معاون اعتباربخشی سازمان فناوری: تاکنون بیش از ۱۲۲ میلیارد تومان وام داده‌ایم
شهره ناصری ده سالی است که در نهادهای دولتی کار می‌کند؛ همکاری‌اش با امیر ناظمی از سال ۸۷ در یک شرکت خصوصی به اسم آتی‌نگار آغاز شده و در چند سال اخیر نیز در کنار ...
در دیجیاتو ثبت‌نام کنید
جهت بهره‌مندی و دسترسی به امکانات ویژه و بخش‌های مختلف در دیجیاتو عضو ویژه دیجیاتو شوید.
عضویت در دیجیاتوتازههای تکنولوژی
شهره ناصری ده سالی است که در نهادهای دولتی کار می‌کند؛ همکاری‌اش با امیر ناظمی از سال ۸۷ در یک شرکت خصوصی به اسم آتی‌نگار آغاز شده و در چند سال اخیر نیز در کنار ناظمی در سازمان فناوری اطلاعات ایران حضور داشته است. در سازمان فناوری اطلاعات اول مدیر کل توسعه بوده و بعد رییس مرکز برنامه ریزی شده و حالا بیش از یکسال است که در سمت جدیدی قرار گرفته است. او تجربه کار در شرکت‌های خصوصی و دولتی را داشته و در زمانی که در شرکت ملی نفت ایران کار می‌کرده مدیر هماهنگی و نظارت پروژه بازآرایی ساختار سازمانی وزارت نفت بوده که با همکاری شرکت بین‌المللی Arthur D.little انجام می‌شده و این سبک همکاری‌ها باعث شده فرهنگ سازمانی بین‌المللی را هم ببیند و سعی کند آن را در ایران هم پیاده سازی کند.
از سال ۹۸ بخش وجوه وام اداره شده به سازمان فناوری اطلاعات داده شد؛ موضوعی که تا پیش از آن در اختیار خود وزارت ارتباطات بود. ناصری می‌گوید این سیاست‌های کلان وزارتخانه بود که این موضوع به سازمان فناوری اطلاعات واگذار شد اما او از زمانی که این مسئولیت را برعهده گرفته سعی کرده تغییرات زیادی در آن ایجاد کند. با او به گفتگو نشستیم تا از این تغییرات و اصولا مبحث وام دهی به استارتاپ‌ها بیشتر آگاه شویم. ناصری می‌گوید تا امروز بیش از ۱۲۲ میلیارد تومان وام اعطا شده و تمام این موارد در سامانه شفاف سازمان فناوری اطلاعات مشخص است.
آرش پارساپور - دیجیاتو: زمانی که این سمت به سازمان فناوری اطلاعات و شخص شما واگذار شد، چه تغییراتی در آن ایجاد کردید؟
دیگر فقط از منابع خودمان استفاده نکردیم و تلاش کردیم که منابع را اهرمی کنیم. مثلا علاوه بر ادامه همکاری با صندوق کارآفرینی امید، همکاری خوبی با صندوق نوآوری و شکوفایی داشتیم که خیلی از شرکت‌های دانش بنیان را به این صندوق معرفی کردیم، چرا که میخواستیم از منابع موجود حداکثر استفاده را داشته باشیم و همچنین منابع عادلانه در اختیار کسب وکارها قرار بگیره و یک شرکت نتواند از چندین محل وام بگیرد برای همین تقاضاهایی که قابلیت ارائه در صندوق نوآوری را داشت، به این صندوق معرفی کردیم.
همچنین تغییرات اساسی را در کارگروه وام وجوه اداره شده لحاظ کردیم و امروز اعضای کارگروه که برای تسهیلات وجوه وام اداره شده تصمیم‌گیری می‌کنند، فقط از وزارت ارتباطات نیستند و نمایندگانی از بخش‌های خصوصی (اتحادیه کسب و کارهای اینترنتی و نظام صنفی رایانه‌ای) و دولتی (معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری) در آن حضور دارند و حتی خودم هم عضو این کارگروه نیستم. وظیفه اصلی این کارگروه هم نظارت بر فرآیندهای اجرای دستورالعمل‌ها و هم سیاست‌گذاری دقیق‌تر با توجه به فرابخشی بودن و حضور نمایندگان بخش خصوصی است. این کارگروه سیاست‌های کلان و همکاری با سایر نهادها و دستورالعمل‌های لازم را تعیین می‌کند و برای هر تسهیلات پرداخت شده گزارش کاملی را از ما دریافت می‌کند.
