نگاهی به مهم‌ترین ماموریت‌های فضایی سال 2021 میلادی

برنامه‌های فضایی سال ۲۰۲۱ میلادی برخلاف تصور همه پیش رفت. درست مثل باقی صنایع دنیا، فعالیت‌های فضایی نیز با همه‌گیری کرونا دچار مشکلات بسیاری شد. ماموریت‌هایی مثل مریخ‌نورد رزالین فرانکلین روسیه و اروپا و ماموریت آرتمیس ۱ ناسا به تاخیر افتادند، با این حال اسپیس ایکس توانست فضانوردانی به فضا بفرستد و چین نمونه‌هایی از سنگ و خاک ماه به زمین آورد.

اما سال ۲۰۲۱ میلادی هیجان‌انگیزتر بود. کاوش‌های فضایی مهمی انجام شدند و تلسکوپ فضایی جیمز وب به سوی مقصد خود یعنی نقطه لاگرانژی دوم پرتاب شد. شرکت‌های خصوصی فضایی اقدامات مهم و تاثیرگذاری در صنعت گردشگری فضایی انجام دادند و به نظر می‌رسد که این صنعت با سرعت زیادی در حال گسترش است و روزی شاهد سفرهای روزمره به مرزهای فضا خواهیم بود. بنابراین تصمیم گرفتیم در مطلبی به شش ماموریت مهم فضایی که در سال ۲۰۲۱ میلادی انجام شد بپردازیم و مروری بر آن‌ها داشته باشیم.

تلسکوپ فضایی جیمز وب

این رصدخانه فضایی که قدرتمندترین تلسکوپ فضایی فروسرخی است که بشر تاکنون ساخته است، در ۲۵ دسامبر/۴ دی پرتاب شد و حالا در جایی فراتر از مدار ماه قرار دارد. آفتابگیر یا Sunshield این تلسکوپ در روزهای آینده به طور کامل باز خواهد شد و خنک‌کننده‌های این تلسکوپ شروع به کار خواهند کرد تا دمای ابزار علمی را تا ۲۶۶- درجه سانتی‌گراد کاهش دهند.

پرتاب تلسکوپ وب بارها به تاخیر افتاد و همه را چشم به انتظار نگه داشت، اما ناسا با این کار تلاش کرد تا شانس موفقیت پروژه ۱۰ میلیارد دلاری خود را افزایش دهد و از هر آسیب احتمالی به تلسکوپ جلوگیری کند. همانطور که دیدیم این تلسکوپ سوار بر قدرتمندترین و قابل اعتمادترین راکت دنیا یعنی آریان ۵ با موفقیت به فضا رفت و ماموریت خود را آغاز کرد.

این تلسکوپ، به گفته ناسا جانشین تلسکوپ فضایی هابل است و با آینه ۶.۵ متری طلایی و تکنولوژی‌های جدید خود می‌تواند دورترین نقاط کیهان را رصد کند و از احتمال وجود حیات در سیارات فراخورشیدی به ما بگوید.

حدود یک ماه طول می‌کشد تا تلسکوپ وب به مدار خود یعنی ۱.۵ میلیون کیلومتر دورتر از زمین برود و بعد از شش ماه با آزمایش ابزارهای علمی و اطمینان از سلامت آن‌ها تازه شروع به کار خواهد کرد و اولین تصاویر از این تلسکوپ را خواهیم دید.

ماموریت‌های سه‌گانه مریخی

در اوایل امسال، سیاره مریخ میزبان سه ماموریت مهم فضایی از ناسا، امارات متحده عربی و چین بود. مدارگرد امید (Hope) امارات با موفقیت به مدار مریخ رسید و الهام‌بخش تمام منجمان و مهندسان خاورمیانه بود. این مدارگرد به مطالعه اتمسفر مریخ می‌پردازد و به سوالات منجمان درباره تولید هیدروژن و اکسیژن در اتمسفر این سیاره پاسخ می‌دهد.

