بر لبه خاکستری ثبت سفارش واردات با رمزارز چه می‌گذرد؟
اولین ثبت سفارش واردات کالا با رمزارز انجام شد آن‌هم در حالی که همچنان جزئیات رگولاتوری دارایی‌های دیجیتال روشن نیست.
در دیجیاتو ثبت‌نام کنید
جهت بهره‌مندی و دسترسی به امکانات ویژه و بخش‌های مختلف در دیجیاتو عضو ویژه دیجیاتو شوید.
عضویت در دیجیاتوتازههای تکنولوژی
اولین ثبت سفارش رسمی واردات کالا به وسیله رمزار به تازگی توسط رئیس سازمان توسعه تجارت در توییتر اطلاع‌رسانی شد. این خبر، در حالی منتشر شد که همچنان جریان رگولاتوری دارایی‌های دیجیتال حتی به روشن بودن نزدیک هم نیست. ماینینگ همچنان جدی گرفت نمی‌شود و از آن عجیب‌تر اینکه بانک مرکزی به عنوان نهاد اثر گذار و البته تاحدی هم رگولاتور این حوزه، همچنان موضعی روشن دربرابر دارایی‌های دیجیتال از خود نشان نداده است.
تلاش برای توسعه تجارت خارجی ایران با تکیه بر راهکارهای تجارت الکترونیکی، موضوعی است که سال‌ها درباره آن اظهار نظر شده و فعالان تجارت برای بهره بردن از آن تلاش می‌کنند. اقتصاد ایران، اقتصادی است مبتنی بر پیچیدگی‌های تحریم. تاجران برای واردات امکان استفاده از بدیهیات تجارت خارجی همچون سوئیفت را ندارند و این به معنی پیچیدگی تجارت خارجی است.
آغاز بلاکچین، به میان آمدن حرف از رمزارزها و دارایی‌های دیجیتال و راهکارهایی که مبتنی بر جریان فناوری باز در اختیار کاربران قرار می‌دهد، نخستین بارقه‌های امکان بهره‌وری از فناوری‌های نوین مالی را برای دولت‌ها، البته از سوی فعالان بخش خصوصی این حوزه روشن کرد. با این حال تا امروز رویکرد نهادهای قانون‌گذار و همچنین تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان درباره دارایی دیجیتال در جریان داخلی همچنان روشن نیست.
این عدم شفافیت در چگونگی برخورد با دارایی‌های دیجیتال داخلی البته در شرایطی است که به نظر می‌رسد درنهایت تلاش بخش خصوصی درباره مزایای استفاده از ظرفیت‌های بلاکچین به منظور توسعه تجارت خارجی بالاخره به ثمر نشسته است. ثمره آن هم به طبع اولین ثبت سفارش وارداتی است که در آغاز به آن اشاره شد.
«شاهد نقطه عطفی در صنعت رمزارز هستیم»
فعالان حوزه فناوری‌های مالی با دو رویکرد و از دو دریچه متفاوت پدیده ثبت واردات با استفاده از رمزارزها را بررسی می‌کنند. گروهی این تصمیم ناگهانی را بر خلاف قوانین ثبت سفارش دانسته و با وجود تمایلشان به توسعه فناری‌های مالی این روش را آنچنان ثمر بخش نمی‌دانند و گروهی دیگر هم آن را نوید پذیرش اهمیت و ضرورت استفاده از فناوری‌های مالی مخصوصا بلاکچین عنوان می‌کنند.
امید علوی، رئیس هیئت مدیره انجمن بلاکچین با اشاره به مصوبه 98/5/13 هیئت وزیران تاکید کرد که بر اساس این مصوبه استفاده از رمزارزها در مراودات خارجی قانونی است. او در همین رابطه به دیجیاتو گفت: «مشکل اما عدم ایجاد سازوکار برای استفاده از دارایی‌های دیجیتال در مراودات خارجی بود. همین موضوع هم تبدیل به یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های ماینرها تبدیل شده بود.»
به گفته او فعالان حوزه ماینینگ به دلیل نبود همین ساز و کارها و تدوین قوانین شفاف امکان ثبت دارایی‌ها خود یا تبدیل آن را به پول رایج نداشتند. دلیل این موضوع هم غیرقانونی عنوان شدن مبادله رمزارز در کشور بود. این موضوع اما در حالی بود که با توجه به مصوبه 98/5/13، استفاده از رمزارزها در مراودات خارجی قانونی عنوان شده بود.
علوی با بیان این موضوع به عدم ارائه راهکار توسط دولت در ارائه راهکار مناسب در راستای این موضوع اشاره کرد و گفت: «اعلام ثبت سفارش واردات توسط رئیس سازمان توسعه تجارت و معاون وزیر صنعت شاهد نقطه عطفی در صنعت رمزارز هستیم.»
به گفته او، این موضوع منجر به آن خواهد شد که برای اولین بار شاهد به گردش درآمدن رمزارزها در جریان اقتصاد کشور هستیم.
