گزارش جاب‌ویژن از تاثیر کرونا بر بازار کار؛ تعدیل نیرو انتخاب سازمان‌ها برای کاهش هزینه است

گزارش تحلیلی جاب ویژه با بیان اینکه تقریبا نیمی از کارکنان بعد از سفید شدن کرونا ترجیح می‌دهند به سیستم کاری حضوری برگردند از کاهش هزینه‌های منابع انسانی توسط کارفرمایان به شیوه تعدیل نیرو در دوران کرونا خبر داده و مردان را بیشتر از زنان در معرض تعدیل نیرو و همچنین جذب در سازمان‌ها عنوان کرده است.

جاب ویژن به عنوان یکی از پلتفرم‌های کاریابی کشور گزارشی تحت عنوان «تاثیر کرونا بر بازار کار» منتشر کرده است. این پلتفرم کاریابی طی این گزارش نظرات کارجویان، کارمندان و کارفرمایان را طی تقریبا دو سال گذشته در مورد روند کار بررسی کرده است. به هر روی از آنجا که یکی از پایه‌های مهم هر کسب‌وکاری نحوه مدیریت منابع انسانی آن است، سعی شده بــا کمک کارکنان ســازمان‌ها و کارشناســان و مدیران منابع انسانی و نظرسنجی از آن ها، تاثیر کرونا را روی ســازمان های گوناگون کشور بررسی شود.

گزارش تاثیر کرونا بر بازار کار بر اساس نظر حدود ۶۰۰ کارفرمــا و ۱۴۰۰ نفر از کارکنان و کارجویان در خرداد و تیر 1400 انجام شده است. در بخش هایی از این گزارش به گزارش دورکاری ســازمان‌ها اشاره شده که توســط جاب ویژن در سال ۹۹ و با نظرسنجی از بیش از ۵۰۰ ســازمان تهیه شده بود.

بر اساس این گزارش، سازمان‌ها بر اساس شهری که دفتر مرکزی شان در آن قرار دارد به سه دســته تقســیم شــده اند: تهران، شــهرهای بزرگ (یعنی کرج، مشــهد، اصفهان، شیراز، تبریز و اهواز) و شهرهای کوچک (دیگر شهرها). همچنین بر اساس اندازه نیز به چهار دسته تقسیم شده اند: زیر ۱۰۰ نفر، ۱۰۰ تا ۵۰۰ نفر، ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ نفر، بالای ۱۰۰۰ نفر.

از تعدیل نیرو تا تغییر در روند استخدام

روزهای ابتدایی پاندمی کرونا بیش از هر زمان دیگری در دو سال گذشته کسب‌وکارها با مشکلات متفاوتی از جمله مشکلات اقتصادی مواجه شدند. در همان روزها برخی شرکت‌ها با بیشترین سرعت ممکن نیروهای خود را تعدیل کردند. همین روند منجر به این شد که بر اساس این نظرسنجی به طور میانگین ۳ نفر از هر ۱۰ نفر شــاغل تجربه تعدیل و از دست دادن شغل در زمان شیوع کرونا را داشته اند. این موضوع به این معنی است که 28 درصد از افراد شرکت کننده در این نطرسنجی تجربه تعدیل را داشته‌اند و 72 درصد تعدیل را تجربه نکردند.

علاوه بر این بخش بزرگی از کارجویانی که تجربه به دنبال کار گشــتن قبل و بعد از شــیوع کرونا را داشته اند، عقیده دارند که پیدا کردن شغل در دوران کرونا برایشان سخت تر شده است. نطرسنجی جاب‌ویژن نشان دهنده آن است که 75 درصد از افراد جویای کار با روند سخت‌تری مواجه شده و 21 درصد بر این باورند که این پروسه هیچ تغییری نکرده و تنها 4 درصد معتقدند که روند استخدامشان ساده‌تر شده است.

• 

• 

مصاحبه آنلاین را ترجیح می‌دهید یا حضوری؟

یکی از امکاناتی که به واسطه همه‌گیری کرونا استفاده از آن در روند شکل‌گیری مصاحبه‌های کاری افزایش پیدا کرد، استفاده از امکان مصاحبه‌های آنلاین بود. اما نکته جالب توجه این است که 57 درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی جاب‌ویژن مصاحبه حضوری را ترجیح می‌دهند و در مقابل 43 درصد انتخابشان مصاحبه حضوری است.

فرصت حضور در شرکت و آشنایی با فضا و فرهنگ آن پررنگ‌ترین دلیل افرادی است که مصاحبه حضوری را اننتخاب می‌کنند. از سویی دیگر عواملی مثل زبان بدن، ارتباط چشمی و فضای راحت‌تر مصاحبـه به اعتقاد شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی فرصت ارتباط بهتر را فراهم می‌کند.

