مروری بر تاریخچه گروه Anonymous و فعالیت‌های آن در دهه نخست ظهورش
انانیموس مشهورترین گروه «هکتیویست» در جهان به حساب می‌آید. ماهیت غیر رسمی این گروه باعث می‌شود که ایجاد یک تعریف واحد برای مکانیزم‌هایش کار دشواری باشد. از سوی دیگر، در نبود یک سلسله مراتب سازمانی ...
در دیجیاتو ثبت‌نام کنید
جهت بهره‌مندی و دسترسی به امکانات ویژه و بخش‌های مختلف در دیجیاتو عضو ویژه دیجیاتو شوید.
عضویت در دیجیاتوتازههای تکنولوژی
انانیموس مشهورترین گروه «هکتیویست» در جهان به حساب می‌آید. ماهیت غیر رسمی این گروه باعث می‌شود که ایجاد یک تعریف واحد برای مکانیزم‌هایش کار دشواری باشد. از سوی دیگر، در نبود یک سلسله مراتب سازمانی و رسمی، تشریح انانیموس برای عموم مردم و همینطور اصحاب رسانه کار چندان آسانی نیست. در این مقاله اما به مرور تاریخچه گروه انانیموس در دهه نخست می‌پردازیم و برخی از سوء برداشت‌های رایج راجع به آن‌ها را شفاف‌تر می‌کنیم.
کلمه هکتیویست با ترکیب عبارات «اکتیویست» و «هکر» به دست آمده است. وقتی مردم از مهارت فنی برخوردارند، به اینترنت دسترسی دارند و از چگونگی کارکرد زیرساخت شبکه و سرور سر در می‌آورند، قاعدتا ترغیب خواهند شد که از دانش خود برای ایجاد تاثیری مثبت روی جهان استفاده کنند. بخش «اکتیویست» در «هکتیویست» به معنای اینست که آن‌ها کار هک و کرک را بدون هیچ دلیلی به انجام نمی‌رسانند. بسیاری از افرادی که به تیم انانیموس در سراسر جهان پیوسته‌اند، به این باور دارند که باید به به سازمان‌ها و شرکت‌هایی که از نظرشان آلوده و فاسد هستند، حمله کرد.
اگر شما مدیر شبکه‌ای باشید که هیچ دلیلی برای تبدیل شدن به هدفی برای اکتیویست‌های اجتماعی ندارد، شبکه و سرورهای شما در امان هستند. اما اگر به هر دلیلی ممکن باشد تبدیل به یک هدف شوید، شدیدا پیشنهاد می‌کنیم که مراقب حملات DDoS در ابعاد بسیار گسترده باشید، این رایج‌ترین متد حمله انانیموس در به پایین کشیدن وب‌سایت‌های مختلف است.
اما تمام فعالیت‌های انانیموس شامل حمله به شبکه‌ها و وب‌سایت‌ها نمی‌شود. انانیموس در جریان تظاهرات‌های سراسر جهان نیز حضوری فعال داشته. اما در هر صورت بستر وب، منبع تغذیه این گروه به حساب می‌آید و بدون اینترنت، انانیموس هم هیچوقت وجود خارجی نمی‌داشت.
۲۰۰۳: 4Chan و تشکیل انانیموس
4chan (یا 4chan.org) یکه وب‌سایت بولتن مبتنی بر تصویر است که رسما در روز یکم اکتبر ۲۰۰۳ شروع به کار کرد. این سایت عمدتا از 2channel (یا 2ch.net) الهام گرفت که آن هم یک فروم اینترنتی عظیم با محتویاتی به شدت رندوم بود و البته شدیدا محبوب در ژاپن. 2ch در سال ۱۹۹۹ شروع به کار کرد. این وب‌سایت بیش از ۶۰۰ برد مختلف دارد که گستره وسیعی از موضوعات نظیر آشپزی، سیاست، اخبار اجتماعی و کامپیوترها را در بر می‌گیرند. افرادی که به 2channel سر می‌زنند، معمولا به شکل ناشناخته (انانیموس) پست می‌فرستند، اما اکثریت محتویات این سایت به زبان ژاپنی است.
خالق و مدیر 4chan با نام کاربری «moot» شناخته می‌شود. او یکی از اعضای یک جامعه آی‌آر‌سی به نام Raspberry Heaven است که پیشتر در وب‌سایت Somethingawful.com فعالیت می‌کردند و واژه Moot هم از همان‌جا روی مدیر 4chan مانده است.
