گزارش کمیسیون اقتصادی مجلس از رمزارزها: مبادله روزانه 700 بیت کوین در کشور

سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به برآوردهای صورت گرفته درباره استخراج و مبادلات رمزارزها، اعلام کرد در داخل کشور روزانه 700 بیت کوین به صورت غیررسمی خرید و فروش شده و سالانه نزدیک به 1.1 میلیارد دلار، رمز ارز در ایران استخراج می‌شود. وی همچنین از تدوین طرح پیشنهادی برای ساماندهی صنعت رمزارزها خبر داد.

«غلامرضا مرحبا» در جلسه علنی مجلس، گزارش کمیسیون اقتصادی در مورد بررسی وضعیت صنعت استخراج رمزارزهای جهان روا و مبادلات داخلی آن در کشور را قرائت کرد. گزارشی که پیش از این قرار بود در اردیبهشت ماه در صحن علنی مجلس قرائت شود اما به دلایلی که از آن به عنوان مشغله زیاد نمایندگان یاد می‌شود، تاکنون به تعویق افتاده بود.

کمیسیون در بررسی‌های خود برآورد کرده است میزان استخراج سالیانه رمز ارزها در دنیا 15 میلیارد دلار و در ایران 1.1 میلیارد دلار (در شرایط غیررسمی فعلی) است. همچنین در حال حاضر از 324 هزار بیت کوین استخراجی سالانه دنیا 19500 بیت کوین بصورت غیررسمی در ایران استخراج می شود.

آن طور که در این گزارش درباره مبادلات رمزارزها آمده است برخی برآوردها از بررسی سایت سایت‌های صرافی آنلاین ایرانی حاکی از آن است که در بازار داخلی روزانه 700 بیت کوین معادل حدود 40 میلیون دلار (معادل هزار میلیارد تومان) به صورت غیررسمی خرید و فروش می‌شود. در برخی برآوردها رقم معاملات رمزارزها در بازار های معروف داخلی تا 2 هزار میلیارد تومان نیز برآورد شده است.

کمیسیون اقتصادی علاقه وافر ایجاد شده به بهره مندی از رشد قیمت رمز ارزها را واقعیتی غیرقابل انکار می‌داند که موجب شده مردم بسیاری به فعالیت در این بازار تمایل پیدا کنند. در حالی که هیچ یک از بسترهای تبادل این رمزارزها در کشور دارای مجوز نیست و البته هیچ سیاست‌گذاری برای اقدام قانونمند در این حوزه نیز در کشور انجام نشده است. موضوعی که از نظر نمایندگان، از نقاط ضعف کشور در این موضوع است:

«البته یکی از دغدغه های اساسی، تبعات رسمیت یافتن رمز ارز در تبادلات داخلی است چراکه اولا استفاده از رمز ارز در مبادلات داخلی موجب تضعیف حکمرانی ریال و کاهش اقتدار بانک مرکزی خواهد شد ثانیا رسمیت یافتن آن باعث اقبال عمومی به استفاده از آن میشود درحالیکه حوزه رمز ارز بدلیل ویژگی‌های غیرقابل کنترلی آن میتواند زمینه ساز خسارت شود.»

لزوم مدیریت صحیح بحث رمزارزها

کمیسیون در گزارش خود رمزارز را پدیده‌ای مبهم و با ریشه نامشخص می‌داند که سناریوی طراحی شده در پس پرده این پدیده و بزرگترین مصداق آن یعنی بیت کوین بایستی بررسی شود:

«ماهیت نامتمرکز بودن رمزارزها و تاکید فعلی بر ناشناس بودن دارندگان و مبادله کنندگان و عدم احراز هویت آنان، بزرگترین چالش فراروی کشورها برای تصمیم گیری در این حوزه است. قاعدتا بانک‌ مرکزی کشورها چندان موافقتی با وجود چنین پدیده‌ای که می‌تواند بستر انواع اقدامات مخرب در اقتصاد زیرزمینی و کاهش قدرت بانک مرکزی در اعمال سیاست‌های اقتصادی خود باشد، ندارند.»

