ناسا چگونه شکل گرفت؟ تاریخ مختصری از جنگ سرد و رشد فناوری‌های فضایی

«قانونی برای مطالعه مسائل پرواز داخل و خارج از اتمسفر زمین، و برای سایر اهداف.» کنگره و رئیس جمهور وقت ایالات متحده با این مقدمه ساده، ناسا را در تاریخ ۲۹ ژوئیه ۱۹۵۸ / ۷ مرداد ۱۳۳۷ تاسیس کردند. تاسیس سازمان ملی هوا و فضای ایالات متحده یا به اختصار ناسا (NASA - the National Aeronautics and Space Administration) به طور مستقیم با فشارهای وزارت دفاع ملی آمریکا در ارتباط بود. پس از جنگ جهانی دوم، ایالات متحده و اتحاد شوروی درگیر جنگ سرد شدند تا توانایی ایدئولوژی‌های خود را به چالش بکشند. در این دوره، اکتشافات فضایی وارد مسیر نوظهوری شد و این دو کشور در این حوزه به رقابت پرداختند.

اواخر دهه ۴۰ میلادی/دهه ۲۰ خورشیدی بود که وزارت دفاع ایالات متحده مطالعاتی درباره پرتاب موشک به لایه‌های بالایی اتمسفر بود تا نشان دهد که آمریکا در این فناوری نیز پیشرو است. اولین قدم برای این هدف را دوایت آیزنهاور، رئیس جمهور وقت ایالات متحده برداشت که برنامه پرتاب ماهواره‌ای علمی به مدار زمین را تائید کرد که به عنوان بخشی از برنامه سال بین‌المللی ژئوفیزیک طراحی شده بود.

این ماهواره برای پنج ماه گردش در مدار زمین طراحی شده بود تا داده‌های علمی از زمین جمع‌آوری کند. اتحاد شوروی نیز بلافاصله اعلام کرد که تصمیم دارد تا ماهواره ساخته خود را در پروژه سال بین‌المللی ژئوفیزیک ارائه دهد. در نهایت، پروژه ونگارد (Vanguard Project) آزمایشگاه تحقیقاتی دریایی آمریکا به دلیل عدم استفاده از راکت نظامی در سال بین‌المللی ژئوفیزیک شرکت داده شد. این پروژه از هر لحاظی کامل بود، اما با عدم تخصیص بودجه شکست خورد.

اما بحران اصلی از زمانی آغاز شد که شوروی اولین ماهواره مصنوعی جهان، یعنی اسپوتنیک ۱ (Sputnik 1) را تحت این پروژه به فضا فرستاد. این اتفاق باعث شد تا مردم آمریکا فکر کنند که از فناوری زمان خود عقب هستند و انگیزه‌ای برای افزایش فعالیت‌های هوافضایی و برنامه‌های آموزشی علمی و فنی ایجاد شد و دولت نیز مجوز تاسیس سازمان‌های فدرالی برای مدیریت توسعه و تحقیقات هوافضا را صادر می‌کرد.

سه ماه پس از آن، ایالات متحده اولین ماهواره زمینی خود را به مدار زمین فرستاد و با پرتاب ماهواره اکسپلورر ۱ (Explorer 1) از حضور کمربند تشعشعی ون آلن (Van Allen Radiation Belt) در اطراف زمین خبردار شد. بحرانی که پرتاب اسپوتنیک ایجاد کرد، باعث شکل‌گیری ناسا شد. در واقع، کمیته ملی مشاوره هوافضای آمریکا در تاریخ ۲۹ ژوئیه ۱۹۵۸ / ۷ مرداد ۱۳۳۷ تبدیل به سازمانی شد که ۸ هزار کارمند و ساله صد میلیون دلار بودجه دارد و سه آزمایشگاه بزرگ و دو تاسیسات آزمایشی به آن تعلق می‌گیرد. پس از آن، ناسا با سازمان‌های دیگر همکاری کرد و تبدیل به سازمان بسیار بزرگتر شد و حالا به طور میانگین، سالانه ۲۲ میلیارد دلار بودجه دریافت می‌کند.

مرکوری و جمنای؛ اولین پروازهای فضایی

اولین برنامه پرمخاطب ناسا شامل مطالعه پروازهای فضایی سرنشین‌دار بود. پروژه مرکوری (Project Mercury) اولین تلاش ناسا بود تا متوجه شود که آیا انسان‌ها می‌توانند پرواز فضایی ایمن انجام دهند یا خیر. آلن شپرد (Alan Shepard) در ماموریت ۱۵ دقیقه‌ای زیرمداری خود با کپسول فریدم ۷ (Freedom7)، اولین شهروندی آمریکایی بود که در فضا پرواز کرد.

جان گلن (John Glenn) در دومین ماموریت مرکوری، اولین فضانورد آمریکایی بود که در مدار زمین قرار گرفت و به دور زمین چرخید. پروژه مرکوری پس از انجام شش پرواز به هدف خود، یعنی پرواز انسان در ورای زمین رسید و توانست تا تمام فضانوردان خود را با موفقیت به زمین برساند.