شفافیت فقط انتشار یک لیست نیست بلکه یک ساز و کار است که ویژگی‌هایی دارد از جمله همین کارگروه و وجود دستورالعمل شفاف که نتیجه آن می‌شود گزارش‌ها و فهرست دریافت کنندگان وام که هر دوره منتشر شده است.
همچنین معیارهای ما همگی عینی است و کاملا Objective است، سعی کردیم دخالت انسان بسیار کمتر شود و همه چیز کاملا قابل پیگیری باشد. در اینجا هیچکس نمی‌تواند بخاطر آشنایی با یک دولتمرد (البته بهتر است بگوییم دولت‌فرد چون دولتی‌ها لزوما فقط مرد نیستن) وامی بگیرد و باید یک سری ویژگی داشته باشد تا بتواند تسهیلات دریافت کند، این ویژگی‌ها اگر در شرکت مذکور نباشد، هیچ وامی به آنها اعطا نخواهد شد.
از همکاری‌تان با دیگر صندوق‌ها گفتید، شما برعکس صندوق نوآوری و شکوفایی تا الان شفاف عمل کردید، این سیاست شفاف‌سازی هم از اول بود یا جزو تغییرات محسوب می‌شود؟
از ابتدای فعالیت، سیاست ما همیشه همین بوده و فرض ما برای همه کارها این بوده که دولت باید در یک «خانه شیشه‌ای» باشد و در این راستا پیش از شفاف کردن نتایج، فرآیندها را شفافیت کردیم بنظر من مطالبه درست شفافیت، مهمتر از شفافیت نتایج، شفافیت فرآیندهاست که این روزها این نوع از شفافیت کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
همکاری‌تان با صندوق نوآوری با توجه به جنجال‌هایی که اخیرا رخ داده را مثبت ارزیابی می‌کنید؟
از دید من این همکاری مثبت بوده و ما هر همکاری که با صندوق‌ها داشتیم چون سیاستمان اهرمی کردن منابع بوده بر اساس قوانین و قواعد آن صندوق رفتار کردیم و ما اطلاعی از سازوکار آنها نداریم و همکاری بر اساس سازوکار آن صندوق است و دیگر موارد را هیچ دخالتی در آن نداشتیم. ضمن اینکه آنطور که شنیدم لیست آنها هم به زودی منتشر می‌شود و شفاف‌سازی در آنجا هم وجود دارد.
خیلی از کارشناسان بر این باور هستند که اعطای وام به استارتاپ‌ها کار درستی نیست و آن را موضوع بدی می‌دانند. با این صحبت موافق هستید یا مخالف؟
مطالعات دنیا هم نشان می‌دهدکه اعطای وام به استارتاپ‌ها الزاما بهترین روش حمایت از آنها نیست و روش‌هایی مثل جذب سرمایه و VC روش‌های بهتری هستند. ما هم در ارائه بسته‌هایمان همین موارد را در نظر گرفتیم و یک سری معیار گذاشتیم و بر اساس معیارها شرکت‌هایی می‌توانند از ما وام بگیرند که به یک بلوغ کافی رسیده باشند.
مثلا معیار گذاشتیم باید شرکت اظهارنامه مالیاتی داشته باشد، همچنین در معیارهایمان اینست که باید لیست بیمه داشته باشند، می‌خواهیم که شرکت‌ها برای پیشرفت و رفاه کشور و تثبیت اشتغال کاری کرده باشد. شرکت‌هایی به اینجا آمدند که ده‌ها میلیارد تومان درآمد دارند و می‌گویند نه اظهارنامه پر می‌کنیم نه لیست بیمه رد می‌کنیم و این موارد از دور خارج می‌شوند.