ماموریت تیانون-۱ چین که شامل مدارگرد، مریخ‌نشین و مریخ‌نورد بود هم با موفقیت انجام شد و چین با این ماموریت دومین کشوری بود که توانست با موفقیت به سطح مریخ برسد. مریخ‌نورد استقامت (Perseverance) ناسا به همراه هلی‌کوپتر مریخی نبوغ (Ingenuity) به این سیاره رسید. این دو ماموریت قرار است تا در کشف حیات میکروبی در گذشته یا حتی حال مریخ بپردازد. تمام این ماموریت‌ها در ماه فوریه به مریخ رسیدند و مریخ‌نشین چین نیز در آوریل سطح مریخ را لمس کرد.

ارسال هلی‌کوپتر نبوغ به سیاره‌ای دیگر و پرواز آن در اتمسفری متفاوت کار بسیار چالشی و هیجان‌انگیزی بود. با توجه به غلظت کم اتمسفر مریخ نسبت به اتمسفر زمین، احتمال اینکه بتوانیم هلی‌کوپتری را در این سیاره به پرواز درآوریم بسیار کم بود و این اولین باری بود که چنین ماموریتی را انجام می‌دادیم. اما اولین پرواز موفقیت‌آمیز نبوغ در مریخ نشان داد که با محاسبات دقیق و پیش‌بینی شرایط می‌توان ماموریت‌هایی فراتر از تصور انجام داد.

ماموریت دارت (DART)

در ماه جولای امسال، ناسا فضاپیمایی به نام «Double Asteroid Redirection Test» یا DART را در ۲۴ نوامبر پرتاب کرد و همانطور که از اسم پروژه پیداست قرار بود تا مسیر دو سیارک را تغییر دهد. پروژه دارت بخشی از برنامه‌های امنیت سیاره‌ای ناسا بود که تکنولوژی‌های جدید را برای حفظ زمین از برخورد سیارک‌های منظورمه شمسی بررسی می‌کند. دارت اولین نمونه از تکنیک برخوردی ناسا بود تا مسیر حرکت سیارکی را تغییر دهد.

فضاپیمای دارت سیارک دوگانه‌ای را هدف قرار داد که با برخورد به سیارک کوچک‌تر این دوگانه و ایجاد تغییر نامحسوسی در مدارش به دور سیارک بزرگ‌تر، مسیرش به سمت زمین را تغییر داد و آن را به سوی دیگری دور از سیاره ما فرستاد.

ماموریت لوسی (Lucy)

این ماموریت در ۱۶ اکتبر ۲۰۲۱ میلادی سوار بر راکت اطلس ۵ ائتلاف پرتاب و راه‌اندازی ایالات متحده (ULA) به فضا رفت تا سیارک‌های اطراف مشتری را که به سیارک‌های تروجان معروف‌اند، بررسی کند. منجمان احتمال می‌دهند که این اجرام سنگی بین‌سیاره‌ای جز اولین ساختارهای سازنده کیهان هستند و با مطالعه آن‌ها می‌توان بخشی از اسرار تکامل سیارات را پیدا کرد.

فضاپیمای لوسی مثل یک باستان‌شناس کیهانی است که قرار است فسیل‌های به جا مانده از شکل‌گیری منظومه شمسی را مطالعه کند و احتمالا از منشا حیات روی سیاره زمین به ما بگوید. ماموریت لوسی بخشی از برنامه اکتشافات (Discovery rogram) ناسا است که متمرکز بر ماموریت‌های ارزان سیاره‌ای است.

نام لوسی از فسیل معروف یکی از نیاکان انسان آمده است که با کشف آن تحول بزرگی در درک تکامل انسان ایجاد شد. حالا امیدواریم که ماموریت لوسی بتواند چنین کمکی به فهم تکامل منظومه شمسی و به طول کلی منظومه‌های سیاره‌ای در کیهان کند.

ایستگاه فضایی چین

سازمان فضایی چین (CNSA) در ۲۹ آوریل امسال توانست اولین قطعه از ایستگاه فضایی خود یعنی «تیان هه» - به معنی هارمونی بهشت - را در مدار زمین قرار دهد. ماژول اصلی این ایستگاه ۱۶ متر است و چین قصد دارد تا سال آینده با اتصال دو ماژول «ونتیان» و «منگتیان» به ماژول اصلی، ایستگاه فضایی خود را کامل کند.

