بررسی فراجهان از فروجهان: آیا متاورس در ایران شانسی دارد؟
اپیزود اول فصل دوم پادکست متاورس با حضور مدیران فناپ، تلاش می‌کند به این سؤال پاسخ دهد که آیا متاورس در ایران شانسی دارد؟
در دیجیاتو ثبت‌نام کنید
جهت بهره‌مندی و دسترسی به امکانات ویژه و بخش‌های مختلف در دیجیاتو عضو ویژه دیجیاتو شوید.
عضویت در دیجیاتوتازههای تکنولوژی
مدیرعامل فناپ در فصل جدید پادکست متاورس به شانس موفقیت این تکنولوژی در ایران اشاره کرد و گفت فناوری زمانی می‌تواند کمک‌کننده باشد که ابتدا به نیازها توجه و از تکنولوژی برای رفع آن‌ها استفاده شود. معاون تجاری زیتل نیز اعلام کرد با توجه به محدودیت‌ها در ایران، متاورس فضای بهتری برای رشد دارد و برای مردم قابل‌پذیرش‌تر است. به تعبیر برخی از شرکت‌کنندگان در این پادکست، کاربر ایرانی اکنون با تمام محدودیت‌هایی که دارد، درواقع در یک «فروجهان» است و در این شرایط، این مسئله کلیدی مطرح می‌شود که اساسا آیا می‌توان به «فراجهان» و تکنولوژی‌های پیشروی این‌چنینی فکر کرد؟
ضبط اولین قسمت فصل دوم پادکست «متاورس» با موضوع «کار و کسب در فراجهان» هفته گذشته انجام شده و به‌زودی منتشر می‌شود. «شهاب جوانمردی»، مدیرعامل شرکت فناپ، «کیوان جامه‌بزرگ»، معاون توسعه راهبردی فناپ و عضو هیئت‌مدیره نصر تهران، «آرش برهمند»، روزنامه‌نگار فناوری، «میلاد اصانلو»، معاون تجاری زیتل و تهیه‌کننده پادکست متاورس و «سیاوش صفاریان‌پور»، کارگردان این پادکست، در جدیدترین اپیزود متاورس به موضوعاتی همچون ضرورت متاورس و آینده این جهان پرداخته‌اند.
جوانمردی در ابتدای این پادکست اظهار داشت آنچه کاربرپسند و اقتصاد‌دوست است و در کنار آن، راحتی و آسایش را برای انسان به ارمغان می‌آورد، با ما خواهد ماند و سایر چیزها کم‌رنگ می‌شوند: «اقتصاد زمانی سرمایه‌اش را درگیر موضوعی می‌کند که مطمئن باشد که می‌تواند در آن محصول خود را بفروشد یا بازاری برای آن در آینده خلق خواهد شد.»
بررسی شانس متاورس در ایران
جوانمردی در پاسخ به این سؤال که آیا متاورس در ایران شانسی دارد یا خیر، گفت: «به‌عنوان یک فعال اقتصادی، فکر می‌کنم ما نسبت به آنچه در فضای فناوری جهان رخ می‌دهد، باید هوشیار باشیم؛ یعنی فراتر از یک رصدگر عادی باشیم تا اگر قرار بود اقدامی انجام دهیم، بتوانیم.»
به باور او، مسائل کشورهای درحال‌توسعه مثل ایران اصولاً از «فناوری» شروع نمی‌شود، بلکه مسائل آن‌ها از «نیاز» آغاز می‌شود:
«اگر از آموزش، فراگیری مالی، موضوع آب، هوا، غذا و هرآنچه جزو نیازهای پایه‌ای است (که باید به آن‌ها توجه کنیم)، شروع کنیم، آن زمان فناوری می‌تواند کمک ما باشد تا آن‌ها را صحیح‌تر پیاده‌سازی کنیم، اما اگر از فناوری شروع کنیم، معتقد نیستم شانس با ما همراه باشد و به هدف بزنیم. برای مثال، آیا میتوانیم از این فضایی که فراجهان ایجاد می‌کند، به یک آموزش متفاوتی برسیم و فضای آموزشی مؤثری پیاده‌سازی کنیم و جانشین آموزش و پرورش شویم؟ اگر بله، آن زمان به‌عنوان یک سرمایه‌گذار اقدام می‌کنم.»