4chan هم برای ادای احترام به 2channel، به مردم اجازه می‌دهد که به صورت ناشناخته محتویات خود را ارسال کنند. اما برخلاف 2channel، اکثریت محتویات 4chan در زبان انگلیسی تولید می‌شود. هر کسی که در این وب‌سایت پستی بفرستد و بخش مربوط به نام را پر نکند، به صورت خودکار «انانیموس» تعیین می‌شود.اکثر فروم‌های 4chan موضوعاتی الهام‌گرفته از فرهنگ عمومی ژاپن دارند، اما احتمالا مشهورترین فروم در آن، b/ باشد.
b/ فرهنگ جالب و مخصوص به خودش را دارد. این فروم پر است از تصاویر گرافیکی و میم‌هایی که توسط کاربران ساخته شده‌اند و گاهی راهشان را به دیگر گوشه‌های اینترنت باز می‌کنند. این میم‌ها معمولا با هدف سرگرم‌کنندگی یا توهین به یک شخص یا جامعه، یا اصلا هر دو ساخته می‌شوند. در این جامعه اینترنتی بود که نخستین اعضای انانیموس با یکدیگر آشنا شده و به برقراری ارتباط می‌پردازند.
۲۰۰۸: پروژه Chanology
در روز ۱۴ ژانویه ۲۰۰۸، یک ویدیو از کلیسای ساینتولوژی در یوتوب لیک شد. این یک ویدیوی پروپاگاندا بود که خنده‌های عصبی تام کروز را به نمایش درمی‌آورد. این ویدیو در واقع دستمایه طنز کاربران فروم b/ در 4chan قرار گرفت. از آن‌جایی که این ویدیو تصویر خوبی برای ساینتولوژی نداشت، رهبران این فرقه سعی کردند با دستاویز شدن به «نقض قانون کپی‌رایت»، آن را از وب‌سایت یوتوب حذف کنند. در پاسخ، در روز ۲۱ ژانویه همان سال، یک ویدیوی دیگر در یوتوب و از سوی گروهی به نام «انانیموس» منتشر شد که تیترش «پیامی به ساینتولوژی» بود. و به این ترتیب، پروژه Chanology کلید می‌خورد.
مستنداتی مخصوص رسانه‌ها تدارک دیده شد که انگیزه‌های پشت پروژه Chanology انانیموس را تشریح می‌کرد. در این نوشته‌ها به توضیح این پرداخته شده که چرا ساینتولوژی سازمانی خطرناک است و چطور تلاش این فرقه برای حذف ویدیوی تام کروز از یوتوب، تخطی از آزادی بیان بود. ساینتولوژی به سوء استفاده مالی از اعضایش معروف بود و هرکسی که سعی می‌کرد از این فرقه خارج شود، با تهدید، اخاذی و دیگر فرم‌های سوء استفاده، مورد آزار قرار می‌گرفت.
بعد در روز ۲۸ ژانویه یک ویدیوی دیگر با عنوان «فراخوان» از سوی انانیموس منتشر شد که از مردم می‌خواست در روز ۱۰ فوریه، در بیرون از مراکز کلیسای ساینتولوژی در سراسر جهان دست به تظاهرات بزنند. در همان ماه ژانویه نیز، یک حمله محرومیت از سرویس علیه وب‌سایت این فرقه ترتیب داده شد.
در جریان تظاهرات‌های انانیموس در برابر ساینتولوژی، بسیاری از معترضین شروع به زدن ماسک‌های Guy Fawkes به صورت خود کردند. هدف آن‌ها از این کار، اشاره و ادای احترام به فیلم محبوب V for Vendetta و همینطور پنهان ماندن هویت‌شان از فرقه ساینتولوژی بود که به حمله به مخالفین‌اش با برچسب «اشخاص مانع» شهرت داشت.
به این ترتیب، در روزهای ۱۰ فوریه، ۱۵ مارس و ۱۲ آپریل، هزاران نفر شروع به تظاهرات در مقابل مراکز کلیسای ساینتولوژی در سراسر جهان کردند.
