«سکوی ملی هوش مصنوعی» همراه تصمیم‌گیران اجرایی دولت می‌شود

معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان در نشست خبری خود گزارشی از اقدامات یک‌سال گذشته در حوزه هوش مصنوعی ارائه داد؛ از توسعه «سکوی ملی هوش مصنوعی» و رفع موانع سخت‌افزاری آن تا برنامه‌ریزی برای گسترش کاربرد این فناوری در دولت و بخش خصوصی. در این نشست همچنین به شکاف رتبه ایران در حوزه نظری و عملیاتی، چالش‌های حکمرانی داده و طرح به‌کارگیری دستیارهای هوش مصنوعی در تصمیم‌گیری‌های دولتی اشاره شد.

به گزارش دیجیاتو، نشست خبری «اقدامات و برنامه‌های معاونت علمی در حوزه هوش مصنوعی طی یک سال گذشته» با حضور «عبدالحسن بهرامی»، رئیس مرکز راهبری ستادهای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان، «عمادالدین فاطمی‌زاده» رئیس دبیرخانه ستاد توسعه فناوری و کاربردی‌سازی هوش مصنوعی، و «حسین اسدی» نماینده دانشگاه صنعتی شریف و عضو تیم سکوی ملی هوش مصنوعی برگزار شد. 

عبدالحسن بهرامی در این نشست، درباره ارتباط سند ملی شورای عالی انقلاب فرهنگی با اقدامات ستاد ملی هوش مصنوعی توضیح داد که در کشور دو مسیر مکمل وجود دارد؛ مسیر اول سند ملی هوش مصنوعی است که در شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان نهاد عالی سیاست‌گذاری علم، فناوری و فرهنگ تصویب شده و مدیریت آن بر عهده شورا است. مسیر دوم سند مصوب هیات دولت است که مبنای تشکیل ستاد ملی در معاونت علمی بوده و بیشتر دستگاه‌های اجرایی و دولتی در آن حضور دارند.

بهرامی در ادامه گفت: «هرچند سند شورای عالی انقلاب فرهنگی پیش از این ابلاغ شده بود، اما در دوره جدید معاونت علمی زیرساخت سکوی ملی هوش مصنوعی ایجاد و گام‌های اساسی برای بهره‌برداری کاربردی از این ظرفیت برداشته شده است.»

مغایرت توسعه نظری و کاربردی هوش مصنوعی در کشور

عمادالدین فاطمی زاده درباره رتبه ایران در زمینه نظری هوش مصنوعی گفت: «ما از نظری و توسعه نظری رتبه‌ای میان ۱۱ تا ۱۳ داریم اما متاسفانه رتبه کاربردی ما در حوزه هوش مصنوعی در رده ۷۰ تا ۶۵ است. بنابراین باید تلاش کنیم کاربرد هوش مصنوعی را در بخش‌های مختلف دولت، بخش خصوصی، خدمات و زیرساخت را توسعه دهیم.» 

رئیس دبیرخانه ستاد توسعه فناوری، یکی از چالش‌های اصلی کشور در حوزه هوش مصنوعی را موضوع داده و نظام حکمرانی آن دانست. او با تأکید بر لزوم ایجاد مراکز داده برای تدوین آیین‌نامه‌ها و قوانین مرتبط، ابراز امیدواری کرد که در آینده نهادی با عنوان «اپراتور داده» در کشور شکل بگیرد.

فاطمی‌زادگان گفت: «در حالی که بسیاری از کشورها برای حل چالش داده راهکارهای متنوعی به‌کار گرفته‌اند، مشکل ما در مرحله‌ای ابتدایی قرار دارد. پیش از ورود به بحث حکمرانی، باید با ملاحظاتی مانند یکپارچه‌سازی داده‌ها، قوانین بی‌نام‌سازی، حفظ حریم خصوصی، جلوگیری از سوگیری‌ها و همکاری دستگاه‌ها مواجه شویم. امیدواریم با تعامل میان بازیگران مختلف حوزه هوش مصنوعی، مسیر فعالیت این عرصه را هموار کنیم.»

تشریح ساختار هوش مصنوعی ملی

سپس حسین اسدی، عضو تیم سکوی ملی هوش مصنوعی به صحبت درباره وضعیت این پلتفرم پرداخت. براساس سوال خبرنگار دیجیاتو از حسین اسدی، هنوز نامی برای این پلتفرم انتخاب نشده و از آن به عنوان «سکوی ملی هوش مصنوعی»‌ یاد می‌شود. او در صحبت‌های خود، مهم‌ترین مانع توسعه هوش مصنوعی ملی را، محدودیت سخت‌افزاری نامید. او در پاسخ به سوال خبرنگار دیجیاتو در این باره توضیح داد که این مشکل به شکل کامل رفع شده و دیگر محدودیت سخت‌افزاری مانعی برای توسعه این پلتفرم نیست.

