هرآنچه باید درباره پردازنده‌های AMD بدانید

زمانی که AMD فعالیت خود را به عنوان سازنده تراشه برای اینتل شروع کرد، کسی فکر نمی‌کرد که روزی به یکی از بزرگترین تولیدکنندگان مستقل پردازنده در سطح جهان تبدیل شود. این شرکت در سال ۲۰۰۳ توانست با تولید پردازنده‌های x86_64 وارد عرصه رقابت مستقیم با اینتل شود و تنها در طی چند سال، به عنوان گزینه‌ای دائمی در لیست خریداران قرار بگیرد.

البته این دو شرکت در پشت پرده با یک دیگر تبادلاتی نیز انجام داده‌اند. اینتل در قبال امکان تولید پردازنده‌های x86 توسط AMD، از مجموعه دستورالعمل x86_64 شرکت AMD استفاده می‌کند. در این مطلب شما را بطور کامل با پردازنده‌های AMD آشنا می‌کنیم.

• اینتل در برابر AMD: دو غول دنیای پردازش در سال ۲۰۲۱ چه می‌کنند؟
• مقایسه DLSS 2.0 و FSR: فناوری‌های انویدیا و AMD برای بهبود تجربه بازی‌ها
• نه اینتل، نه AMD: با معماری‌های پردازنده جایگزین در نقاط مختلف جهان آشنا شوید

هر دو تولیدکننده مطرح پردازنده‌های دسکتاپ روی کوچک‌تر کردن معماری ساخت محصولات خود تمرکز دارند؛ زیرا نه تنها موجب می‌شود تا در ابعادی مشابه، قدرت بیشتری را ارائه کرد، بلکه در بهینه‌سازی مصرف انرژی نیز دسترسی چشمگیری دارد. در حال حاضر اینتل کمی از رقابت کوچک‌سازی فرایند تولید پردازنده‌ها عقب مانده است و AMD توانسته گوی سبقت را در این زمینه برباید و سهم بیشتری از بازار را نسبت به گذشته به خود اختصاص دهد. همچنین سری رایزن با استقبال بی‌نظیری از سوی خریداران مواجه شده است. اگرچه تعداد محصولات ارائه شده توسط AMD بسیار کمتر از اینتل است، اما درک صحیح از جزئیات و توانایی‌های هر کدام از آن‌ها می‌تواند در هنگام خرید اهمیت داشته باشد؛ در نتیجه این مقاله قصد دارد ویژگی‌های پردازنده‌های کنونی این شرکت را در کنار برخی از نکات ضروری برای انتخاب صحیح توسط مشتریان شرح دهد.

تفاوت CPU و APU و نام‌گذاری پردازنده‌ها

در هنگام خرید محصولات AMD متوجه خواهید شد که پردازنده‌های این شرکت با دو نام CPU و APU در بازار موجود هستند؛ اما نام دوم تنها ترفندی تبلیغاتی به شمار می‌رود که از سوی سازنده به پردازنده‌های دارای گرافیک مجتمع رادئون تعلق گرفته است. بیشتر خریداران رایانه‌های دسکتاپ از کارت گرافیک مجزا استفاده خواهند کرد، در نتیجه بهره‌گیری از گرافیک داخلی توسط پردازنده امری چندان ضروری محسوب نمی‌شود؛ اگرچه می‌تواند در استفاده‌های رومزه موجب بکارگیری کمتر کارت گرافیک شود.

APU تنها ترفندی تبلیغاتی به شمار می‌رود که از سوی AMD به پردازنده‌های دارای گرافیک مجتمع رادئون تعلق گرفته است.

نام پردازنده‌های سری رایزن از ترکیب برند، شماره SKU و به طور معمول یک پسوند در انتها تشکیل شده است. SKU به شماره‌ای چهار رقمی اطلاق می‌شود که مدل و سری پردازنده را مشخص می‌کند. اگرچه تاکنون چهار نسل از پردازنده‌های رایزن به بازار معرفی شده‌اند، اما در نام‌گذاری شاهد پنج سری از آن‌ها هستیم که به ترتیب از ۱۰۰۰ تا ۵۰۰۰ را شامل می‌شوند. دلیل بیشتر بودن تعداد سری‌ها این است که نسل رایزن ۳ از دو سری ۴۰۰۰ و ۵۰۰۰ برای محصولات خود استفاده کرده است که اولین سری گفته شده تنها به APU‌ها تعلق دارد و تنها در دسترس سازندگان لپ‌تاپ‌ها و رایانه‌های پیش ساخته است. پس اولین رقم از شماره SKU نشان‌دهنده سری محصول است و در ادامه دومین رقم می‌تواند میزان قدرت پردازنده را نشان دهد و هرچه بیشتر باشد، طبیعتا بهتر خواهد بود.