در روز ۲۸ مارس، یک کد جاوا اسکریپت بدخواهانه در فروم بنیاد صرع آمریکا منتشر شد. این کد باعث می‌شد انیمیشن‌هایی تولید شوند که حمله‌های صرع را افزایش می‌دادند. کاربران وب‌سایت 7chan.org (باز هم یک سایت دیگر که از 2channel و 4chan الهام گرفته) و همینطور گروه انانیموس، متهم به انجام این حمله شدند. اما مدیران 7chan باور داشتند این حمله توسط کلیسای ساینتولوژی ترتیب داده شده و هدف این بود که به اعتبار انانیموس خدشه وارد شود.
و باورش آنقدرها هم سخت نیست که ساینتولوژی واقعا برای انانیموس پاپوش دوخته باشد. این فرقه هیچوقت از کارهایی که پا را از خط قرمزها فراتر می‌گذارند ابایی نداشته و به صورت مداوم به آزار و سوء استفاده از مخالفین خود پرداخته.
۲۰۰۹: پروژه اسکای‌نت و عملیات Digeridie
در سال ۲۰۰۹، همزمان با شکل‌گیری انانیموس در ایران طی یک همکاری میان انانیموس و PirateBay (یک سایت موتور جستجوی تورنت محبوب که البته بعدا مورد پیگرد قانونی قرار گرفت)، پروژه اسکای‌نت توسط این گروه کلی خورد که قصد داشت با سانسور اینترنت در اقصی نقاط جهان مقابله کند.
بعد در ماه سپتامبر همان سال، عملیات Digeridie کلید خورد. دولت استرالیا قصد داشت اینترنت این کشور را در سطح خدمات‌دهندگان اینترنت سانسور کنند و عملیات Digeridie پاسخ انانیموس به آن‌ها بود. بعد در روز نهم سپتامبر، این گروه یک حمله DDoS علیه وب‌سایت نخست وزیر استرالیا، کوین راد، ترتیب داد و آن را برای حدودا یک ساعت از دسترس خارج کرد.
۲۰۱۰: عملیات Payback و ویکی‌لیکس
در ماه سپتامبر ۲۰۱۰، عملیات Payback شکل گرفت. اتحادیه فیلم‌سازی آمریکا (یا به اختصار MPAA) و همینطور اتحادیه صنعت رکورد آمریکا (یا به اختصار RIAA) یک شرکت نرم‌افزاری هندی به نام AIPLEX را استخدام کردند تا حملات گسترده DDoS را علیه PirateBay و دیگر وب‌سایت‌هایی که به اشتراک غیر قانونی فایل‌های تصویری و صوتی می‌پرداختند ترتیب دهد. انانیموس در پاسخ، این پست را منتشر کرد.
عملیات: انتقام دردناک است
تاریخ ۱۹ سپتامبر ۲۰۱۰
خطاب به هرکسی که نگرانی‌هایی دارد
این پیغام برای اینست که بدانید ما، انانیموس، در حال تدارک دیدن عملیاتی به نام «انتقام دردناک است» هستیم. انانیموس به RIAA و MPAA و مزدورشان، AIPLEX به خاطر حمله به سایت‌های تورنت و اشتراکگذاری فایل، حمله خواهد کرد. ما از دسترسی کاربران به سایت‌های دشمن جلوگیری می‌کنیم و آن‌ها را تا هر زمان که بتوانیم پایین نگه می‌داریم. اما می‌پرسید چرا؟ انانیموس از تمایل سازمان‌ها به کنترل کردن اینترنت و نابود کردن حق مردم برای نشر اطلاعات خسته شده. اما مهم‌تر از این‌ها، حق اشتراکگذاری فایل‌ها با یکدیگر است. RIAA و MPAA می‌گویند که از هنرمندان دفاع خواهند کرد، اما چنین کاری نمی‌کنند. در چشم آن‌ها نه امید، بلکه علامت دلار دیده می‌شود. انانیموس دیگر این را تحمل نخواهد کرد. برایتان بهترین‌ها را آرزو می‌کنیم.
با احترام
انانیموس
به این ترتیب، انانیموس هم حملات DDoS خودش را ترتیب داد و تمام وب‌سایت‌های مرتبط به سه زمان MPPA ،RIAA و AIPLEX هدف حمله بودند.
