آیا شبکه‌های اجتماعی مردم را گستاخ و پرخاشگر می‌کنند؟

در اکثر شرایط‌های اجتماعی، کسی را چاق یا بی‌ریخت یا حال‌به‌هم‌زن خطاب کردن غیرقابل قبول یا خیلی ساده بی‌ادبی محض است. اما عصر دیجیتالی به از راه رسیدن پلتفرم‌هایی اجتماعی منجر شده که در آن‌ها شاهد انواع و اقسام کامنت‌ها، بدون هیچ پیامد خاصی هستیم. نمایشگرهای کامپیوتر و موبایل مردم را بی‌باک‌تر از قبل کرده است. از کارهای کوچکی مانند اعتراف به علاقه‌تان به کسی که کراش شماست گرفته تا زورگویی سایبری که پلتفرم‌هایی مانند توییتر و اینستاگرام را شدیدا مسموم کرده‌اند، بی‌نام و نشان بودن پروفایل‌ها باعث شده مردم در بیان آنچه در ذهن‌شان است احساس راحتی بیشتری داشته باشند؛ و مهم نیست تفکرشان تا چه حد بی‌پرده و رک است.

هنر ترول کردن

اگر طی ۵ الی ۱۰ سال اخیر زمان خود را در شبکه‌های اجتماعی سپری کرده باشید، بدون هیچ تردید با عبارت «ترول» یا «ترول کردن» برخورده‌اید. اگر تا به حال این کلمه به گوش‌تان نخورده کافیست در بخش‌ کامنت‌های اینستاگرام یک سلبریتی اسکرول کنید. همیشه چند «ترول» وجود دارند که با بیان نظرات بحث‌برانگیز و نظراتی که هیچکس از آن‌ها استقبال نمی‌کند، به دنبال ترغیب مردم به واکنش و راه‌اندازی دعوا و مرافعه هستند.

بنابر آمار به دست آمده از نظرسنجی «تجربه رفتارهای بد در محیط شبکه‌های اجتماعی»، ۶۶ درصد از پاسخ‌دهندگان می‌گویند معمولا شاهد رفتارهای بد در فضای آنلاین هستند. تنها ۱ درصد از پاسخ‌دهندگان هم به نظرشان هیچوقت چنین اتفاقی نیفتاده است. به خاطر تداوم ظهور این کامنت‌های توهین‌آمیز و نامناسب، بسیاری از افراد اصلا آن‌ها را مشکل‌زا تلقی نمی‌کنند. برای مثال یکی از پاسخ‌دهندگان می‌گوید: «من را سرگرم می‌کنند... گاهی از اوقات مثل تماشای یک سریال درام آبکی است». علی‌رغم اینکه برخی از مردم به ترول‌ها عادت کرده‌اند، تحقیقات مورد اشاره به این نتیجه‌گیری می‌رسد که رفتارهای بد در محیط آنلاین، به تجربه مردم و لذتی که از شبکه‌های اجتماعی می‌برند آسیب می‌زند.

اما چه چیزی در این شبکه‌های اجتماعی و همینطور عصر دیجیتال باعث شده که احساس کنیم چنین رفتارهایی نرمال یا قابل قبول است؟

نبود خویشتن‌داری و نشانه‌های غیر کلامی

بنابر یک پژوهش از سوی محققان دانشگاه پیتزبورگ و مدرسه بیزنس کلمبیا، هر زمان که ما وارد شبکه‌های اجتماعی می‌شویم، میزان خویشتن‌داری‌مان کاهش می‎یابد. این به آن خاطر است که در قالب لایک و کامنت در پست‌هایمان، ارزش‌گذاری و تشویق می‌شویم. اثبات شده که عزت نفس ناشی از این اتفاق تاثیری منفی بر خویشتن‌داری ما چه در محیط آنلاین و چه آفلاین می‌گذارد.

گذشته از باد کردن غرورمان، شبکه‌های اجتماعی به ظهور فرم تازه‌ای از ارتباطات منجر شده‌اند که شامل هیچ نشانه غیر کلامی، مانند ارتباط چشمی نمی‌شود. دلیلی دارد که به ما آموخته‌اند در دنیای واقعی و هنگام تعامل با مردم، ارتباط چشمی را با آن‌ها حفظ کنیم. این یکی از مهم‌ترین زبان‌های بدن برای برقراری ارتباط موثر است.

در یک تحقیق دیگر مشخص شده که نبود ارتباط چشمی در محیط آنلاین باعث می‌شود مردم هنگام بی‌‌ادبی و پرخاشگری احساس راحت‌تری داشته باشند. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که «از میان سه متغیر کاملا مستقل از هم شامل ناشناس بودن، نامرئی بودن و نبود ارتباط چشمی، سومین مورد بیشترین تاثیر منفی را در رفتارهای آنلاین دارد».

تاثیر عدم بازداری آنلاین

تاثیر عدم بازداری آنلاین (Online Disinhibition Effect) به این صورت تعریف شده: «سست شدن محدودیت‌های اجتماعی و بازداری از بروز احساساتی که معمولا در تعامل فیس تو فیس دیده می‌شوند». این تعریف را جان شولر، پروفسور روان‌شناسی در دانشگاه رایدر ارائه کرده. او مقاله‌ای در سال ۲۰۰۴ منتشر کرد و در آن به تحلیل مولفه‌های مختلف تعاملات اینترنتی که به عدم بازداری احساساتی منجر می‌شود پرداخت.