علاوه بر این، چین توانست در چندین ماموریت سرنشین‌دار فضانوردان خود را به این ایستگاه برساند تا آن را توسعه دهند. چین قرار است تا سال ۲۰۲۵ میلادی این ایستگاه فضایی تی شکل خود را کامل کند و در کنار ایستگاه فضایی بین‌المللی به فعالیت خود ادامه دهد.

این ایستگاه فضایی در نهایت جرمی بین ۸۰ تا ۱۰۰ تن خواهد داشت که یک پنجم جرم ایستگاه فضایی بین‌المللی و تقریبا برابر با ایستگاه فضایی روسیه یعنی «میر» (Mir Space Station) است. چین امیدوار است با وجود ایستگاه فضایی مستقل خود بتواند تحقیقات مورد نیاز در حوزه فضا را انجام دهد و طول این ماموریت را به بیش از عمر تخمینی این ایستگاه فضایی برساند.

رقابت فضایی بین بزرگترین شرکت‌های خصوصی فضایی دنیا

در تابستان امسال رقابتی بین شرکت‌های مشهور خصوصی فضایی یعنی بلو اوریجین جف بزوس (Blue Origin)، ویرجین گلکتیک ریچارد برانسون (Virgin Galactic) و اسپیس ایکس ایلان ماسک (SpaceX) شکل گرفت که چه کسی زودتر اولین مسافران فضایی را به خط کارمان می‌رساند.

شرکت ویرجین گلکتیک در ۱۱ ژوئن ۲۰۲۱  مسافران خود را سوار بر SpaceShipTwo به فضا رساند و اولین شرکتی بود که در این رقابت مسافران فضایی را به مرز بیرون از زمین رساند. البته که قبل از پرواز ریچارد برانسون و اعضای خدمه ماموریت Unity22، جف بزوس اعلام کرده بود که به مرز فضا پرواز خواهد کرد و سفری کوتاه خواهد داشت. با این حال، برنسون و باقی اعضای خدمه توانستند لقب اولین مسافران را از آن خود کنند.

شرکت فضایی خصوصی بلو اوریجین که مدیرعامل آن جف بزوس است، در ۲۰ ژوئیه ۲۰۲۱ با راکت سرنشین‌دار نیوشپرد اولین پرواز تجاری به فضا را انجام داد.

اعضای خدمه این ماموریت الیور دیمن ۱۸ ساله، مری فانک ۸۲ ساله، جف بزوس و برادرش بودند. در این ماموریت جوان‌ترین و مسن‌ترین مسافران تجاری تاریخ در کنار هم به فضا رفتند. این سفر فضایی تنها ده دقیقه طول کشید و پس از آن مسافران آن با سه چتر نجات به زمین بازگشتند.

اسپیس ایکس در ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۱ اولین پرواز تجاری خود را در ماموریتی به نام Inspiration 4 انجام داد. این ماموریت با کپسول کرودراگون سوار بر راکت فالکون ۹ به فضا رفت و چهار نفر از شهروندان آمریکایی را به مرز فضا رساند.

تا قبل از این ماموریت، شرکت اسپیس ایکس از کپسول کرودراگون خود برای رساندن فضانوردان و محموله‌های فضایی به ایستگاه فضایی بین‌المللی استفاده می‌کرد. اما از آنجایی که این ماموریت به مقصد ایستگاه فضایی نمی‌رفت، اسپیس ایکس محل اتصال کپسول را از بدنه کرودراگون حذف کرد و بجای آن طاقی شیشه‌ای گذاشت تا مسافران این پرواز بتوانند از این دریچه به زمین، تنها خانه ما در کیهان نگاه کنند.

با پرواز جف بزوس و ریچارد برانسون به فضا، اداره هوانوردی فدرال ایالات متحده در قوانین خود تجدید نظر کرد تا نشان «بال فضانوردی» را به هر مسافر پروازهای تجاری اهدا نکند و باعث شد تا به رسمیت شناختن فضانوردان در یک پرواز تجاری را سخت‌تر شود.