مدیرعامل فناپ با بیان اینکه به‌عنوان بنگاه اقتصادی، از زاویه نیاز به مسئله نگاه می‌کنند و فناوری باید در خدمت ما باشد، اظهار داشت: «اگر این کار را نکنیم، معتقدم که ممکن است نه متاورس، بلکه دارک‌ورس به ما برسد؛ درواقع از فناوری هزینه‌هایش را برداریم، ولی عایدی اصلی‌اش را نداشته باشیم. پس اگر روزی ببینیم NFT یا خرید زمین در متاورس می‌تواند ما را به حل مسائل اصلی برساند، به‌عنوان سرمایه‌گذار این کار را نیز می‌کنیم؛ اما امروز چنین چشم‌اندازی وجود ندارد.»
از سوی دیگر، میلاد اصانلو، معاون تجاری زیتل، از طرفداران سرسخت متاورس است. این طرفداری او در حدی است که وقتی سایر مهمان‌های پادکست از متاورس تعریف می‌کنند، لبخند می‌زند یا البته در نقطه مقابل هم گاهی اخم می‌کند. به اعتقاد او، ما در کشور محدودیت داریم و این بهترین فضا برای رشد متاورس است. او می‌گوید متاورس برای یک کاربر ایرانی خیلی قابل‌پذیرش‌تر است تا کاربر آمریکایی:
«امروز چند نفر در ایران می‌توانند به پاریس بروند؟ شاید دو درصد جمعیت کشور چنین قابلیتی داشته باشد. اما اتفاقاً متاورس به شما این اجازه را می‌دهد که چنین لذتی را ببرید. من جنون اقتصادی ندارم. نیاز را می‌سنجم و نگاهم به‌سمتی است که بشود از آن استفاده کرد. در مورد اینترنت هم همین‌طور است.»
او با بیان اینکه کاربر ایرانی به‌دلیل محدودیت‌ها، به‌دنبال فرار است، عنوان داشت متاورس برای کم‌شدن محدودیت کاربرد دارد: «به ساختار استفاده از شبکه‌های اجتماعی در ایران و جهان دقت و این‌ها را با هم مقایسه کنید. وقتی آنقدر کاربران ایرانی در شبکه‌های اجتماعی فعال هستند، این یعنی بزرگ‌ترین و آماده‌ترین بستر را برای استفاده از متاورس داریم. مبادلات مالی که ما روی اینستاگرام داریم شاید چند برابر سایر پلتفرم‌های آنلاین است. پس کاربر ایرانی به‌دنبال فضاهای جدید است.»
آرش برهمند، روزنامه‌نگار فناوری نیز دراین‌باره گفت:
«آدم‌هایی که آنقدر دیوانه هستند که فکر کنند جهان را تغییر می‌دهند، نهایتاً همان کسانی هستند که جهان را تغییر می‌دهند. تردیدی نیست که آدم‌ها به یک جنون مقدس برای پیشرفت نیاز دارند. متاورس هم از این قاعده مستثنی نیست. اگر بخواهیم از دیدگاه رسانه به موضوع نگاه کنیم، باید انتخاب کنیم که مخاطب رسانه چقدر با این موضوع درگیر می‌ماند و موضوع دیگر این است که چقدر باید حق رؤیاپردازی را محفوظ دانست.»
به عقیده برهمند، شاید در فراجهان و متاورس، ایران این شانس را داشته باشد که از ذخیره تاریخی و فرهنگی کشورمان استفاده کنیم.
«اگر زودتر به سراغ متاورس نرویم، مصرف‌کننده خواهیم شد»
کیوان جامه‌بزرگ، معاون فناپ که دیدگاهی منطقی و نسبتاً خنثی همراه با شک‌وتردید به متاورس دارد، می‌گوید متاورس روی کاغذ پتانسیل این را که یک پدیده انقلابی باشد، دارد: «متاورس پتانسیل بازتعریف یک‌سری پارامترها را دارد، حتی انسان. مستقل از بحث اقتصاد، نمی‌شود از متاورس چشم‌پوشی کرد و گفت ما در فروجهان هستیم و باید فقط نظاره‌گر باشیم.»