این کمیسیون اعتقاد دارد احتساب رمزارز به عنوان پول یا ارز، محل تامل است زیرا ارزش و قدرت خرید آن تقریبا به صورت لحظه‌ای تغییر می‌کند، هرچند این پدیده به عنوان وسیله مبادله در ابتدا تعریف شده و شکل گرفته است و نمی‌توان از این جنبه آن غفلت و کاملا آن را نفی کرد:

«این پدیده قابلیت تعریف به صورت دارایی نامشهود و در یک نگاه، به عنوان دارایی مالی را دارد. در هر کدام از این نگاه‌ها، آثار اقتصاد کلان این پدیده به صورت متفاوتی قابل تبیین است. برخی نیز این پدیده را نوعی شبیه سازی از فلزات گرانبها می‌دانند که اکثرا به واسطه محدودیت در تعداد قابل ایجاد، توانسته‌اند در عمر حدود 10 ساله خود، طرفداران زیادی جمع کنند.»

در بخش دیگر این گزارش آمده است که عدم محدودیت جغرافیایی این پدیده، باعث شکل گیری اقتصاد و صنعتی فرامرزی شده که در دنیا و از جمله در ایران، هم در بعد ایجاد (استخراج) و هم در بعد مبادلات، متقاضیان زیادی دارد. این متقاضیان به دلیل عدم ساماندهی، در شرایط غیررسمی و بعضا زیرزمینی فعالیت می‌کنند.

کمیسیون اقتصادی مجلس اعتقاد دارد همان‌قدر که مدیریت صحیح رمزارزها و بحث استخراج آن‌ها می‌تواند موجب ایجاد فرصت‌هایی برای اقتصاد شود، عدم توجه به آن می تواند آسیب‌زا باشد.

در ادامه گزارش به فرصت‌ها، چالش‌ها، ظرفیت‌ها و نیازهای ساماندهی صنعت استخراج اشاره شده است. کمبود برق در فصل زمستان، اتکای این صنعت به فناوری و دوره عمر کوتاه آن، سرعت تغییر تکنولوژی و استهلاک بالا از جمله مشکلات و چالش‌های این حوزه بر شمرده شده است.

همچنین ایجاد ارتباط این صنعت با تولیدکنندگان برق، ایجاد شفافیت درآمدی، کمک به صنعت برق و توسعه نیروگاه‌های تجدید پذیر از جمله سازوکارهای موثر در رونق صنعت رمزارز به اعتقاد کمیسیون اقتصادی مجلس است.

نحوه مواجهه با پدیده رمزارز

کمیسیون در گزارش خود می‌گوید نحوه مواجهه با پدیده رمزارز را می‌توان در پنج حوزه استفاده از رمز ارزها برای تبادلات خارجی همراه، استخراج و تولید رمز ارزهای موجود، طراحی رمز ارزهای ملی یا چندجانبه، تبادل رمز ارز و صنایع مرتبط با رمز ارز دسته‌بندی کرد:

«در حوزه استفاده از رمزارزها برای تبادلات خارجی، به نظر می‌رسد به واسطه امکانی که رمزارزها در کاهش اثر تحریم‌ها ایجاد می‌کند، نمی‌توان نسبت به استفاده از این ظرفیت بی تفاوت و بی برنامه بود. در این حوزه، فارغ از بحث استخراج رمز ارزها، می توان ما به ازای صادرات کشور به کشورهای مختلف، رمز ارز دریافت و در قبال واردات نیز همان رمز ارزها را پرداخت نمود.»

در حوزه استخراج و ماینینگ نیز از نظر کمیسیون اقتصادی می‌توان از مزیت تبدیل منابع انرژی فسیلی کشور یا سایر منابع طبیعی مثل انرژی هسته‌ای به برق و سپس استخراج رمزارز با برق تولیدی استفاده کرد. این گونه می‌توان محدودیت صادرات انرژی فسیلی و برق کشور را شکست.

نمایندگان یکی از مهم‌ترین و مغفول ترین بخش های بحث رمز ارزها را حوزه طراحی رمزارزهای ملی یا چندجانبه می‌دانند که با توجه به ظرفیت‌های داخلی در ایجاد شبکه ملی اطلاعات، پیام‌رسان‌های داخلی و ماهواره، می‌توان به نتایج قابل قبولی در این زمینه رسید.

پرچالش‌ترین حوزه رمزارزها نیز حوزه تبادل و ایجاد بسترهای آن از نظر کمیسیون اقتصادی مجلس است که نیازمند بررسی دقیق و آینده‌نگری عمیق است:

«اتفاقا ریسک بزرگی که متوجه اقتصاد کشور است نیز در همین بخش است که البته برخورد صرفاً سلبی و منفعل موجود با این حوزه هرگز نمی تواند راه حل مناسبی برای مواجهه با این ریسک باشد. تبدیل این تهدید به فرصت و بررسی دقیق تر جنبه های مثبت موضوع تبادل رمز ارز، در کنار ریسکهای آن، و همچنین بررسی دقیق آثار اقتصاد کلانی تبادل رمز ارز در کشور توسط عموم مردم، از الزامات این حوزه است.»