عملیات انتقام در ماه دسامبر نیز ادامه یافت، اما این بار اهدافی تازه مانند مسترکارت، پی‌پل، بانک آمریکا و آمازون یافته بود. در همان زمان‌ها، وب‌سایت ویکی‌لیکس به خاطر افشاگری‌های بزرگش راجع به فعالیت دولت‌های فاسد در سراسر جهان، حسابی بر سر زبان‌ها افتاده بود. و اهداف جدید انانیموس، همان‌هایی بودند که راه‌های پرداخت کمک مالی به وب‌سایت ویکی‌لیکس را مسدود می‌کردند. تا روز هشتم دسامبر، سایت‌های مسترکارت و ویزا به صورت مداوم با حملات DDoS به پایین کشیده می‌شدند.
در روزهای ۱۱ و ۱۲ دسامبر، هکرها وارد شبکه Gawker Media شدند. این شرکت غول حوزه مدیا که به خاطر بلاگ‌های محبوبی مانند Gawker.com ،Jezebel.com و Gizmodo.com به شهرت رسیده، از Campfire (یک اپلیکیشن چت درون سازمانی) استفاده می‌کند. هکرها توانستند با حملات پی‌درپی و احتمالا بروت فورس، وارد شبکه Gawker شوند. بعد از ورود به چت Campfire، هکرها به مرور زمان اطلاعات ورود افراد بیشتری را به دست می‌آوردند و در نهایت نام کاربری و پسوورد هزاران کاربر شبکه Gawker در اختیار آن‌ها قرار گرفت.
یکی از مقامات Gawker تایید کرد که توییتر اکانت این شرکت نیز به خطر و در مجموع نام کاربری، ایمیل و پسووردهای ۱.۵ میلیون نفر به دست هکرها افتاد. انانیموس به انجام این حملات متهم شد، چرا که همان اواخر، بلاگ‌های Gawker مشغول انتشار پست‌ها و مقالاتی منفی راجع به 4chan بودند. اما در روز دوازدهم دسامبر، ایمیلی به شرح زیر در اختیار خبرگزاری The Next Web قرار گرفت:
متوجه شده‌ایم که دارید گزارش می‌کنید gawker.com توسط انانیموس و در جریان عملیات انتقام که نبردی علیه مخالفین ویکی‌لیکس است هک شده. اگرچه ما با انگیزه‌ها و اهداف ویکی‌لیکس احساس نزدیکی می‌کنیم و همه را نیز به کمک مالی و حمایت از این وب‌سایت ترغیب، اما کار ما هیچ ارتباطی به عملیات انتقام ندارد و در فعالیت‌های آن‌ها مشارکت نمی‌کنیم. ما تمام ایمیل اکانت‌ها و دیتابیس‌های آن‌ها را به خطر انداخته‌ایم و بخش وسیعی از پسووردها هم از حالت هش درآمده و متن خالی هستند.
در همان روز، Mediaite هم یک ایمیل از گروهی تحت عنوان Gnosis دریافت کرد که هیچ ارتباطی با انانیموس ندارد:
ما به این خاطر به سراغ Gawker رفتیم که به نظرمان آن‌ها شدیدا مغرور هستند. چند ساعتی طول کشید تا راهی برای انتشار سورس کدها پیدا کنیم و اندکی بیشتر برای اینکه راهمان به درون دیتابیس آن‌ها باز شود. بعد نیز مکالماتی در وب‌سایت 4chan یافت شد که با قرار دادن آن‌ها کنار ایمیل‌های بالا، مشخص شد انانیموس به اشتباه به ترتیب دادن این حملات متهم شده است.
اواسط ماه دسامبر، خبرگزاری The Standard گزارش کرد که گریس موگابه، همسر رابرت موگابه (دیکتار زیمباوه)، سود کلانی از استخراج غیر قانونی الماس برای خود دست و پا کرده است. این اطلاعات در جریان یک تماس تلفنی ناشناس در دسترس ویکی‌لیکس قرار گرفته بود. خانم موگابه از The Standard شکایت کرد و خواستار غرامت ۱۵ میلیون دلاری شد. تا روز ۳۱ دسامبر، انانیموس وب‌سایت‌های زیمباوه را به کمک حملات DDoS از دسترس خارج کرد تا به این ترتیب، پاسخی قاطع به فساد دولت زیمباوه و همینطور همسر دیکتاتور این کشور داده باشد.
