هوش مصنوعی به کام زبان فارسی؛ مروری بر رویداد «هوش مصنوعی و قند پارسی؛ بر مدار نوآوری‌های پارت»

رویداد تخصصی «هوش مصنوعی و قند پارسی؛ بر مدار نوآوری‌های پارت» شنبه 3 خرداد برگزار شد. در ادامه، نگاهی به آنچه که در این رویداد گذشت می‌اندازیم.

 استفاده از فناوری هوش مصنوعی در میان کسب‌وکارها و کاربران فارسی‌زبان، روزبه‌روز در حال گسترش است و همین موضوع باعث شده تا دسترسی به مدل‌های زبانی فارسی اهمیت دوچندان پیدا کند. از همین رو، مرکز تحقیقات هوش مصنوعی پارت با برگزاری اولین رویداد مدل‌های بزرگ زبانی با عنوان «هوش مصنوعی و قند پارسی» فرصتی را برای گردهمایی سیاست‌گذاران، کارشناسان و علاقه‌مندان حوزه هوش مصنوعی فراهم کرد تا در فضایی تخصصی، به تحلیل روند حال و آینده مدل‌های زبانی فارسی بپردازند.

این رویداد با مراسم افتتاحیه و سخنرانی چند تن از سیاست‌گذاران و بازیگران اصلی اکوسیستم هوش مصنوعی کشور آغاز شد. در گام نخست، «علی اصغر انصاری»، معاون فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به سخنرانی درباره اهمیت مدل‌های زبانی فارسی و فرصت‌‌ها و چالش‌های توسعه این مدل‌‌ها پرداخت. او در بخشی از سخنرانی خود خاطرنشان کرد: «مدل‌های زبانی، این بستر را فراهم می‌کند تا زبان فارسی بتواند زبان علم شود؛ آن هم در شرایطی که شمار فارسی‌زبانان جهان به بیش از 120 میلیون نفر می‌رسد. علاوه بر این، توسعه مدل‌های بومی یک کار اقتصادی است. وضعیت بازار مدل‌های زبانی در آمریکا رو به رشد است و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد این رقم تا سال 2030، 37% رشد خواهد کرد.»

در ادامه، «ایمان ظهوریان»، معاونت استراتژیک مرکز تحقیقات هوش مصنوعی پارت، سخنرانی خود را آغاز کرد و به شرح فعالیت نشریه دیده‌بان پرداخت. او در ادامه سخنرانی خود افزود :«تفاوت ظریفی بین آینده‌پژوهی و آینده‌نگاری وجود دارد. در آینده‌پژوهی، ما بر اساس روندهای موجود آینده را بررسی می‌کنیم. اما در آینده‌نگاری، آینده‌ای را که مشتاق آمدنش هستیم و یا آینده‌ای که از آن بیم داریم را ترسیم می‌کنیم.»

پس از این سخنرانی، نوبت به رونمایی از جدیدترین شماره  نشریه «دیده‌بان هوش مصنوعی» رسید. این شماره از دیده‌بان تحت عنوان «نوآوری بی‌پایان» در بهار 1404 منتشر شده و در دسترس علاقه‌مندان قرار می‌گیرد. ظهوریان درباره این شماره از نشریه دیده‌بان گفت: «در ویژه‌نامه نوآوری بی‌پایان، هوش مصنوعی مولد به یک درخت تشبیه شده است که ریشه‌های آن، همان توان پردازشی قوی است و آب و مواد مغذی همان داده‌های باکیفیت هستند، تنه‌ها مدل‌های بنیادی تنومند و شاخه و برگ‌ها نیز مدل‌های چندمنظوره هستند.»