استارتاپ‌های بذری و پیش بذری وام کمتری می‌گیرند و تلاش می‌کنیم از طریق پلتفرم بومواره به آنها خدمات بدهیم و از طریق بوم‌سرمایه آنها را به سرمایه‌گذارها متصل کنیم. اگر هم مشاهده کنید بسته‌های جذابتر ما برای سرمایه‌گذارها و شتاب دهنده‌هاست و اصولا بسته‌ای نداریم که بر اساس یک طرح پرداخت شود.
آیا شرکتی هم بوده که بخاطر دریافت این وام‌ها در این قدم که می‌گویید گام بردارد و لیست بیمه رد کند؟
بله شرکت‌های زیادی بودند که پس از مراجعه به ما شروع به رد کردن لیست بیمه کردند. ما می‌خواهیم این شرکت‌ها پرسنل خود را بیمه کنند تا یک قدم خوب برداشته باشند.
بسیار خب، داشتید در مورد اینکه اعطای تسهیلات به استارتاپ‌ها کار درستی است یا نه می‌گفتید.
بله، همانطور که گفتم با توجه به معیارهایمان در واقع شرکت‌هایی از ما وام می‌گیرند که به یک بلوغ مناسب رسیده باشند، در مورد استارتاپ‌های کوچک‌تر که در مرحله بذری و پیش بذری قرار گرفتند هم ما طرح بومواره را راه‌اندازی کردیم و مبلغی مستقیما به آنها به عنوان وام اعطا نمی‌کنیم. همانطور که می‌دانید در این طرح یک کیف پول الکترونیکی در نظر گرفته شده و به این شرکت‌ها خدمات ارائه می‌کنیم. مثلا هاست خودشان را رایگان می‌گیرند یا فضای ابری با تخفیف دریافت می‌کنند.
پس مخالف اعطای وام به کسب و کارهای کوچک استارتاپی هستید.
وقتی که ما وام را به عنوان یک بسته تشویقی ارائه می‌دهیم خیلی هدفمند نیست و عموما استارتاپ‌ها وام دریافتی را در موضوعاتی که اتفاقا ضد نوآوری است سرمایه‌گذاری می‌کنند مثلا سرمایه‌گذاری در مسکن و یا طلا.
از همین رو تصمیم گرفتیم به این تیم‌ها خدماتی بدهیم که مورد نیازشان است و شاید در اولویت‌شان نباشد اما حالا این موارد مهم برایشان در اولویت قرار می‌گیرد. این موضوع بجز تهران در شهرستان‌هایی مثل شیراز نیز بسیار مورد استقبال قرار گرفته است. استانی هم مثل یزد وجود دارد که خیلی کم از ما وام نگرفتند.
پس اساسا به این شرکت‌های کوچک نوپا هیچ وامی نمی‌دهید؟
چرا. ما تبعیضی نمی‌گذاریم آنها هم بر اساس فعالیت انجام داده‌شان تسهیلات می‌گیرند اما نه بر اساس طرح اولیه‌شان چون از نظر ما وظیفه ارزیابی طرح بر عهده بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران است و نه دولت.
برخی شرکت‌ها هستند بعد از دریافت وام ورشکست می‌شوند، برای این موارد چه شرایطی در نظر گرفته شده است؟
در حال حاضر بخاطر کرونا این اتفاقی که می‌گویید رخ داده و آنها می‌خواهند اقساطشان به تعویق بیفتد. دو مصوبه در کارگروه وجود دارد با این مضمون:
مقرر گردید درخواست های استمهال شرکت‌ها با طرح و بررسی در کارگروه تخصصی تسهیلات وجوه اداره شده و تایید نهایی رئیس کارگروه مذکور مصوب تلقی گردد.
