مرور وضعیت صنعت تجارت الکترونیک در سال 1401: پاییز سیاه
با گردآوری آمارهای رسمی حوزه تجارت الکترونیک، وضعیت این صنعت را پس از فیلترینگ و اختلال‌های اینترنتی نیمه دوم سال 1401 مرور کردیم.
در دیجیاتو ثبت‌نام کنید
جهت بهره‌مندی و دسترسی به امکانات ویژه و بخش‌های مختلف در دیجیاتو عضو ویژه دیجیاتو شوید.
عضویت در دیجیاتوتازههای تکنولوژی
گزارش مرکز توسعه تجارت الکترونیک و کسب‌وکارهای مختلف همچون دیجی‌کالا، پست، پادرو و پستکس نشان می‌دهد فروش و درآمد کسب‌وکارهای آنلاین در پاییز 1401 کاهش قابل‌توجهی داشته است. حال یک سال از فیلتر اینستاگرام و واتس‌اپ می‌گذرد و به‌جز بهبود اندکی در اختلال‌های اینترنتی، هنوز هیچ چیز تغییر نکرده است.
گزارش مرکز توسعه تجارت الکترونیکی ایران از سال 1401 نشان می‌دهد تعداد تراکنش خرید آنلاین در ابتدای نیم سال دوم با کاهش روبه‌رو بوده است. شرایط اجتماعی و سیاسی کشور در اواسط شهریورماه از یک‌سو و فیلترینگ، محدودیت، قطعی و اختلال اینترنت از سوی دیگر، ضربه بزرگی به صنعت تجارت الکترونیک زد.
همه فعالین این صنعت، از بزرگ‌ترین تا کوچک‌ترین بازیگران تحت تأثیر قرار گرفتند؛ البته میزان اثرپذیری هرکدام متفاوت بود. به‌طور مثال، کسب‌وکاری که فعالیتش بر اینستاگرام بنا شده، آسیب بیشتری نسبت به مجموعه‌ای که روی یک وب‌سایت هاست‌شده در سرور داخلی فعال است، دیده است.
آن‌طور که در گزارش تجارت الکترونیکی ایران در سال 1401 آمده، تعداد تراکنش‌های خرید اینترنتی در سال 1401 به نسبت سال 1400، حدود 17 درصد کاهش داشته است. این روند کاهشی تعداد تراکنش در سه فصل اول 1401 پابرجا بوده و تنها در زمستان با رشد همراه شده است.
مقایسه وضعیت تعداد تراکنش هر ماه با مدت مشابه سال 1400 به‌خوبی نشان می‌دهد از شهریور سال 1401 که ایران با شرایط اجتماعی خاصی روبه‌رو شد و از مهر نیز که شاهد فیلترینگ گسترده و اختلال در اینترنت بودیم، صنعت تجارت الکترونیک چه آسیبی دیده است.
رشد تعداد تراکنش و احتمالاً میزان خرید آنلاین نیز می‌تواند دلایل مختلفی ازجمله افزایش سرسام‌آور قیمت دلار داشته باشد. مردم برای فرار از اثرات سنگین تورم و رشد دلار، خرید مایحتاج خود را به تعویق نینداخته و میزان خریدها به نسبت سال 1400 افزایش قابل‌توجهی یافته است.
بایستی توجه داشت که خرید اینترنتی صرفاً شامل خرید کالا نمی‌شود، بلکه خرید شارژ تلفن همراه، سرویس اینترنت، رمزارز، پرداخت قبض و... نیز در این حوزه قرار می‌گیرند.
مرکز توسعه تجارت الکترونیک نیز با اشاره به چشم‌انداز کلی از کل تراکنش‌های سال 1401، تأیید می‌کند تراکنش‌های خرید اینترنتی در مهرماه کاهش یافته است. همچنین به گفته آن‌ها، به‌طور کلی نیز تعداد تراکنش‌های خرید اینترنتی سال گذشته نسبت به سال 1400 کاهش 17 درصدی داشته است.