پسوندهای مورد استفاده در نام‌گذاری پردازنده‌های AMD نشانگر قابلیت‌های خاص هر کدام هستند که در جدول زیر می‌توانید توضیح مربوط به هر یک را مشاهده کنید:

پسوند	توضیح
G	دارای گرافیک مجتمع رادئون Vega
GE	دارای گرافیک مجتمع رادئون Vega اما با توان مصرفی کمتر
X	پردازنده دسکتاپ با فرکانس پایه بالاتر
XT	پردازنده دسکتاپ با فرکانس پایه بالاتر و عملکرد بهتر از X
S	پردازنده دسکتاپ کم مصرف با گرافیک مجتمع رادئون Vega
H	پردازنده لپ‌تاپ قدرتمند با گرافیک مجتمع رادئون Vega
HS	پردازنده لپ‌تاپ قدرتمند با گرافیک مجتمع رادئون Vega و توان مصرفی کمتر
U	پردازنده لپ‌تاپ با توان مصرفی و فرکانس پایه کمتر
AF	پردازنده‌های نسل اول رایزن با معماری بهبود یافته ۱۲ نانومتری

پردازنده‌های سری رایزن

سری رایزن شامل محبوب‌ترین پردازنده‌های AMD از ابتدای فعالیتش تاکنون می‌شود. پس از چندین سال حضور کم رنگ در بازار پردازنده‌های دسکتاپ، AMD معماری جدید Zen را به محصولات خود آورد که موجب تحول عظیم در میزان فروش آن‌ها شد. سری رایزن پس از معرفی در سال ۲۰۱۷ به رقیب اصلی سری Core اینتل تبدیل شد و اکنون چهار نسل از عرضه اولین تراشه‌های آن می‌گذرد.

همانند پردازنده‌های اینتل، سری رایزن نیز در چهار رده ۳، ۵، ۷ و ۹ به بازار عرضه شده است. مدل‌های کنونی از معماری ۷ نانومتری بهره می‌گیرند که براساس فرایند ساخت شرکت TSMC ساخته می‌شوند؛ درحالی که محصولات اینتل هنوز از معماری ۱۰ و ۱۴ نانومتری استفاده می‌کنند. همین مسئله موجب شده است تا محصولات AMD بتوانند با قیمت کمتر عملکرد مشابه یا حتی بهتری از پردازنده‌های اینتل از خود نشان دهند و مصرف انرژی بهینه‌تری نیز داشته باشند.

پردازنده‌های رایزن ۳

رایزن ۳ ارزان‌ترین رده پردازنده‌های سری خود محسوب می‌شود و گزینه مناسبی برای رایانه‌های پایین‌رده با بودجه محدود هستند. همچنین قدرت مناسب آن‌ها موجب می‌شود تا گزینه نسبتا معقولی برای رایانه‌های مخصوص بازی هم باشند؛ اگرچه نباید انتظار بسیار بالایی مخصوصا در عناوینی با نیاز پردازشی بالا مثل بازی‌های استراتژیک از آن داشت.

رایزن ۳ گزینه مناسبی برای رایانه‌های پایین‌رده با بودجه محدود است.

خریداران محصولات کنونی سری رایزن ۳ با محدودیت‌هایی مواجه هستند. پردازنده‌های رده ۴۰۰۰ تنها با گرافیک مجتمع به صورت APU برای شرکت‌ها در دسترس قرار دارند و برای خرده فروشی نیز در نظر گرفته نشده‌اند. در سری ۵۰۰۰ تنها دو APU براساس جدیدترین معماری وجود دارد و اگر کاربران بخواهند از پردازنده‌های بدون گرافیک استفاده کنند، گزینه‌ای جز خرید محصولات رده ۳۰۰۰ مبتنی بر معماری قدیمی‌تر Zen 2 ندارند. به نظر می‌رسد که AMD قصد دارد گرافیک مجتمع را به یک استاندارد برای رایزن ۳ تبدیل کند زیرا بیشتر محصولات این سری در رایانه‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرند که به کارت گرافیک مجزا مجهز نیستند.