پروژه جمنای (Project Gemini) با دستاوردهای ناسا از مرکوری توسعه سافت و برنامه‌ای برای پروازهای فضایی سرنشین‌دار بود که کپسول آن برای پرواز دو فضانورد طراحی شده بود. ناسا در ده ماموریت جمنای با موفقیت توانست داده‌های بیشتری از تجربه بی‌وزنی جمع‌آوری کند، با موفقیت کامل وارد جو زمین شود، فرود روی سطح آب را انجام دهد و فرایندهای اتصال فضاپیما در فضا را انجام دهد. یکی دیگر از دستاوردهای این ماموریت، جمنای ۴ بود که در آن ادوارد وایت (Edward White) اولین پیاده‌روی فضایی را انجام داد.

پروژه آپولو؛ در مسیر ماه

دستاورد مهم ناسا در سال‌های ابتدایی تاسیس آن، قدم گذاشتن روی ماه بود. پروژه آپولو (Project Apollo) در اواسط سال ۱۹۶۱ میلادی/۱۳۴۰ خورشیدی، تبدیل به اولویت ناسا شد. رئیس جمهور وقت آمریکا، جان اف. کندی در آن سال اعلام کرد: «من باور دارم که این ملت باید خود را برای به دست آوردن این هدف تا پایان این دهه متعهد بداند و انسانی را روی سطح ماه بنشاند و او را بدون خطر به زمین برگرداند.»

کندی از آپولو به عنوان تلاش پرمخاطب ایالات متحده استفاده کرد تا واکنشی به برنامه‌های موفق شوروی دهد و قدرت علمی و فنی خود را در جنگ سرد به تمام دنیا نشان دهد. در واکنش به صحبت‌های کندی، ناسا تصمیم گرفت تا ۱۱ سال صرف انجام پروژه آپولو کند و برای تبدیل آن به واقعیت، ۲۵.۴ میلیارد دلار هزینه کرد.

در اولین تلاش این ماموریت، کپسول آپولو ۱ در پایگاه فضایی، قبل از پرتاب دچار آتش‌سوزی شد و جان سه فضانورد را که دو نفر از آن‌ها قبلا در ماموریت‌های مرکوری حضور داشتند، گرفت. از آن پس، این ماموریت با احتیاط بیشتری ادامه پیدا کرد. کمتر از دو سال پس از آن در اکتبر ۱۹۶۸/شهریور ۱۳۴۷، ناسا با ماموریت آپولو ۷ به زمین بازی برگشت و آزمایش زیرمداری آپولو را با موفقیت به سرانجام رساند. کمتر از دو ماه، آپولو ۸ به مدار ماه رفت و دستاورد بزرگ دیگری را در این پروژه رقم زد.

در روز ۲۰ ژوئیه ۱۹۶۹ / ۲۹ تیر ۱۳۴۸، نیل آرمسترانگ «قدمی کوچک برای انسان، و گامی بزرگ برای بشریت» برداشت و ناسا با ماموریت آپولو ۱۱ چالش کندی را موفقیت به انجام داد. پنج ماموریت موفقیت‌آمیز دیگر نیز پس از آن انجام شد.

ماموریت آپولو ۱۳ در سال ۱۹۷۰ میلادی/۱۳۴۹ خورشیدی، توجه مردم را به خود جلب کرد. این ماموریت به ماه نرسید و مجبور شد تا در میانه راه به زمین بازگردد و انتخاب ایمن‌تر را انجام دهد. آپولو ۱۳ با انفجاری در تانک اکسیژن دچار مشکل شد، اما فرود موفق آن به زمین نشان داد که ناسا می‌تواند با وجود مشکلات فنی، پروازهای فضایی سرنشین‌دار خود را انجام دهد. ناسا در نهایت با انجام ماموریت آپولو ۱۷ این پروژه را با موفقیت انجام داد و در مجموع از تمام ۲۴ فضانورد آپولو، ۱۲ نفر روی ماه قدم گذاشتند.

در سال ۱۹۷۵ میلادی/۱۳۵۴ خورشیدی، ناسا با اتحاد شوروی همکاری کرد تا اولین پرواز فضایی سرنشین‌دار بین‌المللی را انجام دهد. پروژه آزمایشی آپولو-سایوز (Apollo-Soyuz Test Project) با موفقیت دو فضاپیمای شوروی و آمریکا را در فضا به هم متصل کرد و قدمی برای رویای صلح در فضا برداشت.

از آن پس، ناسا ماموریت‌های فضایی خود را به صورت عادی ادامه داد و پروژه‌های بی‌شماری برای مطالعه زمین و فضا انجام داد. در حال حاضر، پروژه‌های بسیاری با فناوری‌های ناسا در بخش‌های غیرمرتبط انجام می‌شود که زندگی ما را بهبود بخشیده است. ناسا همچنان در صدر مطالعات فضایی در جهان است و مخاطب‌های بسیاری دارد. ناسا با تلاش‌های خود دیدگاه ما نسبت به زمین و تمام جهان را تغییر داد و با دستاوردهای علمی و فنی خود به اهدافی دست پیدا کرد که تا قبل از آن انسان از انجام آن ناتوان بود.