افت فروش فروشندگان دیجی‌کالا
دیجی‌کالا یکی از بزرگ‌ترین فروشگاه‌های آنلاین ایران است که فروشندگان فعال این مارکت پلیس در سال 1401، میانگین درآمد کمتری نسبت به سال 1400 داشتند. مدیران این مجموعه نیز در رویداد «برخط ایران 02»، کاهش درآمدی این پلتفرم را تأیید کردند.
«سعید محمدی»، رئیس هیئت‌مدیره دیجی‌کالا، درباره اثرات اختلالات اینترنت بر دیجی‌کالا به دیجیاتو گفت: «ما این اختلالات اینترنت را با ترافیک، تعداد سشن و لایو سشن که به‌صورت لحظه‌ای روی ترافیکمان داریم، میتوانیم ببینیم. این اختلال در یک‌سری روزها برای دیجی‌کالا بسیار قابل‌توجه بود؛ یعنی حتی تا 30 درصد ترافیکمان را از دست می‌دادیم. در برخی روزها نیز برای ساعت یا دقایقی خاص شاهد اختلال بودیم.»
به گفته وی، در روزها و ساعت‌هایی که اینترنت به‌طور کلی قطع می‌شد، سرعت آن به‌شدت کاهش می‌یافت یا در دیتاسنترها اختلال شدید رخ می‌داد، به‌وضوح افت ترافیک را مشاهده می‌کردند.
«حمید محمدی»، مدیرعامل دیجی‌کالا نیز دراین‌باره گفت چند نوع اختلال دیگر هم بود که می‌توانست روی ترافیک پلتفرمشان تأثیر بگذارد: «یکی حمله‌های سایبری بود؛ اگر خاطرتان باشد، در پاییز پارسال، اکثر پلتفرم‌های داخلی و سایت‌های دولتی تحت حملات سایبری بودند. بعضی از این اختلالات ناشی از حمله‌های خیلی شدید بود که پهنای باند دیتاسنتر از شدت حملات مختل می‌شد.»
حملاتی که در گزارش سال 1401 ابر دراک نیز به‌خوبی نمایان شده و نشان دادند که فیلترینگ چه بلایی بر سر امنیت اینترنت و البته کسب‌وکارها آورده است.
آسیب بزرگ به کسب‌وکارهای اینستاگرامی
فیلترینگ اینستاگرام اثر منفی شدیدی بر فروشگاه‌های فعال بر بستر این پلتفرم داشت. نگاهی به آمارهای شرکت ملی پست، پستکس و پادرو، این موضوع را به‌طور واضح بیان می‌کند. آن‌طور که در گزارش تجارت الکترونیکی آمده است، 60 درصد از واحدهای تجارت الکترونیکی از خدمات شرکت ملی پست به‌عنوان بیشترین روش ارسال کالای خود استفاده می‌کنند.
«محمود لیائی»، مدیرعامل پست، در اواسط مهرماه سال 1401 اعلام کرد درآمد شرکت پست یک‌سوم کاهش یافته است. به باور او، این موضوع نشان می‌داد یک‌سوم مرسوله‌های پستی و معاملات از طریق اینترنت بین‌الملل و پلتفرم‌های خارجی انجام می‌گرفته است.
پستکس نیز یک بازارگاه پستی است که خود را سومین بازیگر این صنعت می‌داند. «بابک عقیلی‌نسب»، مدیرعامل پستکس، در گفت‌وگو با دیجیاتو اعلام کرد آن‌ها در مهرماه سال گذشته، 50 درصد بازار خود را از دست دادند. به گفته وی، این مجموعه هنوز هم نتوانسته است ریزشی که با آن مواجه شده، به‌طور کامل جبران کند.
عقیلی‌نسب اعتقاد دارد فیلترینگ اینترنت در ایران، 5 درصد تولید ناخالص داخلی را تنها در شش ماه کاهش داد:
«محدودسازی اینستاگرام بدترین تصمیمی بود که دولت می‌توانست برای تهدیدات امنیت ملی بگیرد. عدم تعامل ما با دنیا و تحریم‌ها باعث شده است که ما نتوانیم با صاحبان شبکه‌های اجتماعی تعامل کنیم. فیلترینگ تنها قیمت فیلترشکن را بالا برده است و برای کاسبان فیلترینگ کسب سود می‌کند و فایده دیگری ندارد.»