۲۰۱۱: بهار عربی، HBGary Federal ،GeoHat و اشغال وال استریت
از روز دوم ژانویه، وب‌سایت‌های تبادل سهام تونس و وزارت صنعت این کشور توسط حملات DDoS انانیموس به پایین کشیده شدند. این کار در واکنش به سانسور گسترده از سوی دولت تونس بود. دولت تونس تمام تلاش خود را به کار گرفته بود تا دسترسی اینترنت از سوی شهروندانش را محدود کند. تا روز ششم همان ماه، تونس بسیاری از وبلاگ‌نویسان و اکتیویست‌های سایبری را که به انتقاد از دولت پرداخته بودند دستگیر کرده بود.
در روز ۲۶ ژانویه، دولت مصر به هدف بعدی تبدیل شد و تلاش بر این بود که حسنی مبارک، رییس جمهور مصر از قدرت پایین کشیده شود. به محض اینکه دولت مصر دسترسی شهروندانش را به توییتر قطع کرد، انانیموس هم دست به کار شد و با حملات DDoS وسیع، اکثر سایت‌های دولتی مصر را با اختلال مواجه کرد.
در روز پنجم فوریه، آرون بار، یکی از متحصصین شرکت امنیتی HBGary Federal مدعی شد که به گروه انانیموس نفوذ کرده و بزودی در جریان یک کنفرانس خبری، اطلاعات بیشتری در این باره منتشر می‌کند.
وب‌سایت HBGary از یک سیستم مدیریت محتوا قوت می‌گرفت که چندین ضعف امنیتی داشت. به خاطر همین آسیب‌پذیری‌ها، انانیموس توانست از طریق حمله تزریق SQL، وارد دیتابیس این سایت شود. به این ترتیب، تمام هش‌های نام کاربری، ایمیل آدرس‌ها و پسووردها به دست آمدند. الگوریتم‌های هش MD5 کرک شدند و در نهایت، تمام دیتابیس HBGary قابل دسترسی بود. به این ترتیب، شرکتی که سیستم مدیریت محتوای این سازمان را ساخته بود نیز اخراج شد.
در روز دوم آپریل، سونی به هدف جدید انانیموس تبدیل شد. شبکه پلی استیشن (PSN)، کاربری به نام GeoHot را به خاطر جیل‌بریک و دستکاری کنسول پلی استیشن ۳ اش بن کرده بود. GeoHot هم با انتشار اطلاعاتی راجع به ماد کردن پلی استیشن ۳ در سطح اینترنت، توجه سونی را جلب کرد.
در جریان تمام ماه آپریل، شبکه پلی استیشن و وب‌سایت‌های مختلف وابسته به سونی با حملات سازمان‌یافته DDoS به پایین کشیده شدند. انانیموس داشت با این فعالیت‌ها، در دفاع از GeoHot برمی‌آمد. چند هفته‌ای هم طول کشید تا شبکه پلی استیشن توانست فعالیت‌های خود را از سر بگیرد.
در اواسط ماه جولای، نویسندگان روزنامه ضد مصرف‌گرایی Adbusters شروع به صحبت راجع به این کردند که برای مقاله با فساد سازمانی در وال استریت چه می‌توان کرد. جنبش اشغال وال استریت از اینجا کلید خورد و از روز ۱۷ سپتامبر به بعد، تظاهرات‌هایی گسترده در وال استریت به وقوع پیوست. در روز ۲۳ آگوست انانیموس از جنبش اشغال وال استریت حمایت و یک ویدیوی جدید یوتوب منتشر کرد.
از ۱۷ سپتامبر به بعد نیز هزاران نفر دیگر به این تظاهرات‌ها پیوستند و جنبش اشغال وال استریت پایش را فراتر از کشور آمریکا گذاشت. در ماه‌های سپتامبر و اکتبر، بسیاری از شهرهای جهان مانند شیکاگو، تورونتو، لندن، توکیو، مادرید، میلان و استکهلم تبدیل به صحنه تظاهرات‌هایی شدند که حامی این جنبش بودند.
۲۰۱۳: رژه میلیون‌ها ماسک و عملیات Safe Winter
در روز پنجم نوامبر ۲۰۱۳، تظاهرات‌کنندگان انانیموس در سراسر جهان جمع شدند تا رژه میلیون‌ها ماسک را محقق نمایند. این رژه در ۴۰۰ شهر جهان و برای ادای احترام به «شب Guy Fawks» برگزار شد (شبی که در داستان V for Vendetta، شب سرنگونی حکومت فاشیستی انگلیس به دست مردم است). اما این تنها دفعه‌ای نبود که شاهد این رژه بودیم و از آن به بعد، تقریبا هر سال اتفاق افتاده است. برجسته‌ترین مورد نیز رژه سال ۲۰۱۵ است که در لندن به ایجاد شورش و خارج شدن شهر از کنترل منجر شد.