اگر بخواهید بهترین پردازنده این سری را خریداری کنید، Ryzen 3300X گزینه اصلی محسوب می‌شود؛ اما درحال حاضر تنها در دسترس تولیدکنندگان رایانه و لپ‌تاپ قرار دارد و در ادامه سال جاری میلادی وارد بازار خرده فروشی‌ها خواهد شد. در نتیجه بهترین مدل کنونی Ryzen 3 3300X است که امکان خرید آن وجود دارد. از مشخصات اصلی این مدل می‌توان به ۴ هسته، ۸ رشته، فرکانس کاری ۳.۸ گیگاهرتز، بیشینه فرکانس ۴.۳ گیگاهرتز، ۱۶ مگابایت حافظه کش L3، پشتیبانی از حافظه رم DDR4 با فرکانس ۳۲۰۰ مگاهرتز و توان مصرفی ۶۵ وات اشاره کرد.

پردازنده‌های رایزن ۵

رایزن ۵ سری میان‌رده پردازنده‌های دسکتاپ AMD محسوب می‌شود که می‌تواند عملکرد خوبی را در کنار قیمت معقول برای خریداران فراهم کند و گزینه‌ای مناسب برای بیشتر طیف‌های کاربران خواهد بود. پردازنده‌های این سری را می‌توان در ورک‌استیشن‌های اقتصادی یا سیستم‌های مخصوص بازی معمولی روبه بالا مورد استفاده قرار داد. همچنین بهبودهای صورت گرفته در این سری موجب شده است تا عملکرد تک هسته‌ای مشابه با نمونه‌های گران قیمت از خود نشان دهد.

درحال حاضر تنها یک پردازنده از سری ۵۰۰۰ برای رایزن ۵ از سوی AMD عرضه می‌شود و در ادامه امسال نیز دو APU به آن‌ها افزوده خواهند شد. Ryzen 5 5600X فعلا تنها گزینه در دسترس است که به ۸ هسته در کنار ۱۲ رشته، فرکانس پایه ۳.۷ گیگاهرتز، بیشینه فرکانس ۴.۶ گیگاهرتز، حافظه کش ۳۲ مگابایتی L3، پشتیبانی از حافظه رم با فرکانس ۳۲۰۰ مگاهرتز و توان مصرفی ۶۵ وات مجهز شده است.

پردازنده‌های رایزن ۷

اگر می‌خواهید عملکرد خیره‌کننده‌ای را در اختیار داشته باشید اما نمی‌خواهید تمام بودجه خود را صرفه پردازنده کنید، رایزن ۷ مناسب شما خواهد بود.

رایزن ۷ در گذشته به عنوان سری پرچمدار AMD برای رایانه‌های خانگی محسوب می‌شد که عملکرد بالایی را از خود نشان می‌دهد. می‌توان از این سری برای ساخت ورک‌استیشن‌ها، رایانه‌های مخصوص بازی حرفه‌ای و سیستم‌های تولید محتوا استفاده کرد. اگر می‌خواهید عملکرد خیره‌کننده‌ای را در اختیار داشته باشید اما نمی‌خواهید تمام بودجه خود را صرفه پردازنده کنید، رایزن ۷ مناسب شما خواهد بود.

سری مذکور هم مانند رایزن ۵ تنها از یک CPU و دو APU بهره می‌برد. Ryzen 7 5800X مدل بدون گرافیک مجتمع است که ۸ هسته، ۱۶ رشته، فرکانس پایه ۳.۸ گیگاهرتز، بیشینه فرکانس ۴.۷ گیگاهرتز و توان مصرفی ۱۰۵ وات را ارائه می‌دهد. سایر مشخصات آن تقریبا مشابه با سری ارزان‌تر از خود است، اما افزایش توان مسئله‌ای است که هنگام انتخاب پاور متناسب باید مد نظر قرار گیرد.

پردازنده‌های رایزن ۹

رایزن ۹ برای کاربرانی در نظر گرفته شده است که قصد دارند حداکثر قدرت یک رایانه شخصی را در اختیار داشته باشند. این سری اکنون به عنوان پرچمدار پردازنده‌های دسکتاپ AMD شناخته می‌شود و می‌تواند از پس سنگین‌ترین امور پردازشی بربیاید. از آن جایی که کسی معمولاً چنین پردازنده‌هایی را به تنهایی و بدون کارت گرافیک مجزا مورد استفاده قرار نمی‌دهد، AMD نیز از ارائه APU برای سری مذکور خودداری کرده است.