اما مدیریت زمان و در حقیقت حذف مسافت‌های طولانی برای رسیدن به محل مصاحبه اصلی ترین دلیلی است که افراد ترجیح می‌دهند بر اساس آن مصاحبه آنلاین را انتخاب کنند. از سویی دیگر انعطاف در هماهنگی برای زمان انجام مصاحبه نیز باعث شده تا افراد در مصاحبه‌های آنلاین احساس آرامش بیشتری داشته باشند.

همچنین نکته جالب توجه در این نطرسنجی‌ها این است که چه برای کسانی که مصاحبه حضوری را ترجیح می دهند و چه کسانی که مصاحبه آنلاین را ترجیح می‌دهند، عامل اضطراب اولویت پایینی در انتخاب نوع مصاحبه داشته است. در حقیقت 15 درصد از علاقه‌مندان به مصاحبه آنلاین و 7 درصد به علاقه‌مندان به مصاحبه حضوری اضطراب را دلیلی برای انتخاب یکی از این دو روش عنوان کرده‌اند.

• 

• 

کرونا، دورکاری و نقش آن در سیستم کاری افراد

گزینه دورکاری، یکی از گزینه‌هایی است که در دوران کرونا سیستم کاری بسیاری از شرکت‌ها و کارکنان را تغییر داد. اما 61 درصد از کارکنان در این دوران تجربه دورکاری را نداشته و فقط 39 درصد از کارکنان، دورکاری را تجربه کرده‌اند. از سویی دیگر تغییر در بازدهی کار یکی از نکاتی است که اتفاقا افراد به نسبت‌هایی تقریبا برابر بر این باورند که بالاتر رفته، پایین آمد یا اساس تغییری نکرده است.

حالا با توجه به این موضوع این سوال هم مطرح است که کارکنان ترجیح می‌دهند بعد از سفید شدن وضعیت کرونا به شکل حضوری در محل کار خود حاضر شوند یا همچنان دورکاری کنند. بر اساس تحلیل آمار و داده‌های این نظرسنجی بیش از نیمی از کارکنان گفته اند که ترکیبی از کار حضوری و دورکاری را ترجیح می دهند؛ این در حالی است که فقط ۱۲ درصد گفته اند که می‌خواهند به صورت کاملا دورکار به کارشان ادامه دهند.

• 

کرفرامایان درباره موقعیت کاری در دوران کرونا چه می‌گویند؟

بیشتـر سازمان های شرکت کننده در این نظرســنجی از شهر تهران بوده اند، تعداد کارکنانشــان زیر ۱۰۰ نفر بوده و در صنعت فناوری اطلاعات و تولیدی/صنعتی فعالیت داشته اند. بررسی اطلاعات سازمان‌های شرکت کننده در این تحلیل بیان‌گر ان است که اندازه منابع انسانی کل سازمان‌ها در دوران کرونا 9 و 6 دهم درصد افزایش داشته که البته اگر کرونا دنیا و کشــور ما را درگیر نکرده بود، بــه احتمال قوی این عدد بزرگتر از این می بود و رشد کل منابع انسانی کشور بیشتر از این بود.

 از طرف دیگر در این گزارش فقط سازمان‌هایی مورد بررسی قرار گرفته‌اند و خیلی از مشاغل مثل مشاغل آزاد و خدمات خرد که آسیب زیادی از کرونا دیدند در این گزارش مورد بررسی قرار نگرفته اند. اگر این مشاغل نیز در گزارش قرار می گرفتند، احتمالا درصد رشد کلی عددی پایین تر می بود. بر اساس بررسی‌های انجام شده مشخص شده که سازمان هـــایی که اندازه کوچک تری داشته اند بیشتر تحت تاثیر کرونا قرار گرفته اند.

در این دوران قطعا سازمان‌ها نیز به مانند کارکنان با چالش‌هایی روبرو بوده‌اند.‌ مهم‌ترین چالش‌هایی که سازمان‌ها را درگیر مشکلاتی کرده، فرآیند جذب و استخدام نیروی جدید و همچنین حفظ انگیزه و روحیه و تعهد سازمانی کارکنان بوده است. اما علاوه بر این چالشش‌ها سازمان کاهش هزینه‌ها را نیز بر روی میز قرار داده‌اند. یکی از روش‌های کاهش هزینه نیز کاهش هزینه منابع انسانی است. 55 درصد از سازمان‌ها کاهش هزینه منابع انسانی را انتخاب کرده و 45 درصد هم اساسا این روش را انتخاب نکرده‌اند.

تعدیل تعدادی از کارکنان، حذف مزایای کارکنان و حذف امکان اضافه‌کاری از گزینه‌هایی بوده که سازمان‌ها برای کاهش هزینه‌های منابع انسانی پیش رو داشته‌اند. همان طور که نتایج بررسی نشان داده اغلب ســازمان ها این کاهش هزینه را از طریق تعدیل کارکنان انجام داده اند.