این گزارش در حوزه صنایع مرتبط با رمزارز به صنعت برق و چگونگی تسهیم برق موجود بین این بخش و سایر بخش‌های اقتصاد اشاره می‌کند: «تکنولوژی ایجاد و تولید رمز ارز، محل و تاسیسات واحدهای (فارم ها یا مزارع) استخراج و چگونگی دسترسی به دستگاه‌های استخراج (ماینر) از جمله واردات یا ساخت این دستگاه‌ها از دیگر بحث‌های مهم صنایع مرتبط با رمزارز هستند.»

طرح کمیسیون برای ساماندهی صنعت رمزارز

این کمیسیون در بخش پایانی گزارش خود اقدام به پیشنهاد طرحی جهت تصویب و ساماندهی صنعت رمزارز ارائه کرده است.

طبق این طرح که قانون «حمایت از استخراج رمز ارز و ساماندهی ایجاد، تولید (استخراج) و بازار مبادلات داخلی رمز ارز» نام دارد، دولت مرجع تنظیم مقررات مبادلات رمز ارزها در داخل کشور قلمداد شده و مکلف است ظرف مدت سه ماه از لازم الاجرا شدن این قانون، نسبت به ساماندهی ایجاد، تولید و بازار مبادلات داخلی رمز ارزها اقدام نماید:

«دولت مکلف است ظرف مدت سه ماه پس از تصویب این قانون، گسترش ایجاد و تولید رمزارزها به ویژه رمزارزهای مستعد جهان روایی و تصاحب سهم بازار عمده در جهان را برآورد کند. سهم کشور از استخراج و تملک رمزارزها حداقل برای 10 سال پس از زمان ابلاغ این قانون را هدفگذاری کرده و آینده فناوری در حوزه ایجاد، توسعه و تبادل رمزارزها را پیش‌بینی کند. ضمنا آثار گسترش استخراج رمزارزها در کشور به ویژه از جنبه اقتصاد کلان، انرژی و محیط زیست را برآورد کند.»

همچنین به کارگیری رمزارزها به غیر از نسخه بومی به عنوان ابزار پرداخت در کشور ممنوع خواهد بود. این طرح سازمان بورس را مکلف می‌کند تا پیشنهادی جهت ایجاد بستر قانونی سرمایه‌گذاری و استفاده از نوسانات قیمتی رمزارزها در قالب صندوق‌های سرمایه‌گذاری ارائه کند.

طبق طرح پیشنهادی، وزارت صمت متولی صنعت استخراج رمز ارز و مسئول صدور مجوز واحدهای استخراج آن خواهد بود و نیروی انتظامی موظف است با همکاری نهادها نسبت به پلمپ واحدهای غیرمجاز استخراج رمزارز، اقدام کند.

ماده 4 این طرح نیز دولت را مکلف می‌کند تا به گونه‌ای برنامه‌ریزی کند که ضمن تامین انرژی مورد نیاز صنایع موجود و مصرف خانگی مطابق با الگوی مصرف، انرژی مورد نیاز برای استخراج رمزارزها، با تاکید بر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در تولید انرژی تامین شود.

واحدهای استخراج رمزارز نیز می‌توانند حامل انرژی مصرفی خود را از بورس انرژی یا عقد قراردادهای دوجانبه با تولیدکنندگان داخلی و خارجی تامین کنند و مجاز به ترانزیت برق مورد نیاز یا مازاد مصرف هر دو تا سقف نیاز اسمی مزرعه، از طریق شبکه سراسری برق هستند. این واحدها مکلفند درصورت تامین برق و گاز از طریق دولت و درخواست دولت برق و گاز مصرفی را با رمزارز تولید شده تهاتر نمایند. نرخ ارز تهاتری مورد نظر برای رمزارزها براساس بالاترین نرخ تهیه شده برای بانک مرکزی در بازه زمانی سه ماهه مشخص می‌شود.

همچنین واحدهای استخراج رمزارز می‌توانند با اخذ مجوز از وزارت نیرو و با ظرفیت مورد نیاز نسبت به احداث یا مشارکت در نیروگاه برق اقدام و برق تولیدی مازاد بر مصرف خود را به وزارت نیرو یا متقاضیان داخلی و خارجی بفروشند.