مشکل قطع برق در کشور؛ ماینینگ چقدر در خاموشی‌ها نقش دارد؟
قطعی برق در سراسر کشور مهم‌ترین معضل این روزهاست. همین حالا که مشغول خواندن این گزارش هستید، احتمال دارد که قطعی برق امروز را تجربه کرده باشید که این موضوع مطمئنا مشکلات بسیار زیادی در ...
در دیجیاتو ثبت‌نام کنید
جهت بهره‌مندی و دسترسی به امکانات ویژه و بخش‌های مختلف در دیجیاتو عضو ویژه دیجیاتو شوید.
عضویت در دیجیاتوتازههای تکنولوژی
قطعی برق در سراسر کشور مهم‌ترین معضل این روزهاست. همین حالا که مشغول خواندن این گزارش هستید، احتمال دارد که قطعی برق امروز را تجربه کرده باشید که این موضوع مطمئنا مشکلات بسیار زیادی در کار و زندگی روزمره مردم آفریده است. مشکل قطعی برق در فصول گرم سال چیزی نیست که مردم ایران با آن غریبه باشند. با توجه به افزایش مصرف تجهیزات خنک‌کننده در این فصل، افزایش مصرف برق موضوعی طبیعی به نظر می‌رسد. با این وجود، به نظر می‌رسد یکی از پدیده‌های پرسود صنعتی که یکی دو سالی است در کشورمان رایج شده، به موضوع مورد علاقه مسئولین برای نشانه رفتن انگشت اتهام و ریختن تقصیرات به گردن بانیان این صنعت شده باشد: مزارع ماینینگ رمزارزها.
در همین رابطه «رجبی مشهدی» سخنگوی صنعت برق کشور در مصاحبه‌ای یکی از علت‌های قطعی برق را ماینینگ غیرمجاز دانسته و گفته است: «با کسانی که به طور غیرمجاز ماینینگ می‌کنند و یکی از دلایل خاموشی تهران بوده‌اند به شدت برخورد می‌شود و دستگاه‌های آنان توقیف می‌شود.» او پیش‌تر هم این انگشت اتهام را به سمت ماینرها گرفته بود؛ حتی با وجود اینکه وزیر نیرو تلویحا تاکید کرده بود ارتباط خاصی بین این دو موضوع وجود ندارد.
مشهدی در صحبت‌های اخیر خود اظهار کرده «هر دستگاه ماینر معادل یک کولر گازی برق مصرف می‌کند و این معادل ۲ هزار وات است و اگر در محله‌ای تعدادی دستگاه باهم اقدام به ماینینگ کنند، ممکن است برق آن محله قطع شود چون این میزان مصرف برق برای ترانس محله پیش بینی نشده و اگر مصرف برق از آستانه‌ای بالاتر برود، ممکن است فشار مضاعف باعث قطعی برق شود.»
اما سؤال اینجاست که آیا مزارع ماینینگ، که بخشی از آن‌ها به صورت قانونی در کشور فعالیت می‌کنند واقعا چه سهمی از مصرف برق در کشور را دارند؟ در همین رابطه با دو نفر از فعالان حوزه ماینینگ که به صورت قانونی فعالیت می‌کنند گفتگو داشته‌ایم. همچنین مجری تأمین برق مراکز استخراج رمزارزها در اداره توانیر نیز به پرسش‌های دیجیاتو در همین رابطه پاسخ می‌دهد.
مشکل اصلی وزارت نیرو است؛ مصرف برق ماینینگ ناچیز است
«امید علوی» یکی از فعالان حوزه ماینینگ و نایب رییس کمیسیون بلاکچین نصر و رمزارز کشور که به صورت قانونی این کار را انجام می‌دهد، می‌گوید که طی هفته‌های گذشته ابلاغیه‌هایی را از سوی دولت دریافت کرده‌اند که طی ساعاتی مشخص ماینرهای خود را خاموش کنند. علوی می‌گوید با توجه به شرایط کشور، مشکلی با این قضیه ندارد اما مسئله اینجاست که فقط نیم درصد از مصرف برق کشور مربوط به مزارع ماینینگ بوده و سیاست‌گذاری‌های اشتباه نقش پررنگ‌تری در قطعی‌های اخیر برق داشته است:
«تقریبا دو هفته است که شرکت برق به صورت دستوری، شروع به قطع برق فارم‌های ماینینگ کرده. به این صورت که به همه ماینرهای قانونی ابلاغیه صادر شده که باید در ساعات مشخصی ماینرهای خود را خاموش کنند. ما مشکلی با این موضوع نداریم، به هر حال در تابستان همیشه مشکل کمبود برق بوده و به همین خاطر ما ماینرهایمان را طبق دستور خاموش می‌کنیم. مشکلی که ما داریم این است که در زمستان هم همین رویه از سوی شرکت برق وجود داشت و برای قطعی دستوری به سراغ ما می‌آمدند. این در حالیست که فقط نیم درصد مصرف برق کشور مربوط به مزارع مجاز ماینینگ است و این عددی نیست که شرکت برق بتواند با آن مصرف برق کشور را مدیریت کند. صنایع و نهادهایی هستند که به مراتب مصرف برق بیشتری دارند.»