پادرو نیز یک پلتفرم هوشمند پرداخت و ارسال سفارشات اینترنتی است که بررسی آمارهای آن می‌تواند دید خوبی از وضعیت تجارت الکترونیک در سال 1401 دهد.
«پشوتن پورپزشک»، مدیرعامل پادرو، در پاسخ به سؤال دیجیاتو درباره وضعیت سال 1401، به کاهش 75 درصدی فعالیت کلی فروشگاه‌های اینستاگرامی فعال در پلتفرم پادرو در اواسط مهر اشاره کرد. اختلال‌های اینترنت در مردادماه همان سال موجب کاهش 35 درصدی بازدید و 10 تا 50 درصدی فروش فروشندگان اینستاگرامی شده بود.
او در این زمینه گفت: «قبل از فیلتر اینستاگرام، برآوردها این بود که 630 هزار فروشنده فعال اینستاگرامی وجود دارد. این فروشگاه‌ها با توجه به فیلترینگ ریزش کردند و در آذرماه، نزدیک به 220 هزار فروشگاه باقی ماندند؛ یعنی بیش از 400 هزار کسب‌وکار به‌صورت دائمی یا موقت از اینستاگرام خارج شدند.»
گزارش سالیانه این شرکت نیز نشان داد تعداد سرویس‌های پادروپین و پادروشاپ از مهرماه کاهش قابل‌توجهی داشت اما کم‌کم روند روبه‌رشد به خود گرفتند؛ به‌طوری‌که سرویس پادروپین توانست رکورد شهریورماه را در دی‌ماه 1401 بشکند.
پادروپین مارکت‌پلیس سرویس‌های پستی و لجستیکی برای فروشگاه‌های اینترنتی بوده و پادروشاپ مجموعه طراحی سایت برای فروشگاه های اینستاگرامی است.
زرین‌پال که ازجمله پرداخت‌یارهای شناخته‌شده صنعت فین‌تک است، اعلام کرد از زمان شروع اختلالات اینترنت در ایران، پذیرندگان زرین‌پال به‌طور میانگین با کاهش 40 درصدی حجم و تعداد تراکنش‌ها روبه‌رو شده‌اند.
علاوه بر موارد یادشده، صورت‌های مالی کسب‌وکارهای بورسی همچون همراه اول و آسیاتک نیز از کاهش فروش در پاییز 1401 حکایت دارد؛ اپراتورهایی که سرویس‌هایشان بیشتر به حالت آنلاین خریداری می‌شوند.
کاهش بازدید از سایت‌های ایرانی در پاییز 1401
اگر داده‌های مرکز توسعه تجارت الکترونیک و سخنان مدیران کسب‌وکارها از فروش را در کنار داده‌های ابر دراک قرار دهیم، با نتیجه مشابهی روبه‌رو خواهیم شد.
در نیمه دوم سال 1401 تعداد درخواست‌های DNS کاهش یافت و حتی نسبت به مدت مشابه سال 1400 نیز افت قابل‌توجهی داشت. البته با نزدیک‌شدن به پایان سال روند افزایشی به خود گرفت. کاربران برای دسترسی به وب‌سایت‌هایی که از CDN ابر دراک استفاده می‌کنند، درخواستشان اول به DNS ابری ارسال می‌شود و سپس وب‌سایت موردنظر برایشان باز می‌شود.
بنابراین چنین آماری می‌تواند نشان‌دهنده کاهش بازدید وب‌سایت‌های ایرانی در پاییز سال 1401 باشد و روندی شبیه به تعداد تراکنش‌های خرید اینترنتی در سال 1401 دارد که در ابتدای گزارش مشاهده کردید.
برای گفتگو با کاربران ثبت نام کنید یا وارد حساب کاربری خود شوید.