رد پای الهه آتش بر خاک سرخ: چین با فرود روی مریخ تاریخ‌ساز شد

این اولین فرود موفق یک مریخ‌نورد برای کشوری به جز آمریکاست. سازمان ملی فضایی چین، کمی پس از فرود مریخ‌نورد استقامت ناسا، با فرودی موفق روی مریخ تاریخ‌سازی کرد.

البته این در حالی است که ناسا به عنوان یک سازمان فضایی پیشرو، پنج مریخ‌نورد را با موفقیت روی مریخ فرود آورده است. کشور چین پس از ناسا، اتحاد جماهیر شوروی، آژانس فضایی اروپا، هند و امارات متحده عربی به عنوان یکی از نهادهای فعال در حوزه هوافضا نام خود را به ثبت رساند.

«تیان‌ون-1» اولین ماموریت در مقیاس بین‌سیاره‌ای برای کشور چین بود که در ساعت 19:11 به وقت منطقه زمانی شرقی (ساعت 23:11 به وقت گرینویچ) روز جمعه 14 ماه مه (در ساعت 03:41 روز  24 اردیبهشت) با فرود بر سیاره سرخ، با موفقیت به مرحله مهمی از ماموریت خود رسید. معنی کلمه تیان‌ون، پرسش‌های آسمانی است.

این ماموریت شامل یک فضاپیمای رباتیک و یک مدارگرد، دوربین قابل نصب، یک سطح‌نشین و یک مریخ‌نورد به نام ژورونگ است. لازم به ذکر است که در این ماموریت، چین یکی از سنگین‌ترین ماموریت‌های تاریخ  را روانه مریخ کرده است. وزن تیان‌ون-1 به پنج تن می‌رسد و این در حالی است که اولین ماموریت ایالات متحده آمریکا در این زمینه تنها شامل یک فرودگر و یک کاوشگر بود. جالب اینکه اندازه این مریخ‌نورد چینی تقریبا با اندازه مریخ‌نوردهای دوقلوی ناسا برابری می‌کند!

تیان‌ون-1 در تاریخ 23 ژوئیه 2020 برابر با 2 مرداد ماه 1399 به سمت مریخ پرتاب شد و در نهایت در 10 فوریه 2021 در مدار سیاره سرخ قرار گرفت. هدف این مریخ‌نورد کسب اطلاعات درباره وضعیت فعلی و گذشته مریخ و ارزیابی شرایط محیطی این سیاره است؛ دوربین تیان‌ون با لنز‌های زاویه باز خود توانسته است عکسی را از خود در فاصله 15 میلیون مایلی از زمین به ثبت برساند.

فرودگر تیان‌ون-1 در چیزی حدود سه ماه در حال مطالعه مناسب‌ترین مکان‌ها برای فرود بود و سپس در تاریخ 14 مه 2021 فرآیند فرود با جدا شدن کپسول حاوی فرودگر و مریخ‌نورد از تیان‌ون جدا شده و با باز شدن چتر بر سطح مریخ فرود آمدند.

فرآیند «هفت دقیقه وحشت» که شامل مراحل جدا شدن مریخ نورد و فرودگر از تیان‌ون تا فرود آرام بر سطح مریخ بود با موفقیت پشت سر گذاشته شد و مریخ‌نوردی جدید روی سیاره سرخ فرود آمد. دقیقا در هنگام فرود آرام روی سطح مریخ، همانند اتفاقی که در مریخ‌نورد استقامت شاهد آن بودیم، دوباره رخ داد و مریخ نورد سرعت خود را از 20 هزار کیلومتر در ساعت تقریبا به صفر رساند

در مرحله فرود، ابتدا یک سپر حرارتی از فضاپیما در برابر جو مریخ محافظت کرد و سپس مریخ‌نورد در منطقه‌ Utopia Planitia که در نیمکره شمالی سیاره قرار دارد، فرود آمد و نام ژورونگ برای آن برگزیده شد.