علوی بزرگترین مشکل فعلی برق کشور را وزارت نیرو و شخص وزیر می‌داند و بر این عقیده است که اگر سوء مدیریت انجام نمی‌گرفت، می‌شد وضعیت برق کشور را بهتر مدیریت کرد. این فعال حوزه ماینینگ معتقد است بدهی‌های سنگین وزارت نیرو به بخش خصوصی عامل بسیار مهم‌تری در قطعی برق کشور نسبت به مزارع ماینینگ بوده است:
«این بحران زمانی ایجاد شده که کشور بدهی بسیار سنگینی به بخش خصوصی پیدا کرده است. طبق آمار بیش از 70 درصد برق کشور را بخش خصوصی تأمین می‌کند و به همین خاطر وزارت نیرو موظف است که هزینه این شرکت‌ها را به آن‌ها پرداخت کند. اما متأسفانه وزارت نیرو بدهی بسیار سنگینی را با انباشت این هزینه‌ها ایجاد کرده و همین باعث شده که نیروگاه‌های برق نتوانند تعمیرات و ارتقاء انجام بدهند و نتوانند ظرفیت خود را افزایش بدهند.»
علوی می‌گوید هر سال در کشور چیزی حدود 3 تا 5 هزار مگاوات افزایش مصرف برق پیش‌بینی می‌شود و این روند طبیعی کشورهای در حال توسعه است، چرا که افزایش مصرف برق باید به معنای «افزایش تولید» در یک کشور باشد ولی در کشور ما اتفاقات دیگری می‌افتد. او در همین رابطه می‌گوید:
«هر سال در کشور چیزی حدود 3 تا 5 هزار مگاوات افزایش مصرف برق پیش‌بینی می‌شود. این یک موضوع طبیعی است. تمام کشورهای رو به توسعه با افزایش صنایع و جمعیت، مصرف برق‌شان هم افزایش پیدا می‌کند. در واقع رشد مصرف برق، به معنای افزایش تولید است و ما قاعدتا باید از افزایش مصرف برق در کشور خوشحال باشیم. ولی متأسفانه ما در ایران بر خلاف کشورهای در حال توسعه‌دیگر، در عوض تشویق به افزایش مصرف برق مردم را به کاهش مصرف تشویق می‌کنیم.»
امسال به خاطر سوء مدیریت کمبود اساسی در تولید برق خواهیم داشت
به گفته علوی، وزیر نیرو با رویکرد اشتباهی که به صنعت ماینینگ داشته، این صنعت را در بخش قانونی نابود کرده است. او می‌گوید فارم‌هایی که در زمستان چندین ماه خاموش بوده‌اند و دوباره همین اتفاق برایشان در تابستان افتاده، دیگر چه امیدی برای ادامه فعالیت برایشان باقی می‌ماند؟ از طرف دیگر به قول خود مسئولین حدود 87 درصد ماینینگ کشور به صورت غیرقانونی اتفاق می‌افتد که دلیل این موضوع قانون‌گذاری‌ها و سیاست‌گذاری‌های اشتباه بوده است. علوی اعتقاد دارد که مسبب تمامی این مشکلات وزارت نیرو است و مطمئنا وزیر فعلی این وزارت را با بدهی بالای 60 هزار میلیارد تومان تحویل وزیر بعدی خواهد داد.
علوی در پاسخ به این سؤال دیجیاتو که آیا قطع برق مزارع مجاز کمکی به بهبود مصرف برق می‌کند؟ نیز پاسخ قابل تأملی می‌دهد:
«مزارع مجاز به طور کلی نیم درصد از مصرف برق کشور را شامل می‌شوند. بحرانی که ما در کشور با آن مواجه هستیم این است که طبق برنامه‌ریزی‌ها، باید هر سال 5000 مگاوات افزایش تولید برق انجام می‌شده. شانسی که طی سال‌های گذشته آوردیم، این بوده که بارندگی‌ها مناسب بوده و همین باعث شده که تولید برق در نیروگاه‌های آبی با سطح خوبی انجام شود. وزیر نیرو این مسئله را به عنوان دستاورد خودش مطرح می‌کرد در صورتی که واقعیت اینطور نبود. اما امسال بارندگی مثل سال قبل خوب نبود، و از طرف دیگر بسیاری از نیروگاه‌ها به خاطر این که نتوانسته‌اند افزایش ظرفیت داشته باشند تولیدشان کمتر شده و به همین خاطر من تصور می‌کنم ما امسال بین 5 تا 10 هزار مگاوات کمبود تولید برق داشته باشیم.»