آغاز اقتصاد باز یا تکرار یک انحصار؟
در مقابل این نگاه امیدوارانه، سعید خوشبخت، کارشناس و فعال حوزه بلاکچین معتقد است که این تصمیم ناگهانی سرشار از ابهام و پرسش است. جزئیات آن روشن نیست و بر خلاف آنچه به نظر می‌رسد، قرار نیست شاهد امکان بهره‌برداری از آن در جریان تجارت خارجی باشیم.
این اظهار نظر خوشبخت، آن هم در شرایطی که مدت‌ها شاهد سکوت رگولاتوری در این حوزه بوده‌ایم مطرح شده است. به هر روی در سال‌های قبل شاهد این موضوع بودیم که فعالان این حوزه خواستار استفاده از امکانات فناوری بلاکچین بودند و حتی مسئولان تا جایی در برابر آن مقاومت می‌کردند که این روند را به نوعی کمک به پولشویی هم عنوان کردند.
خوشبخت در پاسخ به پرسش دیجیاتو مبنی بر اینکه چشم‌انداز این تصمیم را چطور ترسیم می‌کند، گفت: «پرسش‌ها و ابهامات درباره این موضوع بسیار زیاد است. نخستین موضوع این است که اساسا قوانین و مقررات مربوط به ثبت سفارش کی و کجا تغییر کرده که ما هیچ اطلاعی از آن نداریم. به هر حال باید اعلام کنند که این قوانین جدید کجاست تا همه بخوانیم.»
این اظهار نظر خوشبخت البته در حالی است که گروهی دیگر از فعالان حوزه رمزارز معتقدند این روند مدت‌هاست که مورد پیگیری قرار گرفته و اعلام خبر آن توسط رئیس سازمان توسعه تجارت اقدامی ناگهانی نیست. اما در مقابل این اظهار نظر هم پرسشی دیگر مطرح است. «چرا باید همه این مراحل در سکوت پیگیری شوند؟»
امید علوی، رئیس هیئت مدیره انجمن بلاکچین اما رویکردی دیگر به این موضوع دارد. او بر این باور است که به هر حال استفاده از رمزارزها در جریان ثبت سفارش واردات در نهایت منجر به توجهی جدی به این حوزه خواهد شد. ثمره این توجه هم بهره‌وری و استفاده جامعه به شکلی گسترده از امکانات فناوری‌های مالی مخصوصا فناوری بلاکچین خواهد شد.
اما پرسشی که خوشبخت در مواجهه با این شیوه از ثبت سفارش بر آن تاکید دارد این است که آیا این موضوع فقط شامل گروه مشخصی از تجار و گروه مشخصی از واردات خواهد شد؟ او در پاسخ به این پرسش خود تاکید دارد که این شیوه منتج به انحصار خواهد شد و باید توضیح داده شود که آیا هر شهروندی حق بهره‌برداری از آن را دارد یا در نهایت عامل انحصاری دیگر خواهد شد.
طبیعتا هر تغییری حواشی، تغییر و تحولات و البته نقاط مثبت و منفی قابل توجهی دارد. اما آیا ثبت سفارش واردات به وسیله رمزارز، بر کفه مثبت سنگینی دارد یا لبه منفی؟ اساسا کدام ویژگی این روند مثبت طلقی می‌شود و کدام دستاورد آن نگران کننده و منفی است؟
در اینباره رئیس هیئت مدیره انجمن بلاکچین بر این باور است که ویژگی‌های مثبت این انتخاب سنگینی بیشتری نسبت به ویژگی‌های منفی آن دارد. او با اشاره به اینکه این تصمیم نشان می‌دهد که بیت‌کوین میتواند در مراودات خارجی به ما کمک کند، گفت: «در نتیجه ماینینگ میتواند به تولید بیت‌کوین کمک کند و در ادامه این موضوع منجر به استفاده برق و تبدیل آن به کالایی ارزشمند به نام بیت‌کوین خواهد شد که امکان نقدشونگی سریع دارد.»
به گفته او در این روند، صادرکنندگان با تحویل رمزارز با این شیوه رفع تعهد ارزی خواهند کرد.
اما در همین روند، خوشبخت بر این پرسش تاکید دارد که با توجه به محدودیت تعریف شده توسط هیئت دولت اساسا بازگانان از کجا باید رمزارز قانونی به دست آورند؟
خوشبخت با تاکید براینکه مبادلات جهانی بر پایه اعتبار اسنادی یا همان ال‌سی است، گفت: «وقتی بر پایه رمزارز مبادله کنیم آیا ما به آنها اعتماد می‌کنیم (که حتما همینطوراست) یا آنها به ما؟ یا یک نهاد میانجی وجود دارد؟ و اگر دارد آن نهاد کجاست و چطور کارمی‌کند؟ علاوه بر این در نهایت پوشش ریسک نوسانات نرخ رمزارز چطور انجام خواهد شد؟»
مرزی که روشن نیست؛ تصمیمی که گرفته شد
در حال حاضر بخشی از جامعه فعالین رمزارز در ایران معتقدند این موضوع گشایش قابل توجهی در این حوزه ایجاد می‌کند و بدون ریز شدن و توجه به جزییات باید از تحقق آن در هر سطحی استقبال کرد. اما خوشبخت در پاسخ به این پرسش که چقدر این ایده با واقعیت سیستم حقوقی و اقتصادی کشور همسو است، گفت: «برخی شرکت‌های ایرانی مجوز دریافت کردند تا با همکاری شرکای روس شبکه ارتباطی سریع و امنی ایجاد کنند.»