در بخش پایانی سخنرانی‌ها، «امیرمحمد صالح‌اوف»، مدیر تیم پردازش زبان طبیعی مرکز تحقیقات هوش مصنوعی پارت، از دستاوردهای مجموعه پارت در زمینه مدل‌های زبانی فارسی گفت و برخی از مدل‌های کاربردی توسعه‌یافته در این مرکز مانند چارچوب ارزیابی مدل‌های فارسی و گروه‌های متنوع LMوLLM فارسی را به حضار معرفی کرد. او اعلام کرد: «وقتی ما از مدل‌های خارجی، خصوصاً به شکل API استفاده می‌کنیم، عملاً داده و هزینه را از کشور خارج می‌کنیم. در مقیاس بالا، این وابستگی ارزی می‌تواند یک بحران تمام‌عیار برای اقتصاد فناوری ما باشد. علاوه بر این، در بسیاری از صنایع حساس مانند بانکداری، داده‌هایی که با مدل‌های زبانی تعامل دارند می‌بایست کاملاً درون‌سازمانی بمانند. وقتی داده به سرور خارجی منتقل می‌شود، این اعتماد از بین می‌رود و ریسک‌پذیری افزایش پیدا می‌کند. ما نمی‌توانیم بر مدلی تکیه کنیم که خارج از مرزها میزبانی می‌شود.»

صالح‌اوف در ادامه، از دو مدل جدید مرکز تحقیقات پارت در حوزه مدل‌های زبانی فارسی پرده برداشت. او در گام اول، از انتشار نسخه دوم چارچوب ارزیابی مدل‌های فارسی (Open Persian LLM Leaderboard)خبر دادکه نسبت به نسخه قبلی خود، پیشرفت قابل توجهی داشته است. این سنجه که در آینده نزدیک عرضه می‌شود، به‌منظور ارزیابی عملکرد مدل‌های زبانی فارسی مورد استفاده قرار می‌گیرد و توانسته در شاخصه‌های مختلفی از جمله میانگین دقت، بهبودهای چشمگیری داشته باشد. در گام بعدی، صالح‌اوف از نسخه جدید مدل زبانی فارسی توکا با نام «Tooka-SBERT-V2» رونمایی کرد. نسخه دوم توکا اس برت، ادامه‌دهنده مسیر مدل پیشین است و می‌تواند با دقت بالاتر و عملکرد بهینه‌تر، پاسخگوی نیاز توسعه‌دهندگان داخلی باشد.

بخش پایانی رویداد به برگزاری پنل «ترسیم چشم‌انداز مدل‌های زبانی فارسی» اختصاص داشت. اجرای این نشست را «ایمان ظهوریان» بر عهده داشت و «علی اصغر انصاری» در کنار «سعیده ممتازی»، عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر، «الهام فراهانی»، عضو هیئت علمی دانشگاه و عضو هیئت مدیره انجمن ملی هوش مصنوعی ایران و «محمدرضا محمدی»، عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه علم و صنعت، به گفتگو پیرامون سرفصل‌های پنل پرداختند. در این نشست، موضوعاتی از جمله اهمیت و ضرورت توسعه مدل‌های زبانی بومی، نقش حاکمیت در توسعه مدل‌های زبانی بزرگ و آینده‌نگاری مدل‌های زبانی فارسی مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در بخشی از این پنل، حاضران مراسم به پرسش و پاسخ با پنلیست‌ها پرداختند و مباحث مورد نظر خود را با دیگران به اشتراک گذاشتند.

رویداد هوش مصنوعی و قند پارسی در سالن همایش‌های کتابخانه ملی ایران برگزار شد. در حاشیه این رویداد، حاضران به شبکه‌سازی و هم‌افزایی با دیگر فعالان عرصه هوشمندسازی پرداختند و درباره موضوعات مطرح‌شده، تبادل نظر کردند. تمامی مدل‌های معرفی شده در این رویداد به‌صورت دمو در اختیار حاضران و رسانه‌ها قرار گرفت و توسعه‌دهندگان این امکان را داشتند که از نزدیک، ابزارها و مدل‌های مورد نظر خود را مورد ارزیابی قرار دهند. علاقه‌مندان می‌توانند با مراجعه به وب‌سایت مرکز تحقیقات هوش مصنوعی پارت، به محصولات و ابزارهای هوشمند معرفی‌شده در این رویداد دسترسی داشته باشند.