تحلیل علوی در رابطه با این موضوع که اخیرا مزارع ماینینگ بیت‌کوین را مقصر قطعی‌های برق در کشور می‌دانند هم سوء مدیریت و پیدا کردن دستاویزی برای وزارت نیرو است که از فشار انتقادات بر روی خود بکاهد: «وقتی شما به عنوان یک وزیر، مسئولیتی را در کشور بر عهده می‌گیرید یک سری مسئولیت‌ها به شما محول می‌شود که باید به آن‌ها پاسخگو باشید. مثلا در مورد وزارت نیرو یکی از این مسئولیت‌ها افزایش تولید برق است. وقتی شما به خاطر سوء مدیریت نمی‌توانید به یک سری اهداف برسید، مجبور می‌شوید بهانه‌هایی را برای توجیه این موضوع پیدا کنید و به دنبال مقصری بگردید که همه تقصیرات را به گردن او بیندازید.»
او ادامه می‌دهد: «ما امسال چون با جهش قیمت بیت‌کوین مواجه بودیم، وزارت نیرو توانست به افکار عمومی اینطور القاء کند که ماینرها به دلیل آنکه ثروت زیادی بدست می‌آورند، دارند از برق با هزینه خیلی کمی استفاده می‌کنند و کشور دچار بحران کمبود برق می‌شود. در صورتی که کل ماینینگ قانونی ایران به 300 مگاوات هم نمی‌رسد. پس صد درصد معضل برق کشور ما ماینینگ قانونی نیست. حتی ماینینگ غیرقانونی هم نیست چرا که نهایتا این عدد به 1200 مگاوات برسد. اما این عدد در مقایسه با 70-80 هزار مگاوات که مصرف برق کل کشور است واقعا رقم بزرگی نیست.»
فعال ماینینگ قانونی: کم کاری خودشان را به گردن ماینرهای قانونی می‌اندازند
«علی امیری» دیگر فعال حوزه ماینینگ و صاحب مزرعه استخراج رمز ارز مجاز نیز در گفتگو با دیجیاتو از برخوردهای دستوری وزارت نیرو برای قطع فعالیت مزارع ماین مجاز می‌گوید. به گفته او این برخوردها از هفته آخر اردیبهشت آغاز شده و علیرغم صدور ابلاغیه و عمل کردن به دستورات وزارت نیرو، گاهی برق آن‌ها به طور ناگهانی قطع شده است:
«قطعی‌های برق از روز 25 و 26 اردیبهشت شروع شد. اول با ما تماس گرفتند و گفتند که به خاطر مصرف بالای شبکه، دستگاه‌ها را خاموش کنید که ما هم این کار را انجام دادیم. اما از فردای آن روز آمدند و خودشان برق را قطع کردند.»
هم بنیانگذار زرین پال به دیجیاتو می‌گوید برای کمک به حل مشکل قطعی برق در کشور، مشکلی برای خاموش کردن مقطعی ماینرها ندارد اما اساسا مشکل قطعی برق از جای دیگری است و مسبب اصلی آن سوء مدیریت‌هایی است که در این رابطه انجام می‌گیرد:
«اگر شرکت برق واقعا به مشکل کمبود برخورد کرده، اشکالی ندارد. اگر زنگ بزنند و از ما بخواهند که دستگاه‌هایمان را خاموش کنیم، این کار را انجام می‌دهیم. در هر صورت ما چینی نیستیم که حرفشان را گوش نکنیم! ما ایرانی هستیم و خودمان هم در خانه مشکل قطعی برق داریم و شرایط را درک می‌کنیم. اما اینکه بخواهند برق ما را به زور قطع کنند و از طرف دیگر برنامه‌ریزی درستی برای رفع مشکلات کمبود برق نداشته باشند، این باعث می‌شود مزرعه‌دارها ماینرهای خود را به افرادی بفروشند که ماین خانگی می‌کنند و اگر این اتفاق بیفتد دیگر کنترل وضعیت غیرممکن خواهد بود. این اتفاق همین الان هم دارد می‌افتد. همانطور که اعلام شده 70 درصد ماینینگ‌ها در ایران دارد به صورت غیرقانونی انجام می‌شود که این‌ها همگی نتیجه سیاست‌گذاری‌های اشتباه است.»