در هفتم نوامبر همان سال، عملیات Safe Winter آغاز شد که تلاش می‌کرد میزان آگاهی جمعی راجع به بی‌خانمانی را افزایش دهد. نخستین فراخوان این عملیات نیز توسط تیم انانیموس بریتانیا منتشر شد. این برنامه که مورد توجه دیگر گروه‌ها مانند جنبش اشغال وال استریت نیز قرار گرفته بود، قصد داشت با بهبود بسترهای ارتباطی با خیریه‌ها، کمک به بی‌خانمان‌ها را تسهیل کند.
۲۰۱۴: مرگ مایکل براون و تامیر رایس
بعد از تیراندازی پلیس آمریکا به یک مرد سیاه‌پوست غیرمسلح به نام مایکل براون در ایالت میزوری، «عملیات فرگوسن» کلید خورد. این عملیات توسط یک گروه هکتیویست آغاز شد که مدعی بود با انانیموس ارتباطات نزدیک دارد و بعد نیز شاهد تظاهرات سایبری علیه پلیس بودیم و این کار با راه‌اندازی یک وب‌سایت و یک اکانت توییتری انجام شد.
این گروه وعده داد که اگر معترضین توسط پلیس آزار داده شده یا آسیب ببینند، به سرورها و کامپیوترهای مقامات شهری حمله کرده و آن‌ها را آفلاین می‌کند. مقامات شهر فرگوسن نیز گفتند که سیستم‌های ایمیل و تلفن‌هایشان ار کار افتاد و اینترنت شورای شهر هم کرش کرد. بعد انانیموس اعلام کرد که مشغول شناسایی افسر پلیسی است که در تیراندازی دخیل بوده و در روز ۱۴ آگوست، نام او را در توییتر فاش کرد. اما پلیس گفت که انانیموس به اطلاعات اشتباه دست یافته و توییتر هم اکانت انانیموس را از سرویس خود حذف کرد.
در روز ۱۹ نوامبر، انانیموس خبر از جنگ سایبری با Ku Klux Klan (یا همان گروه نژادپرست KKK) کرد. یک هفته قبل، KKK تمام افراد حاضر در تظاهرات‌های اعتراضی فرگوسن را به مرگ تهدید کرده بود. انانیموس اکانت توییتر KKK را هک کرد، به سرور سایت‌های آن هجوم برد و جزییات مربوط به اعضای آن را در سراسر اینترنت پخش کرد.
در ماه نوامبر، تیراندازی به تامیر رایس، پسرک دوازده ساله، توسط پلیس کلیولند بار دیگر جنجال‌برانگیز شد. انانیموس هم در روز ۲۴ نوامبر وب‌سایت رسمی شهر کلیولند را پایین آورد و یک ویدیو منتشر کرد. بعد هم این گروه توانست شماره تلفن و آدرس مامور پلیسی که به پسرک تیراندازی کرده بود را به دست آورده و منتشر کند.
ماسک‌های Guy Fawks که حالا ارتباطی ناگسستنی با فعالیت‌های انانیموس یافته‌اند را می‌توان به صورت معمول در تظاهرات‌های مختلف سراسر جهان مشاهده کرد. جنبش‌های بین‌المللی به راه افتاده از سوی انانیموس تا به امروز پوشش خبری فراوانی در رسانه‌ها داشته‌اند و این گروه احتمالا فونداسیون لازم برای گسترش هکتیویسم را بنا کرده باشد.
هکتیویسم اکنون پدیده‌ای بزرگ است و انانیموس هم در این راه تنها نیست. اینترنت و عصر اطلاعات، سرعت تکامل جامعه و اکتیویسم اجتماعی را بالا برده و در این مسیر هم شاهد ظهور گروه‌هایی نظیر انانیموس بوده‌ایم که با تمام توان با سانسور اطلاعات در ابعاد گسترده مقابله کرده‌اند. بسیاری از ما شاید فعالیت‌ها و ایده‌های پشت این گروه را درک نکنیم، اما به طور یقین برای آن‌ها احترام قائلیم.
برای گفتگو با کاربران ثبت نام کنید یا وارد حساب کاربری خود شوید.