به گفته او، دو نوع رفتار اصلی داریم که از زیردسته‌های تاثیر عدم بازداری آنلاین تلقی می‌شوند: عدم بازداری خوش‌خیم و عدم بازداری سمی.

عدم بازداری خوش‌خیم زمانیست که مردم در اینترنت اطلاعات بیشتری نسبت به دنیای واقعی به اشتراک می‌گذارند. آن‌ها آنچه برای ناهار خورده‌اند را به اشتراک می‌گذارند، از برنامه‌هایشان برای یک روز خاص می‌گویند و گاهی مشکلات شخصی و وضعیت روابط خود را تشریح می‌کنند. این شکل از عدم بازداری، آسیب‌رسان نیست و صرفا مزاحمت است. دکمه‌های «آنفالو» و «میوت» در مواجهه با چنین افرادی بسیار کاربردی هستند.

عدم بازداری سمی رفتاری را توصیف می‌کند که شامل ادبیات گستاخانه و تهدید است. ترول‌ها و در مجموع ترول کردن در این دسته‌بندی جای می‌گیرند.

به گفته شولر، تاثیر عدم بازداری آنلاین نشات گرفته از شش فاکتور است:

• ناشناس بودن: در سطح اینترنت کامل امکان‌پذیر است که به شکلی ناشناس با دیگران تعامل کنیم. این باعث شکل‌گیری دو شخصیت مختلف از ما در محیط آنلاین و آفلاین می‌شود و به ما اجازه می‌دهد مسئولیت رفتارهایمان را برعهده نگیریم.
• نامرئی بودن: اکثر تعاملاتی که در سطح اینترنت اتفاق می‌افتد از طریق متن است. در پشت نمایشگر، بازدارنده‌های روانی ما ضعیف‌تر عمل کرده و بنابراین گفتن چیزی که معمولا به صورت حضوری بیان نمی‌کنیم آسان‌تر می‌شود.
• غیرهمگام بودن: در سطح اینترنت ما این انتخاب را داریم که به صورت فوری به پست‌ها و پیغام‌ها پاسخ دهیم و این تاخیر در ارتباط می‌تواند به عدم بازداری منجر شود. به همین خاطر است که اشتراک‌گذاری موضوعات شخصی در محیط آنلاین آسان‌تر است، چون می‌توانیم لاگ آف شویم، از بازخوردهای احتمالا منفی فرار کنیم و بعدا با آن‌ها سر و کله بزنیم.
• نفس‌گرایی: بدون نشانه‌های غیر کلامی، شما فواصل خالی ارتباطات را در ذهن‌تان پر می‌کنید. شما به تعاملات آنلاین خود به عنوان بخشی از روان خود نگاه می‌کنید که براساس نیازها و انتظارات‌تان شکل گرفته است. به همین خاطر احساس می‌کنیم طرف مقابل را به خوبی می‌شناسیم (حتی اگر نشناسیم).
• تصورات متمایزکننده: اینترنت می‌تواند همچون محیطی رویایی به نظر برسد و بسیاری از مردم باور دارند آنچه در فضای سایبری اتفاق می‌افتد تاثیری بر مردم در دنیای واقعی یا شرایط‌های دنیای واقعی نمی‌گذارد.
• کمینه‌سازی جایگاه و اختیار اجتماعی: شخصیت‌هایی که جایگاه اجتماعی بالایی دارند محمولا جایگاه خود را از طریق زبان بدن و محیط نشان می‌دهند. اما در محیط آنلاین نمایش جایگاه دشوار است و علتش نبود نشانه‌های غیر کلامی. اینترنت یک زمین بازی برابر برای همه است و افراد «ضعیف‌تر» می‌توانند هرچیزی به افراد دارای جایگاه بگویند بدون اینکه پیامدی برایشان داشته باشد.

چطور ترول نباشیم؟

ترول‌ها یکی از بدترین و سمی‌ترین ابعاد شبکه‌های اجتماعی به حساب می‌آیند. یکی از موثرترین راه‌ها برای کاهش شمار آن‌ها اینست که خودتان تبدیل به ترول نشوید. در اینجا چند راهکار ارائه می‌کنیم که لازم است هنگام تعامل آنلاین با اشخاص مختلف، نسبت به آن‌ها خودآگاه باشید.

• تصور کنید آن شخص مقابل شماست و به این فکر کنید که چه می‌خواهید بگویید. آیا همان حرف را در صورت‌شان هم می‌زنید؟ اگر نه، بهتر است انگشتان‌تان را از روی کیبورد بردارید.
• تعاملات آنلاین محکوم به تعبیرهای اشتباه هستند. پیش از انتشار هر چیز، یک دقیقه به آنچه سعی می‌کنید بگویید فکر کنید و پیام‌تان را در ساختاری مثبت شکل دهید.
• آیا درگیر شدن در مکالمات ضروری است؟ یا بهتر است کنار بکشید؟ هیچوقت خودتان را هم‌سطح با ترول‌ها نکنید چون اگر صادق باشیم اصلا ارزش وقت شما را ندارند. اگر ضروری است که یک درگیری را برطرف کنید، این کار را از طریق پیام‌های شخصی انجام دهید.