امیری در پاسخ به این سؤال دیجیاتو که آیا مصرف ماینینگ قانونی از زمستان گذشته تا حالا تغییر محسوسی داشته یا نه، می‌گوید که به خاطر نبود هیچ گونه جذابیت در این زمینه که مسببش برخوردهای سخت دولتی بوده تغییر زیادی در این موضوع اتفاق نیفتاده است:
«مصرف ماینینگ قانونی و مجاز تغییر محسوسی نداشته است. چرا که در ماینینگ قانونی هیچ گونه جذابیتی برای گرفتن مجوز وجود ندارد. با توجه به همین شرایط هم شاید در ایران کمتر از 30 فارم قانونی داشته باشیم که طبق آمار مصرف برق همگی‌شان به 300 مگاوات هم نمی‌رسد. اما بالعکس ماینینگ غیرقانونی به خاطر جذابیت بازار رمزارزها و افزایش قیمتی که داشتند صد در صد بیشتر شده است.»
تحلیل امیری از برخوردهای مقامات دولتی که مزارع ماینینگ را عامل مهمی در قطعی برق در کشور می‌دانند این است که این موضوع از عمد القاء می‌شود تا بتوانند کم‌کاری‌های خود در زمینه مدیریت مصرف برق کشور را بپوشانند:
«دوستان دارند اینطور القاء می‌کنند که قطعی برق به خاطر ماینرهاست. اما طبق آخرین آمار و ارقامی که از سوی متخصصان منتشر شده، کل مصرف ماینینگی که الان در دنیا انجام می‌شود از تولید برق در ایران کمتر است و کلا 4 درصد از ماینینگ جهان در ایران اتفاق می‌افتد. با این حساب من تصور می‌کنم شرکت برق می‌خواهد کم کاری خود در زمینه مدیریت مصرف برق را به گردن ماینرها بیندازد و فکر می‌کنم در این کار موفق هم شده است. چرا که اگر الان از مردم بپرسید دلیل قطعی‌های مکرر برق چیست احتمالا مصرف ماینینگ را به عنوان اولین پاسخ به شما می‌گویند. در حالی که مشکل کم‌کاری‌های شرکت برق است و اگر از نیروگاه‌های خورشیدی و نیروگاه‌های مقیاس کوچک هم بپرسید همگی به شما می‌گویند که از وضعیت مدیریت شرکت برق ناراضی هستند. شرایط طوری شده که تولیدکنندگان از وضعیت ناراضی هستند و هم مصرف‌کنندگان.»
توانیر: ماینینگ مجاز اثری بر خاموشی نداشته؛ ماینینگ غیر مجاز مثل غده سرطانی کشور را فرا می‌گیرد
«محمد خدادادی بهلولی» مجری تأمین برق مراکز استخراج رمزارزها در اداره توانیر در گفتگو با دیجیاتو می‌گوید که توانیر با ماینینگ مجاز هیچ گونه مشکلی ندارد، بلکه این ماینینگ غیرمجاز است که با استفاده از برق‌های یارانه‌ای اقدام به فعالیت استخراج رمزارز می‌کنند. البته به عقیده خدادادی، یک سری نقل قول‌ها و برداشت‌های اشتباه از سوی رسانه‌ها باعث شده که این موضوع به درستی برای افکار عمومی روشن نشود. او در همین رابطه به دیجیاتو گفت:
«چیزی که من می‌بینم این است که یک سری صحبت‌ها از سوی مسئولین صنعت برق و دکتر رجبی مشهدی [سخنگوی صنعت برق کشور] به اشتباه نقل می‌شود، و آن هم تقلیل دادن علت خاموشی‌ها به بحث ماینینگ است. این موضوع نه مورد تأیید شخصی من است و نه مورد تأیید دیگر مسئولین. البته ممکن است دکتر رجبی در پاسخ به این سؤال خبرنگاران که دلیل قطعی‌ها مصرف ماینینگ‌ها بوده پاسخ مثبت داده باشند، اما این که چقدر از این قطعی‌ها به دلیل ماینینگ بوده اهمیت دارد.»
