هر آنچه که باید درباره «ماهواره خیام ۱» بدانید

سازمان فضایی ایران و سازمان فضایی روسیه یا روس‌کازموز (Roscosmos) طی یک همکاری بین‌المللی امروز صبح ساعت ۱۰:۲۲ به وقت تهران از پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان ماهواره خیام را با پرتابگر روسی سایوز (Sayuz) به مدار ۵۰۰ کیلومتری از زمین فرستادند.

سازمان فضایی ایران اعلام کرده است که این ماهواره مخابراتی ایرانی است اما در راستای چگونگی ساخت این ماهواره، برخلاف ماهواره‌های قبلی توضیحی وجود ندارد. اما به گزارش خبرگزاری‌های روسی و سازمان فضایی دولتی روسیه، این ماهواره ۶۰۰ کیلوگرمی را چند شرکت روسی به سفارش ایران ساخته و روس‌کازموز آن را با راکت سایوز۲.۱۶ (Sayuz-2.16) به مدار زمین فرستاده است.

در حال حاضر، سازمان فضایی ایران پرتابگری ندارد که ظرفیت پرتاب ماهواره‌ای ۶۰۰ کیلوگرمی در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین را داشته باشد. به علاوه، این اولین باری نیست که سازمان فضایی ایران برای پرتاب ماهواره خود پرتابگری خارجی خریداری می‌کند. همچنین خیام ۱ در کنار ماهواره‌های سینا ۱، زهره و تعدادی از پروژه‌های دانشجویی، از ماهواره‌های خریداری شده ایران است.

در حال حاضر، ایران توانایی ساخت چنین ماهواره‌هایی را ندارد و تا امروز تمام ماهواره‌هایی که ساختیم، آزمایشی بودند. البته باید گفت که این اتفاق خوشایندی در حوزه فناوری فضایی ایران است. حالا که سازمان‌های مربوطه راضی به خرید ماهواره و پرتابگر شدند، می‌توانیم قدمی رو به جلو در توسعه فناوری فضایی و حوزه‌های مرتبط برداریم.

در این ماموریت در کنار ماهواره خیام ۱۶ ماهواره کوچک روسی دیگر به مدار ۵۰۰ کیلومتری از سطح زمین رفتند. این محموله هم اکنون با بلوک مداری در حال انتقال به مدار مورد نظر است. ساعاتی پیش نیز سازمان فضایی ایران اولین داده تله‌متری ماهواره خیام را دریافت کرد.

به نظر می‌رسد که این ماهواره برای «ارتقای بهره‌وری در حوزه کشاورزی، پایش دقیق منابع آبی کشور، مدیریت مخاطرات طبیعی، پایش تغییرات کاربری، ساخت و سازهای غیرمجاز و مقابه با جنگل‌خواری، پایش مخاطرات زیست‌محیطی، پایش معادن و اکتشافات معدنی، پایش مرزهای کشور و بسیاری از کاربردهای دیگر» به فضا پرتاب شده است.

یوری بوریسوف، مدیر کل سازمان فضایی روسیه گفت: «اهمیت اتفاق امروز را نمی‌توان دست‌کم گرفت. پرتاب موفقیت‌آمیز این ماهواره در راستای منافع و به سفارش ایران تبدیل به مهم‌ترین هدف همکاری بین دو کشور ایران و روسیه شده و راهی به انجام پروژه‌های جدید و بزرگتر است. روسیه مثل قبل آماده به همکاری در حوزه اکتشافات فضایی با تمام کشورهای علاقه‌مند و سایر همکاران است. معتقدم که حوزه فضا باید خارج از بحث‌های سیاسی و برای منفعت بشریت و در خدمت علم باشد.»

بوریسوف در حالی این موضوع را مطرح کرد که چند هفته پیش روس‌کازموز بیانیه‌ای در اعلام قطع همکاری با ناسا را در پروژه ایستگاه فضایی بین‌المللی منتشر کرد.

عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در پی این همکاری نیز گفت: «می‌خواهم صمیمانه از تمام شما برای تمام تلاشی که برای پرتاب موفق امروز کردید، تشکر کنم. می‌خواهم از طرف دولت جمهوری اسلامی ایران و مردم ایران از تمام کسانی که امروز را تبدیل به روزی تاریخی در همکاری بین دو کشور کردند، شخصا تشکر کنم. امروز نقطه عطفی برای آغاز همکاری‌های فضایی دو کشور بود.»

پایه ماهواره خیام ۱ از مدل ماهواره روسی کانوپوس-وی (Kanopus-V) است. کانوپوس-وی یک ماهواره تصویربرداری زمین است که موسسه تحقیقات علمی الکترومکانیک روسیه (All-Russian Scientific Research Institute of Electromechanics) آن را توسعه داده است و روس‌کازموز مسیولیت عملیات آن را به عهده دارد.

البته سازمان فضایی ایران اعلا‌م کرده است که این ماهواره فقط از مرکز کنترل عملیات ماهواره اداره می‌شود و فرمان‌های آن تماما طبق الگوریتم رمزنگاری شده‌ای ارسال و دریافت می‌شوند و هیچ کشور دیگری امکان دسترسی به این اطلاعات را ندارد.