علاقه‌مندان دو پردازنده در سری رایزن ۹ در اختیار دارند که یکی از آن‌ها با ۱۲ هسته و ۲۴ رشته و دیگری با ۱۶ هسته و ۳۲ رشته عرضه می‌شود. Ryzen 9 5950X مدل قدرتمندتر و گران‌تر است که از فرکانس پایه ۳.۴ گیگاهرتز، بیشینه فرکانس ۴.۹ گیگاهرتز، حافظه ۶۴ مگابایتی L3 و توان مصرفی ۱۰۵ وات بهره می‌برد.

پردازنده‌های سری رایزن تردریپر (Threadripper)

پردازنده‌های قدرتمند AMD تنها به رایزن ۹ محدود نمی‌شوند و سری قوی‌تر تردریپر می‌تواند عملکرد بسیار بهتری از خود نشان دهد؛ به طوری که لقب پرقدرت‌ترین پردازنده دسکتاپ را یدک می‌کشد. در این سری دیگر شاهد محدود شدن توان مصرفی به ۱۰۵ وات نیستیم و برخی از مدل‌های آن از توان ۲۸۰ واتی بهره می‌گیرند که وظیفه تامین انرژی ۳۲ هسته تا ۶۴ هسته را برعهده دارد. ابعاد پردازنده‌های تردریپر نیز نسبت به سایر محصولات دسکتاپ AMD بزرگ‌تر است که امکان قرارگیری قطعات سیلیکونی و هسته‌های بیشتر را فراهم کرده است.

ابعاد پردازنده‌های تردریپر نیز نسبت به سایر محصولات دسکتاپ AMD بزرگ‌تر است که امکان قرارگیری قطعات سیلیکونی و هسته‌های بیشتر را فراهم کرده است.

در حال حاضر پردازنده‌های رده ۳۰۰۰ سری تردریپر براساس معماری Zen 2 در دسترس خریداران قرار دارند. محصولات این خانواده توسط فرایند تولید ۷ نانومتری TSMC توسعه می‌یابند اما آمدن معماری Zen 3 می‌تواند روح تازه‌ای به آن‌ها ببخشد. مدل 3990X بهترین عضو تردریپر محسوب می‌شود که بیشینه فرکانس ۴.۳ گیگاهرتز را با ۶۴ هسته و ۱۲۸ رشته ارائه می‌کند. مجموع حافظه کش آن هم به ۲۸۸ مگابایت می‌رسد. پشتیبانی از حافظه ECC، نسل چهارم اتصال PCIe و اورکلاک برخی از قابلیت‌های مهم پردازنده گفته شده هستند. البته این مدل مانند سایر اعضای خانواده خود تنها روی مادربردهایی با سوکت AMD sTRX4 قابل نصب خواهد بود که چندان در بازار قطعات کامپیوتری رایج محسوب نمی‌شود.

پردازنده‌های سری اتلون (Athlon)

محصولات خانواده اتلون جهت رقابت مستقیم با پردازنده‌های سری پنتیوم اینتل وارد بازار شده‌اند که در گذشته رواج بیشتری داشت؛ اما امروز تنها برای پر کردن خلاء موجود در طیف بسیار ارزان قیمت پردازنده‌های دسکتاپ مورد استفاده قرار می‌گیرد. پردازنده‌های اتلون می‌تواند گزینه مناسبی برای کاربرانی باشد که قصد دارند با کمترین هزینه رایانه‌ای تنها برای انجام امور روزمره و پردازش‌های فوق سبک جمع کنند. در حال حاضر مدل‌های اتلون تنها به صورت APU قابل تهیه هستند که تصمیم نسبتاً منطقی‌ به نظر می‌رسد؛ زیرا خریداران آن معمولاً علاقه‌ای به تهیه جداگانه کارت گرافیک ندارند. 

دو سری نقره‌ای و طلایی پردازنده‌های اتلون تنها در دسترس تولیدکنندگان رایانه‌های پیش ساخته و لپ‌تاپ قرار دارند و تنها مدل قابل خریداری در خرده‌فروشی‌ها Athlon 3000G است. این محصول مجهز به ۲ هسته، ۴ رشته، فرکانس پایه ۳.۵ گیگاهرتز، حافظه کش ۴ مگابایتی L3 و گرافیک مجتمع Vega 3 است که از حافظه رم DDR4 با حداکثر فرکانس ۲۹۳۳ مگاهرتز پشتیبانی می‌کند و توان مصرفی آن تنها ۳۵ وات اعلام شده است.