خوشبخت در این رابطه بیشتر توضیح داد و گفت: «اگر این جمله رو بشنوید، فکر می‌کنید به اینترنت باز کمک خواهد کرد یا صیانت؟ به هر حال برخی فعالان حوزه رمزارز از ایجاد انحصار در بازار استقبال می‌کنند و قبلا هم آن را در طرح حضانت نشان دادند.»
به باور او ظاهر این طرح قشنگ است، اما نهایتا محدودیت و انحصار است: «علاوه بر آن فعالان حوزه رمزارزی که از این رفتار دفاع می‌کنند یا متاسفانه جزء حضانت‌کنندگان هستند یا فکر می‌کنند ممکن است با چیزی مثل طرح صیانت فعالیت‌های حوزه ارتباطات شرکت‌ها را آزاد کرد.»
ابهام در همه چیز
خوشبخت با تاکید بر عدم شفافیت تصمیم‌هایی که درباره روند واردات با تمرکز بر دارایی‌های دیجیتال گرفته شده خواستار ارائه اطلاعاتی دقیق و شفاف و قطعا بدون ابهام است. اطلاعاتی که اگر قرار به ثبت واردات مبتنی بر رمزارزها باشد، ثبت‌کننده سفارش، نوع کالا، مبداء و تمامی جزئیات مسیر به روشنی قابل مشاهده باشد. عدم این مشاهده روشن هم به باور او به دیوار خطرناک انحصار و رانت منتهی خواهد شد.
نگاه علوی نیز مبتنی بر نور امیدی است که ثبت سفارش واردات با استفاده از رمزارزها به بخش‌های مختلف صنعت دارایی‌های دیجیتال تابانده. به رسمیت شناختن دارایی‌های دیجیتال اگر صرفا راهکاری عملیاتی و در سکوت هم باشد بر اساس تحلیل‌های او آرام آرام منجر به پذیرش این صنعت سودآور در کشور خواهد شد، ماینینگ قانونی را رونق می‌دهد و در نهایت دارندگان دارایی‌های دیجیتال امکان استخراج و مبادله را بر بستری قانونی و شفاف پیدا خواهند کرد.
توسعه تجارت خارجی و توسعه صنعتی که پیش از این مورد نکوهش نهادهای موثر بوده، نتیجه اعلام امکان ثبت سفارش با رمزارزها به نظر می‌رسد. اقدامی که حتی اگر برای فعالان متخصص حوزه دارایی‌های دیجیتال هم خیلی ناگهانی نباشد، به هر حال برای بازرگان بیرون از این حوزه ناگهانی است.
به هر روی، گویا با شرایط فعلی همچنان استفاده از ابزارهای نوین مالی بهترین راهکار و شیوه درمان برای جلوگیری از آسیب‌های گسترده تحریم‌های بین‌المللی است. با این وجود همچنان این پرسش مطرح است که آیا از این شیوه می‌توان برای دور زدن کامل تحریم‌ها بهره برد؟ اگر تجارت بر بستر بلاکچین پاسخ مناسبی به اقتصاد کشور دهد، روشی مناسب و درخور برای بقای اقتصاد آسیب دیده خواهد بود.
تعاملات گسترده ایران با روسیه در حوزه‌های مختلف علمی، سیاسی، تجاری و البته اقتصادی در چند ماه اخیر هم بیانگر آن است که پذیرش نسبی رمزارزها در جریان تجارت روسیه در پی افزایش تحریم‌های این کشور یکی دیگر از دلایلی است که پذیرش آن را در ایران ساده‌تر کرده است. اما تجربه و تعامل با دیگر کشورهایی که وارد این حوزه شده‌اند را نمی‌توان مورد توجه قرار نداد.
هر قدر هم که روسیه را مدل مطالعاتی مناسبی برای امور اقتصادی و در این نمونه خاص اقتصاد دیجیتال بدانیم، اما حقیقت این است که وضعیت قانونی دارایی‌های دیجیتال در روسیه همچنان در نوسان است و تلاش‌های اخیر برای قانونی کردن دارایی‌های دیجیتال نتیجه‌ای اثرگذار نداشته است.
برای گفتگو با کاربران ثبت نام کنید یا وارد حساب کاربری خود شوید.