دهد. او می‌گوید دعوتنامه‌ها و درخواست‌های زیادی از سوی شرکت‌های بین‌المللی به سمت آنها و دیگر سازمان‌ها ارسال می‌شود که در آن از فریلنسرها می‌خواهند تا کارهایشان را انجام دهند. هزینه کمتر تمام شده برای شرکت‌های اروپایی و دریافت کاری با کیفیت هم‌تراز با محصولات و برنامه‌نویسان جهانی آنها را ترغیب به استفاده از نیروهای ارزان ولی به مراتب حاذق جوانان ایرانی کرده است:

«درست مانند هند که الان در زمینه‌های IT حرف‌های زیادی برای گفتن در جهان دارد و به علت ارزان‌تر بودن نیروها مورد توجه جوامع بین‌المللی قرار گرفته، ما هم به تدریج در همان مسیر قرار گرفته‌ایم و تصورم بر این است که به زودی تبدیل به بازیگر مهمی در این زمینه خواهیم شد.»

شهر هوشمند به عنوان راه حل عمومی در دنیا برای مدیریت شهری مطرح شده و هوشمندسازی تهران هم نه یک پروژه کوتاه مدت، بلکه یک فرایند بلند مدت است. رسیدن به تهران هوشمند باید از طریق ایجاد یک منطقه آزمایشی انجام شود و امری نیست که در یکی دو سال به سرانجام برسد. حال که شهرداری همزمان با هفته تهران هوشمند، رویداد چالش نوآوری‌های تهران هوشمند را نیز برای استارتاپ‌ها و برنامه‌نویسان راه‌اندازی کرده و APIهای خود را در دسترس آنان قرار داده، به نظر می‌رسد در آینده شاهد گام‌های بزرگی در زمینه هوشمند سازی پایتخت خواهیم بود.