خدادادی در پاسخ به این پرسش دیجیاتو که آیا از دیدگاه توانیر علت قطعی‌های مکرر برق ماینینگ رمزارزها بوده یا خیر، اعلام کرد که باید بین ماینینگ مجاز و غیرمجاز تفاوت قائل شد. در واقع از دیدگاه اداره توانیر ماینینگ به صورت مجاز هیچ مشکلی ندارد و فقط حالت غیرمجاز آن بوده که مشکل ساز شده است:
«ما وقتی به پیک مصرف‌مان می‌رسیم، برایمان یک مگاوات هم یک مگاوات است. مثلا شما لیوانی را در نظر بگیرید که حجمش 500 سی سی است، اگر در این لیوان 499 سی سی آب بریزید با 1 سی سی دیگر سرریز می‌شود.
من به قاطعیت عرض می‌کنم که مشکل ما ابدا با ماینینگ‌های مجاز نیست. به این خاطر که اولا این‌ها در برنامه‌های مدیریت مصرف ما شرکت می‌کنند ثانیا نه به صورت اجباری، بلکه به خاطر تعرفه‌هایی که برایشان هست در این ایام خاموش هستند. مشکل ما با ماینینگ غیر مجاز است که نه می‌دانیم دقیقا کجا هستند، و نه میتوانیم برآوردهای درست و دقیقی از مصرفشان داشته باشیم. اما در قامت یک خبره صنعت برق، میتوانیم این موضوع را پیش‌بینی کنیم که با توجه به تعرفه‌های فعلی صنعت برق کشور، ماینینگ غیرمجاز می‌تواند مثل غده سرطانی در کشور پخش شود.»
این کارشناس صنعت برق می‌گوید که قدم اول مبارزه با ماینینگ غیرمجاز، شناخت علت آن‌هاست که از دیدگاه او وجود تعرفه‌های مخفف و یارانه‌ای بوده است. این در حالیست که در کشورهای پیشرفته‌ای مثل آلمان یا کره‌جنوبی چنین تهدیدی وجود ندارد چرا که تعرفه‌ها به درستی تنظیم شده‌اند. اگر بخواهیم این تهدید در درازمدت برطرف شود، باید یارانه‌ها به تدریج حذف شده و قیمت‌ها به سمت واقعی شدن پیش برود. البته با توجه به شرایط اقتصادی کشور به نظر می‌رسد که این موضوع فعلا امکان‌پذیر نیست:
«در کوتاه مدت، از نظر من باید سه اقدام همزمان انجام شود. اول اینکه شرایطی فراهم کنیم که ماینینگ‌های مجاز با کمترین فشار بر شبکه برق کار خود را انجام دهند. به طور مثال ایجاد ظرفیت‌های جدید با نیروگاه‌های خورشیدی می‌تواند اقدام خوبی در این زمینه باشد. همچنین اقدام در راستای بهینه‌سازی ماینینگ‌ها هم حائز اهمیت است تا این کار با هزینه‌های تمام‌شده کمتر و در نتیجه فشار کمتری بر شبکه برق انجام بشود.
دوم فرهنگ‌سازی و آگاه‌سازی مردم است. در حال حاضر بسیاری از مردم اصلا نمی‌دانند که استخراج رمزارز مجاز هست یا نیست، بنابراین آگاه‌سازی مردم در این زمینه و اینکه به آن‌ها بگوییم مسیر درست ماینینگ چیست و در برخورد با آن‌ها صداقت به خرج بدهیم اهمیت دارد. مورد سوم هم این است که یک اجماع حاکمیتی-مردمی به وجود بیاید تا در آن به درستی با هر گونه فعالیت ماینینگ که در آن از تعرفه‌های یارانه‌ای استفاده شود برخورد جدی صورت بگیرد.»
شکی نیست که وزارت نیرو روزهای پرفشاری را تجربه می‌کند و آمار رو به رشد ماینینگ در کشور، خصوصا ماینرهای غیرقانونی به یک چالش اساسی برای این وزارتخانه تبدیل شده است. خصوصا در فصل تابستان که به طور طبیعی افزایش مصرف برق را داریم. اما از سوی دیگر مزارع ماینینگ قانونی هم به دلیل دریافت مجوز و فعالیت در راستای قوانین وزارت نیرو، این حق را دارند که به فعالیت مجاز خود ادامه بدهند و این روزها انگشت‌های اتهام بسیاری به سوی آن‌ها گرفته شده که طبق آمار و ارقام، شاید این اتهامات کاملا درست نباشند.
با توجه به این صحبت‌ها، شما به عنوان خواننده دیجیاتو حق را به کدام طرف ماجرا می‌دهید؟ نظرتان را با ما در میان بگذارید.
برای گفتگو با کاربران ثبت نام کنید یا وارد حساب کاربری خود شوید.