او با بیان اینکه متاورس احتمالاً می‌تواند خیلی از مفاهیم را تغییر دهد، معتقد است اگر زودتر به سراغ آن نرویم صرفاً مصرف‌کننده خواهیم شد: «امروز می‌شود کاربردهایی را برای متاورس در کشور خودمان دید. در مسئله انرژی، بحران آب، اکتشافات و… ، اما وقتی به این موضوع می‌پردازیم که با یک فراجهانی مواجهیم که همه‌چیز را عوض می‌کند، می‌بینیم ما در ایران هستیم و از این مسائل به دوریم.»
جامه‌بزرگ در پاسخ به این پرسش صفاریان‌پور که آیا متاورس برای جهان و ایران ضروری است، گفت آینده متاورس برای او روشن نیست:
«منتقدین جدی متاورس می‌گویند دنیای ما - از هستی گرفته تا ذرات اتم - متمرکز است و ما نمی‌توانیم از آن فاصله بگیریم (حرکت به‌سوی جهان غیرمتمرکز). اینکه می‌شود در یک جهان مجازی زمین خرید، سال‌ها پیش هم وجود داشت و حالا به‌واسطه زیرساخت‌هایی مثل رمزارز جدی‌تر شده است، اما نشانه‌هایی هم وجود دارد که این جهان را می‌شود جدی‌تر گرفت؛ مثلاً سرمایه‌گذاری ۲۰ میلیارد دلاری متا روی این فضا یا خرید اکتیویژن توسط مایکروسافت که احتمالاً قرار است در متاورس کاربردهایی داشته باشد. از طرف دیگر، می‌بینیم که ارزش بازار انویدیا در سال 2016 حدود 18 میلیارد دلار بوده است. امروز که صحبت می‌کنیم ارزش بازار انویدیا 450 میلیارد دلار است. آیا آینده متاورسی است که باعث تغییر ارزش شده؟ به‌نظر می‌رسد این موضوعات خیلی جدی دنبال می‌شوند، اما برای اینکه وارد فضای بدبینانه نشویم، بهتر است نگاه ماکسیمالیستی نداشته باشیم.»
او باور دارد که تکنولوژی اگر خودش را دموکراتیک‌سازی (democratize) نکند، نمی‌تواند جهان را هم دموکراتیک کند: «برای مثال، فورد خودرو و بیل گیتس کامپیوتر را دموکراتیک‌سازی کردند و سپس اثرات فرهنگی و اجتماعی با پدیده‌های جدید همراه شد. اکنون نیز تا متاورس خودش دموکراتیک نشود - که اکنون در ایران نشده است - نمی‌تواند کمکی به دموکراتیک‌تر‌شدن دنیا کند.»
«متاورس یک جهان در امتداد جهان فعلی است»
در ادامه این پادکست، اصانلو با بیان اینکه او متاورس را یک تکنولوژی نمی‌داند، اعتقاد دارد متاورس یک جهان در امتداد جهان فعلی ماست: «قوانین آن جهان را هم می‌سازیم؛ همان‌طور که قوانین جهان فعلی خودمان را ساخته‌ایم.»
به باور او، متاورس اساساً ایجاد شده است تا محدودیت‌های زمانی و کلی را کمتر کند که با این تعریف، نظام بانکی، ساختاری، قدرت و… در متاورس قرار نیست متفاوت از جهان واقعی باشد:
«به نظر من، قدرت از نهادهای حاکمیتی به‌سمت نهادهای سرمایه‌گذاری می‌رود. برای مثال، در آمریکا قدرت ایلان ماسک شاید از رئیس‌جمهورهای قبلی بیشتر باشد. قدرت به دست افراد، سازمان‌ها و نهادهایی می‌افتد که نیازها را درست‌تر شناخته یا آن نیازها را خلق کرده باشند و مردم در پلتفرم آن‌ها زندگی کرده باشند؛ این اتفاقی است که در متاورس خواهد افتاد. ما به دنیای فعلی راضی نیستیم. مجبوریم جهان‌های دیگری را در کنار دنیای خودمان خلق کنیم. جلسه‌ای را در نیویورک داشته باشیم و ۵ دقیقه بعد در ژاپن باشیم. نمی‌توانیم با آرزوی بشر بجنگیم. ما بخواهیم یا نخواهیم این اتفاق‌ها خواهند افتاد. بحث این نیست که دولت چه دوست دارد.»