مقرر گردید درخواست‌های بخشودگی جرایم شرکت‌ها با طرح و بررسی در کارگروه تخصصی تسهیلات وجوه اداره شده و تایید نهایی رئیس کارگروه مذکور به شرح جدول ذیل مصوب تلقی گردد:
| جریمه دیرکرد اقساط تسهیلات
(میلیون ریال) |
درصد بخشودگی جرایم | |
| استان‌های محروم | استان‌های غیر محروم | |
| کمتر از 500 | 80 | 70 |
| از 500 تا 1000 | 70 | 60 |
| بالاتر از 1000 | 60 | 50 |
در شرایط کرونا حوزه‌هایی مثل گردشگری نابود شدند و ما وام کرونا دادیم و الان هم سعی می‌کنیم در بازپس‌دهی وام‌ها با آنها راه بیاییم.
تا حالا اتفاق افتاده که ماجرا پیچیده‌تر شود؟ مثلا صاحب کسب و کار به زندان بیفتد و چکش برگشت داده شود و یا مواردی از این قبیل؟
اساسا پرداخت هر وامی بر اساس قوانین بانکی است. ما منابع یا بخشی از منابع بانکی را تامین می‌کنیم و میتوانیم برای آن قواعدی بگذاریم و آن مواردی که جز قوانین بانکی است و به سیستم بانکداری کشور برمی‌گردد حق سیاست‌گذاری نداریم. مثلا کسی که چک برگشتی داشته باشد نمی‌تواند وام بگیرد حتی اگر یک کارآفرین باشد.
فکر می‌کنید چرا استارتاپی باید وامی بگیرد که رقم یک ماه حقوق پرسنلش هم نیست؟
چون دریافت آن راحت است. چرا این وام را دریافت نکند وقتی بازپرداختی سه ساله دارد و یک سال تنفس و سود بسیار کمی روی آن است. ما به عنوان دولت یک فرصت منصفانه برای همه در نظر گرفتیم و هیچ رانتی را قرار نیست که برای گروه خاصی توزیع کنیم و از ابتدا هدفمان این بوده که که این منابع تبدیل به رانت برای گروه خاصی نشود و هیچ تبعیضی قائل نیستیم. ما نمی‌توانیم برای مجموعه‌ای تعیین کنیم که تو چون وضعت خوب است نباید وام بگیری و بقیه باید بگیرند، همه می‌توانند اگر دارای شرایط باشند بیایند و وام بگیرند. رانتی در این میان وجود ندارد.
آیا هیچ نظارتی بر وامی که اعطا می‌کنید وجود دارد؟ اینکه وام خرج درستی در شرکت بشود؟
واقعا نمی‌شود به طور صد درصدی این مساله را چک کرد. کاری که کردیم در این مورد اینست که پرداخت‌های ما دو مرحله‌ای هستند؛ یعنی در واقع شرکت‌ها بخشی از وام ما را می‌گیرند و بخش دوم را در صورتی دریافت می‌کنند که بتوانند به اهدافی که برایشان تعریف شده برسند. مثلا می‌گوییم فلان اپلیکیشن نصبش N است و باید به 3XN برسد تا بخش دوم وام به شما تعلق بگیرد. باید شاهد پیشرفتی در آنها باشیم و شرایط محقق پیدا کند تا وام مرحله دوم به آنها اعطا شود. در این حالت شاید وام را جای دیگری هزینه کند، اما آن به من وام دهنده ربطی ندارد، ما باید شاهد رشد آن باشیم. در خصوص پرداخت تسهیلات به پلتفرم ها از آنها API می‌گیریم و چک می‌کنیم.
تا امروز چقدر وام به شرکت‌ها از سمت شما داده شده است؟
تا الان (از زمان انتقال دبیرخانه به سازمان) تسهیلات ۲۶۲ شرکت مصوب شده با رقم ۱۲۲ میلیارد و ۸۷۹ میلیون تومان تسهیلات مصوب شده است. میانگین تسهیلات ماهانه هم ۷ میلیارد و ششصد و هشتاد میلیون تومان وام داده شده است.