پردازنده‌های سری پرو و EPYC

AMD چندین خانواده دیگر از پردازنده‌های قدرتمند یا کم مصرف را درون سبد محصولات خود قرار داده است که تنها توسط شرکت‌ها و سازندگان قطعات الکترونیکی قابل خریداری هستند. اگرچه استراتژی‌های اتخاذ شده برای مشتریان معمولی و خرده‌فروشی در سال‌های اخیر موجب موفقیت AMD شده است، اما رهیافت‌های متفاوتی نیز برای سلطه بر بازار پردازنده‌های سازمانی مورد نیاز است تا بتوان سلطه اینتل را برای بار دیگری به چالش کشید.

AMD Pro به عنوان برندی مادر برای چندین سری از پردازنده‌های این شرکت محسوب می‌شود. تمامی خانواده‌های رایزن، تردریپر و اتلون از سری پرو جداگانه نیز بهره می‌برند که تمرکز سازنده در آن‌ها روی حفظ امنیت بوده است. قابلیت‌های مهم مانند Memory Gaurd برای رمزنگاری همزمان حافظه پردازنده یا Shadow Stack برای محافظت از سخت افزار در مقابل حملات در چنین محصولاتی قرار دارند. پشتیبانی پیشرفته سازمانی و برخی ویژگی‌ها در سطح سیستم عامل سایر مواردی هستند که صاحبان سری پرو از آن‌ها بهره‌مند می‌شوند.

حتی با نادیده گرفتن آینده درخشان پردازنده‌های AMD، مشتریان می‌توانند در میان مدل‌های فعلی نیز گزینه‌هایی با ارزش خرید بسیار بالا مانند پردازنده‌های سری رایزن ۵ پیدا کنند. 

پردازنده های مخصوص سرور AMD در سری Epyc قرار می‌گیرند و تنها به سازمان‌هایی با نیازهای مرتبط فروخته می‌شوند. پردازنده‌های این خانواده قادر هستند تا عملکرد مدل‌های تردریپر را با توجه به ضرورت‌های موجود در سرورها ارائه دهند. دو رده 7002 و 7003 توسط AMD ارائه شدند که اولی براساس معماری Zen 2 و دیگری بر پایه Zen 3 ساخته شده اند. بیشینه توان مصرفی آن‌ها ۲۸۰ وات است و حداکثر از ۶۴ هسته و ۱۲۸ رشته بهره می‌برند.

مدل‌های یکپارچه از پردازنده‌های رایزن و Epyc نیز توسط AMD برای مشتریان سازمانی عرضه شده‌اند که مصرف انرژی کمتری دارند و فضای کوچک‌تری هم اشغال می‌کنند. رده‌های 7001 تا 7003 برای خانواده Epyc معرفی شدند که به ترتیب از نسل‌های مختلف معماری Zen استفاده می‌کنند. همچنین سری‌ R با تمرکز بر عملکرد و سری G با تمرکز بر مصرف بهینه جهت یکپارچه‌سازی چندین پردازنده وجود دارند.

آینده پردازنده‌های AMD

به نظر می‌رسد که AMD استراتژی مناسبی برای سال‌های آتی اتخاذ کرده است و از آمادگی کافی برای رقابت در بازار پردازنده‌های دسکتاپ برخوردار خواهد بود. همچنین مدل‌های کمتری توسط این شرکت نسبت به اینتل عرضه می‌شود که فرایند انتخاب از سوی مشتریان را کمی آسان‌تر می‌کند و به مرور درحال افزایش محبوبیت در میان کاربران است. با وجود کمبود جهانی پردازنده و تراشه، AMD قصد ندارد سرعت توسعه محصولات خود را کاهش دهد و TSMC هم اعلام کرده است که در حال کار روی فرایند تولید ۴ و ۳ نانومتری برای سال ۲۰۲۲ و ۲ نانومتری برای بعد از آن خواهد بود. 

دور از ذهن نیست که AMD هم از فناوری تولید پیشرفته‌تر و کوچک‌تری در محصولات آینده خود بهره بگیرد و بتواند عملکرد بهتری را همراه با مصرف انرژی بهینه‌تر ارائه کند؛ آن هم در شرایطی که اینتل به سختی در حال مهاجرت به سوی فرایند تولید ۷ نانومتری است. حتی با نادیده گرفتن آینده درخشان پردازنده‌های AMD، مشتریان می‌توانند در میان مدل‌های فعلی نیز گزینه‌هایی با ارزش خرید بسیار بالا مانند پردازنده‌های سری رایزن ۵ پیدا کنند.