صفاریان‌پور اعتقاد دارد هر فرایند جدیدی، اگر قرار باشد باقی بماند، نیاز است که در آن دادوستد مالی رخ دهد: «همان اتفاقی که امروز در دنیای ما درحال رخ‌دادن با ارزهای دیجیتال و کسب‌وکارهای دیجیتال است.»
ازهمین‌رو او این سؤال را طرح کرد که اگر قرار باشد در میدان عمل متاورس کسب‌وکاری راه‌اندازی شود، چه تصویری از آن خواهیم داشت و چه زمانی محقق می‌شود؟
مدیرعامل فناپ در پاسخ به این سؤال اظهار داشت به‌اندازه‌ای که این فناوری بالغ شود، کسب‌وکار نیز در آن شکل می‌گیرد. به‌اندازه‌ای که ظرفیت تحقق آرزوهای بشری را ایجاد کند، در آن توسعه رخ می‌دهد:
«این‌ها هم‌زمانی دارد. نمی‌توانیم قبل از به بلوغ رسیدنش درباره آن تصمیم‌گیری کنیم که آیا باید برای توسعه ابزارها در آن هزینه کنیم یا خیر. هنوز ابعاد اقتصاد واقعی در جهان ما بسیار فراتر از آن چیزی است که در فراجهان است. پس به همان اندازه هم باید از آن انتظار داشته باشیم تا روی آن، ابزار توسعه پیدا کند. هرچقدر این بخش جدید فراجهان در زندگی مردم لنگر بیندازد، سهم بیشتری هم می‌تواند بگیرد.»
جوانمردی اقتصاد شبکه‌های اجتماعی را مثال زد و گفت هرچقدر شبکه اجتماعی در زندگی مردم وارد شود، می‌تواند از آن سهم بگیرد؛ از اقتصاد توجه گرفته تا فروش محصول یا تبادلات دیگر: «پس اقتصاد فراجهان هم دور از این موقعیت نیست. اگر بتواند سهمی از تحقق آرزوهای دیرینه بشری را جذب کند، میتوانیم انتظار رشد هم از آن داشته باشیم. فرض کنید آدم دوست داشته باشد پس از مرگ، یک کاراکتری از او وجود داشته باشد. اگر این موضوع تبدیل به یک علاقه جمعی شود یا اقتصاد سرمایه‌داری بتواند آن را به مردم بفروشد، آن اقتصاد رشد می‌کند. در غیر این صورت باید درباره انعکاس اقتصادهای موجود در این فراجهان صحبت کنیم.»
او اعتقاد دارد به همین دلایل است که بحث خرید و فروش زمین در متاورس یا حضور برندها در این جهان مطرح می‌شود و این‌ها همه انعکاس جهان واقعی در متاور است نه اتفاقی تازه: «این‌ها هیچ‌کدام یک کسب‌وکار فراجهانی نیست. پس هرچقدر بتوانیم - به‌عنوان بازیگر یا بازیچه - در این فراجهان ایفای نقش کنیم، میتوانیم انتظار توسعه اقتصادی‌اش را هم داشته باشیم.»
جامه‌بزرگ نیز در پاسخ به سؤال صفاریان‌پور گفت متاورس به‌شکل یکپارچه رشد می‌کند و ما یک جزیره جدا هستیم: «ما یک «فروجهان» هستیم، اما درباره یک «فراجهان» صحبت می‌کنیم. این موضوع را سخت می‌کند.»
او با بیان اینکه امروز هنوز در کشور درباره اینترنت آزاد یا حتی پرسرعت مسئله داریم و نمی‌توان درباره کاربردهای 5G صحبت کرد، اعتقاد دارد این کار ما را سخت می‌کند: «تا زمانی که ما در یک فروجهان هستیم، فاصله بسیار زیادی با بحث‌های متاورس داریم. اگر شما این پادکست را جای دیگری از دنیا ضبط می‌کردید، شاید می‌شد درباره موضوعات مختلفی مخصوصاً بحث‌های اقتصادی متاورس صحبت کرد، اما اینجا تا حدی تأسف‌بار است که نمی‌شود این آینده را نزدیک دید.»
پادکست متاورس را از اینجا بشنوید:
برای گفتگو با کاربران ثبت نام کنید یا وارد حساب کاربری خود شوید.