این نوع نظارت روی شرکت‌هایی که در طرح‌هایی مثل بومواره هم هستند و به واسطه حضورشان در این طرح وام ۵ درصد می‌گیرند هم انجام می‌شود؟
باید خدماتی که ارائه می‌دهند ارزان‌تر باشد و تخفیف‌هایشان واقعی باشد. اگر متوجه شویم تیمی در بومواره خدمات خود را گران‌تر از سرویس‌های بیرون از طرح می‌دهد، هم وام آنها را لغو می‌کنیم و هم از طرح خارج می‌شوند. طرح بومواره جایی برای دیده شدن آنها در برابر نزدیک به ۱۰ هزار تیم است. با همه آنها تفاهمنامه‌ای انجام شده و باید به آن متعهد باشند.
اساسا فکر نمی‌کنید دولت نباید وارد موضوع مساله وام دهی به استارتاپ‌ها بشود؟
معنای تسهیلات در ایران با کشورهایی که تورم پایین یا صفر دارند متفاوت است در حقیقت وام ارزان قیمت ما ترکیب وام به اضافه گرنت است و همین باعث می‌شود ساز و کار ارائه تسهیلات ما به نوعی ترکیبی از سازوکارهای پرداخت وام و ساز و کارهای ارائه گرنت باشد.
دولت چه کاری برای زمینه‌سازی سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در حوزه‌های پرخطر کرده است؟
ما در طرح‌های خود به این صندوق‌های خصوصی می‌گوییم تو سرمایه‌گذاری کن و ما به تو ۵۰ درصد میزان سرمایه‌گذاری را تسهیلات می‌دهیم. این موضوع با نرخ تورم در ایران رسما یک سود است چرا که همان ۵۰ درصد را اگر بانک بگذارد سود می‌گیرد و ضرر نمی‌کند. ما به عنوان دولت بستری را فراهم کرده‌ایم و کاری کردیم سرمایه‌گذاران با تیم‌ها در ارتباط باشند و خودشان تصمیم بگیرند که در چه تیمی سرمایه‌گذاری می‌کنند. همه اینها در طرح بوم سرمایه رخ می‌دهد. در این پلتفرم همه چیز را میتوانیم چک کنیم و روی آن نظارت داشته باشیم.
با تمام این تلاش‌ها آیا میزان سرمایه‌گذاری که در اکوسیستم استارتاپی ایران می‌شود را مبلغی منطقی می‌دانید؟
خیلی کم است، ۴۰ سال است که در شرایط تحریم به سر می‌بریم. وضعیت سرمایه‌گذاری بد است و ما دوست داریم شرایطی فراهم کنیم که سرمایه‌گذار خارجی هم وارد بازار کشور شود. هر چند ممکن است که سیاست‌های سایر بخش‌ها به گونه‌ای باشد که سرمایه‌گذار خارجی جذابیتی را مشاهده نکند. آمارها و گزارش‌های ما در کشورهای دیگر دیده نمی‌شود و می‌خواهیم نهادهای بین‌المللی معتبر خارجی این گزارش‌ها را تفسیر کند تا در خارج کشور دیده شویم. می‌خواهیم سیاه‌نمایی‌هایی که در دنیا علیه ما می‌شود کم شود تا ورود این سرمایه‌گذاران به داخل کشور بهتر شود.
هیچ تضمینی وجود دارد که این موارد در دولت بعدی هم رخ دهد؟ در واقع تضمینی از لحاظ قانونی وجود دارد که این طرح‌ها و مزایا با همین شرایط ادامه پیدا کند؟
این موارد ضوابط اجرایی قانون برنامه و بودجه است. مثلا می‌تواند سایت ما را از فعالیت خارج کند اما باید آنها را به شکل دیگری ارائه دهد. ما یک شفافیت در این طرح‌ها راه انداختیم که شفافیت خود به خود مطالبه عمومی به دنبال دارد. از بین بردن شفافیت هزینه‌های زیادی دارد و هیچ دولتی این کار را نمی‌کند.
برای گفتگو با کاربران ثبت نام کنید یا وارد حساب کاربری خود شوید.