مریخ‌نورد ژورونگ دارای شش چرخ و شش ابزار مهم است که شامل دو دوربین پانوراما، یک رادار نفوذ به زمین، یک ردیاب مغناطیسی،  یک لیزر برای مطالعه‌ها سنگ‌ها و ابزاری برای بررسی شرایط اقلیمی است. ژورونگ در فرهنگ عامه چین به معنای الهه آتش است و به علت شباهت خاک سرخ مریخ به آتش و تامین انرژی این مریخ‌نورد از خورشید، ژورونگ نام گرفته است.

آیا واقعا این فرود موفقیت‌آمیز بوده است؟

موفقیت‌آمیز بودن فرود ژورونگ بر روی مریخ هنوز از سوی سازمان ملی فضایی چین CNSA تایید نشده است؛ اما این موضوع توسط شبکه تلویزیونی دولتی چین و از سوی پژوهشگران دانشگاه علم و صنعت ماکائو صریحا تایید شده است؛ اگر این مریخ‌نورد فرود موفقیت‌آمیزی داشته باشد و ارتباط خود را با زمین حفظ کند تبدیل به اولین مریخ‌نورد غیر آمریکایی خواهد شد.

گرچه در طول تاریخ از سمت شوروی نیز تلاش‌هایی برای فرود آوردن مریخ‌نورد «مارس 3» بر سطح مریخ وجود داشته است اما به دلیل از دست دادن ارتباط مریخ‌نورد پس از بیست ثانیه، این فرود از سوی مراجع معتبر علمی و فضایی به عنوان فرود موفقیت‌آمیز شناخته نشد.

از دیگر تلاش‌های ناموفق می‌توان به تلاش آژانس فضایی اروپا برای فرود دو فروند فضاپیما بر سطح این سیاره اشاره کرد، اما در نهایت هر دو فضاپیما سقوط کردند. البته نمی‌توان واژه ناموفق را روی این تلاش‌ها گذاشت زیرا با عیب‌یابی و عبرت‌گیری و آزمون و خطا در نهایت می‌توان در این زمینه به نتایج چشمگیری دست یافت.

انتظار می‌رود که ژورونگ بتواند حداقل 90 روز مریخی که معادل 93 روز زمینی است به مطالعه در مریخ بپردازد (روز مریخی حدود 40 دقیقه از روز زمینی طولانی‌تر است). از سوی دیگر مدارگرد تیان‌ون که به همراه ژورونگ وظیفه ارسال و بررسی اطلاعات را برعهده دارد، به تخمین دانشمندان تقریبا یک سال مریخی یا 687 روز زمینی می‌تواند به کسب اطلاعات و ارسال آن‌ها بپردازد.

منطقه Utopia Planitia پیش‌تر با فرودگر وایکینگ ناسا در سال 1976 یک دست‌ساخته بشر را به چشم خود دیده بود. از همان موقع به نظر می‌رسید شواهدی مبنی بر وجود آب یخ زده در این منطقه وجود دارد و اکنون وظیفه ژورونگ بررسی و مطالعه این مورد و ویژگی‌های محیطی دیگر همانند اقلیم است.

باید اشاره کنیم که قبلا چین توانسته بود فضاپیماهایی را تا قمر زمین برساند؛ اما این اولین تلاش چین در مقیاس میان‌سیاره‌ای است. این موضوع تنها برنامه‌های چین برای محکم کردن گام‌های خود در این زمینه نیست و این کشور قصد دارد همزمان با برنامه ناسا در سال 2028 به بازگرداندن نمونه‌هایی از مریخ جامه عمل بپوشاند.

علاوه بر این‌ها، چین در حال ساخت ایستگاه فضایی جدید خود است که اولین قطعه آن را در ماه آوریل به فضا پرتاب کرد و هفته گذشته بقایای موشک این کشور به طرز غیرقابل کنترلی در حال سقوط بود و باعث وحشت گسترده در جهان شد.

در فهرست برنامه‌های آینده چین همکاری این کشور با روسیه برای ماموریت بازگشت نمونه‌هایی از یک سیارک در سال 2024 به چشم می‌خورد که گمانه‌زنی‌ها در این باره نشان از موفقیتی دوباره می‌دهد.