اما جالب است بدانید که بعضی از سازمان ها در دوره کرونا هم استخدام و هم تعدیل داشتند؛ از طرف دیگر بعضی از سازمان ها در این دوره نه اســتخدام داشته اند و نه تعدیل. بر همین اساس 84 درصد از سازمان‌ها استخدام داشته‌اند و 45 درصد نیز تعدیل داشته‌اند. البته با توجه به این درصدها باید این موضوع را در نظر داشت که به دلیل استخدام و تعدیل همزمان مجموع این درصدها بیش از 100 است.

درصد جذب و تعدیل گروه های شغلی در بازار کار

بعد از بررسی جذب و تعدیل نیروی کار توجه به این موضوع که چه گروهی از مشاغل بیشترین تعدیل یا جذب را داشته‌اند نیز جالب توجه است. تحلیل آمارها نشان می‌دهد، فروش و بازاریابی به طور همزمان بیشترین جذب و تعدیل را تجربه کرده است. در مرحله بعد مالی و حسابداری و دیجیتال مارکتینگ و سئو بیشترین جذب نیرو و همچنین نیروی خدماتی و مالی و حسابداری بیشترین تعدیل نیرو را به خود اختصاص داده‌اند. اما بررسی این آمار نشان دهنده آن است که در اکثر سازمان ها آقایان سهم بیشتری هم در استخدام و هم در تعدیل داشته اند.

قبل از شیوع کرونا 17 درصد از فرایند استخدام و جذب نیرو آنلاین بوده و 83 درصد نیز حضوری بوده است، این در حالی است که بعد از شیوع کرونا این آمار تغییر خیلی قابل توجهی نداشته و 34 درصد آنلاین و 66 درصد حضوری افزایش پیدا کرده است. اما در نهایت این اعداد نشان می دهد که شرکت ها به طور میانگین نسبت به قبل از کرونا دو برابر بیشتر به فرایندهای آنلاین روی آورده اند.

درصد ســازمان هایی که فرایندهای استخدام خود را تماما حضوری انجام می دهند در مقایسه با سازمان هایی که حداقل بخشی از فرایند خود را آنلاین کرده اند نیز قبل و بعد از شیوع کرونا قابل توجه است. پیش از شیوع کرونا این آمار 47 به 53 بر کفه استخدام آنلاین سنگینی می‌کرد و بعد از شیوع کرونا 22 به 78 و این بار هم بر کفه استخدام آنلاین سنگینی می‌کند. این آمار به خوبی افزایش تمایل به فرایندهای آنلاین را به نمایش می گذارد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد، عقیده بیشــتر سازمان ها این بوده اسـت که فرایند استخدام و مصاحبه آنلاین آسان تر شده است. البته آن دسته از سازمان ها که شرایط جدید را سخت تر می بینند هم درصد قابل توجهی دارند. همچنین تقریبا نیمی از سازمان هایی که در دوره کرونا همه یا بخشی از فرایند ارزیابی و استخدامشان به صورت آنلاین بوده، تصمیم دارند بعد از اتمام کرونا در کشور به وضعیت قبل و مصاحبه های حضوری برگردند.

آموزش و به کارگیری نیرو به صورت آنلاین

 یکی از مهم‌ترین مراحل در استخدام نیروهای جدید در هر سازمانی، آموزش و به کارگیری آن‌هاست و هر سازمانی روند خاص خود را در این رابطه دارد. با گسترش کرونا بعضی سازمان ها مجبور شدند این فرایند را به صورت آنلاین انجام دهند که در جاب ویژن این موضوع را هم مورد بررسی قرار داده است.

فقط ۲۵درصد ســازمان ها تجربه آموزش و به کارگیری نیرو به صورت آنلاین را داشته اند و از بین آن‌ها نیز حدود ۶۰ ٪گفته اند که بعد از کرونا این فرایند را به صورت آنلاین انجام نمی دهند. یعنــی در مجموع پس از کرونا حدود ۱۰ ٪از کل ســازمان ها آموزش نیروهای جدید را به صورت آنلاین انجام خواهند داد. همچنین درباره روند دورکاری نیز بررسی‌ها نشان داده تقریبا نیمی از کارفرمایانی که در حال حاضر سیســتم دورکاری را اجرا می کنند، بعد از کرونا به سیستم حضوری برمی گردند.

جاب‌ویژن در بخش پایانی گزارش خود به معرفی چند نمونه از سازمان هـــایی می پردازد که بحران کرونا را به خوبی مدیریت کردند و در ایــن دوره نه تنها سیاست‌های انقباضی در پیش نگرفتند، بلکه رشد هم داشته اند. جاب‌ویژن، توسن، زرین رویا، فناپ زیرساخت و نقش اول کیفیت (NAK) 5 شرکت برتری بوده‌اند که سیستم استخدامی و روند مدیریت مناسب مواجهه با کرونا در این شرکت‌ها مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.

متن کامل گزارش جاب‌ویژن را از اینجا بخوانید.