سئو و دیجیتال مارکتینگ؛ رشته‌های محبوبی که رشته مستقل دانشگاهی ندارند

تازه‌ترین گزارش جاب‌ویژن با عنوان «راهنمای انتخاب رشته با نگاه به شرایط بازار کار» که همزمان با اعلام نتایج کنکور منتشر شده، تصویر روشنی از شکاف عمیق میان آموزش عالی و نیازهای واقعی بازار کار در ایران ارائه می‌دهد.

بر اساس نتایج این گزارش که با بررسی داده‌های بیش از ۵۰۰ هزار فارغ‌التحصیل دانشگاهی تهیه شده، ۶ نفر از هر ۱۰ فارغ‌التحصیل از رشته یا دانشگاه خود ناراضی هستند. مهم‌ترین دلیل این نارضایتی، نبود فرصت شغلی متناسب با رشته تحصیلی و ضعف دانشگاه‌ها در تسهیل ورود دانشجویان به بازار کار عنوان شده است.

در واقع، بسیاری از دانشجویان سال‌ها وقت و انرژی صرف می‌کنند اما پس از فارغ‌التحصیلی با بازاری روبه‌رو می‌شوند که یا تقاضای محدودی برای رشته آنان دارد یا مهارت‌هایی که در دانشگاه کسب کرده‌اند پاسخگوی نیاز واقعی کارفرماها نیست. این مسئله نشان می‌دهد که فاصله میان نظام آموزشی و بازار کار معضلی جدی است.

بازار کار، کلید رضایت یا نارضایتی فارغ‌التحصیلان

آمارهای گزارش جاب‌ویژن نشان می‌دهد افرادی که به دلیل نبود بازار کار، در مشاغلی نامرتبط مشغول به کار شده‌اند، ۲.۵ برابر بیش از دیگران از تحصیلات خود ناراضی‌اند. این یعنی حتی اگر فرد موفق شود شغلی پیدا کند، نامرتبط بودن آن شغل با تحصیلات دانشگاهی‌اش منجر به احساس شکست و بی‌ثمر بودن سال‌های تحصیل می‌شود. در چنین شرایطی، مدرک دانشگاهی به جای آنکه سرمایه‌ای برای آینده فرد باشد، به یک تجربه ناکام بدل می‌شود.

همچنین، افراد بیکار بالاترین سطح نارضایتی را داشته‌اند که بر اهمیت حیاتی بازار کار در رضایت از انتخاب رشته و دانشگاه تأکید دارد.

رشته‌های پرتقاضا که رشته اختصاصی ندارند

مطابق داده‌های این گزارش، درصد بالایی از افراد شاغل در بازار کار ایران در حوزه‌هایی فعالیت می‌کنند که تحصیلات مرتبطی با آن نداشته‌اند. نمونه بارز این موضوع گروه شغلی دیجیتال مارکتینگ و سئو است که بیشترین نرخ نیروی کار با تحصیلات نامرتبط را دارد.

بر اساس یافته‌های بررسی مذکور

• دیجیتال مارکتینگ و سئو: ۸۳٪ شاغلان با رشته غیرمرتبط
• خدمات پشتیبانی و مشتریان: ۸۰٪
• خرید و تدارکات: ۷۱٪
• مسئول دفتر و کارمند اداری: ۵۹٪
• مدیر محصول و مالک محصول: ۵۶٪
• ترجمه و تولید محتوا: ۵۶٪

جزو پرتقاضاترین رشته‌هایی هستند که در دانشگاه‌ها ا رشته‌ای مستقل یا آموزش کاربردی برای آن‌ها وجود ندارد. حتی در مواردی که بعضی درس‌ها به این حوزه‌ها نزدیک می‌شوند، بیشتر جنبه نظری دارند و مهارت عملی به دانشجویان منتقل نمی‌کنند.

بهترین رشته‌ها و دانشگاه‌ها از نگاه فارغ‌التحصیلان

در شاخص‌های رضایت از درآمد، رضایت شغلی و فرصت‌های شغلی موجود، رشته‌های مهندسی کامپیوتر و فناوری اطلاعات، مهندسی صنایع و مالی و حسابداری بیشترین رضایت فارغ‌التحصیلان را کسب کرده‌اند.

در میان رشته‌ها، مدیریت و کسب‌وکار در صدر رشته‌های پردرآمد قرار گرفته‌ است. پس از آن، رشته‌های مهندسی صنایع و کامپیوتر و فناوری اطلاعات بیشترین میانگین درآمد را به خود اختصاص داده‌اند. رشته‌های مهندسی برق و مهندسی هوافضا نیز در جمع ۵ رشته‌ برتر از نظر درآمد هستند.

از نظر رضایت فارغ‌التحصیلان، رشته‌ کامپیوتر و فناوری اطلاعات رتبه‌ نخست را دارد. بعد از آن، فارغ‌التحصیلان رشته‌های مهندسی صنایع و مدیریت مالی و حسابداری بیشترین رضایت را از وضعیت شغلی خود اعلام کرده‌اند.

از نظر اشتغال فارغ‌التحصیلان در مشاغل مرتبط هم رشته‌های مدیریت مالی و حسابداری، مهندسی صنایع، مهندسی مکانیک، مدیریت و کسب‌وکار و کامپیوتر و فناوری اطلاعات رتبه‌های یک تا پنج را به خود اختصاص داده‌اند.

 این داده‌ها نشان می‌دهد که رشته‌های مهندسی صنایع و کامپیوتر و فناوری اطلاعات نه‌تنها درآمد خوبی دارند، بلکه فارغ‌التحصیلانشان از شغل خود احساس رضایت بیشتری هم می‌کنند.

همچنین رشته‌‌های کامپیوتر و فناوری اطلاعات، مهندسی صنایع، مدیریت مالی و حسابداری و مدیریت و کسب‌وکار تقریباً در تمام شاخص‌ها (درآمد، رضایت و فرصت‌های شغلی) جز رشته‌های برتر هستند. این موضوع نشان می‌دهد که دانشجویانی که قصد انتخاب رشته دارند، می‌توانند روی این حوزه‌ها سرمایه‌گذاری مطمئن‌تری داشته باشند.

در نهایت، می‌توان گفت ترکیب امکان درآمد مناسب، رضایت فارغ‌التحصیلان و میزان اشتغال در شغل مرتبط، رشته‌هایی مانند کامپیوتر و فناوری اطلاعات، مهندسی صنایع و مدیریت مالی و حسابداری را به گزینه‌های برتر برای آینده‌ شغلی تبدیل کرده است.

از نظر دانشگاه‌ها نیز، دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه تهران و دانشگاه صنعتی امیرکبیر بالاترین رضایت فارغ‌التحصیلان را در میان دانشگاه‌های کشور دارند.

مهاجرت؛ نتیجه شکاف تحصیل و اشتغال

در بخشی از این گزارش آمده است که شکاف روزافزون میان آموزش عالی و بازار کار، یکی از عوامل تشدید مهاجرت نیروهای متخصص است. کارشناسان هشدار می‌دهند این روند نه تنها برای دانش‌آموختگان بلکه برای اقتصاد کشور پیامدهای جبران‌ناپذیری خواهد داشت.