 اسدی در ادامه از اقدامات انجام شده در این حوزه گفت: «رویکرد اصلی این سکو، کاهش قابل توجه هزینه‌ها و زمان مورد نیاز برای توسعه ابزارها و خدمات مبتنی بر هوش مصنوعی است. این مفهوم پلتفرم تنها یک ابتکار ایرانی نیست، بلکه رویکردی جهانی به شمار می‌رود که کشورهایی مانند آلمان، هند و سنگاپور سال‌ها پیش آن را آغاز کرده‌اند.» 

اسدی از لایه‌های مختلف و ساختار این پلتفرم گفت و به تشریح هرکدام پرداخت: «لایه اول، زیرساخت دیتاسنتر است که برای اولین‌بار در ایران، مرکز داده اختصاصی برای میزبانی تجهیزات پیشرفته هوش مصنوعی طراحی و راه‌اندازی شده است. این گام بزرگی در جهت بومی‌سازی زیرساخت‌های حیاتی به شمار می‌رود.»

او ادامه داد: «لایه دوم، زیرساخت نرم‌افزاری است که روی این بستر سخت‌افزاری پیاده‌سازی شده و شامل مدیریت و هماهنگی منابع محاسباتی می‌شود.هسته سکو در لایه سوم قرار دارد که میزبان طیف وسیعی از ابزارهای هوش مصنوعی، از جمله مدل‌های پیشرفته زبانی بزرگ (LLM) و سایر مدل‌های کاربردی است. لایه چهارم، استودیوی تخصصی است که رابط کاربری نهایی به شمار می‌رود و خدمات سکو را از طریق ابزارهای کاربرپسند در اختیار شرکت‌ها، پژوهشگران و حتی عموم مردم قرار می‌دهد.»

طبق گفته‌های اسدی، این پلتفرم سه مدل ارائه خدمت دارد. اولین خدمت این سکو، ارائه APIهای تخصصی است که مستقیماً از هسته سکو دریافت شده و برای تیم‌های فنی و توسعه‌دهندگان اپلیکیشن‌ها طراحی شده‌اند. این APIها وابستگی به پلتفرم‌های خارجی را حذف کرده و امکان ذخیره‌سازی و پردازش داده‌ها را به‌صورت کاملاً داخلی فراهم می‌کنند

 اسدی به استودیوی تخصصی برای حوزه‌های خاص اشاره کرد و توضیح داد: «این استودیو ترکیبی از ابزارهای عمومی و کاملاً تخصصی برای بخش‌هایی مانند سازمان امور مالیاتی یا حوزه سلامت ارائه می‌دهد. استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های فعال در این حوزه‌ها می‌توانند از این ابزارها بهره‌مند شوند و روند توسعه اپلیکیشن‌های خود را تسریع کنند.»

او توانمندسازی کاربران با دانش فنی کمتر را سومین خدمت سکو معرفی کرد و گفت: «برای همگانی کردن دسترسی به هوش مصنوعی، در حال برنامه‌ریزی برای برگزاری دوره‌های آموزشی فشرده ۲۰ تا ۴۰ ساعته هستیم که به گونه‌ای طراحی شده‌اند تا حتی دانشجویان رشته‌های غیرمرتبط و دانش‌آموزان سال دوازدهم نیز بتوانند با مفاهیم پایه، مدل‌های ساده هوش مصنوعی و اپلیکیشن‌های ابتدایی آشنا شوند و آن‌ها را توسعه دهند.»

اسدی همچنین از مدل بتا این هوش مصنوعی گفت. طبق گفته‌های او احتمال دارد که در سه ماه آینده نسخه بتا این هوش مصنوعی در ابتدا به شکل محدود در دسترس قرار بگیرد. او اشاره کرد که لایه‌های بیشتری برای توسعه این پلتفرم در نظر گرفته شده که جزئیات آن‌ها پس از تکمیل و راه‌اندازی کامل پلتفرم، در جلسات دیگری به اطلاع عموم می‌رسد. 

هوش مصنوعی و دولت

«محمدباقر غزنوی» ناظر طرح دستیاران هوش مصنوعی معاونت علمی، در این نشست خبری از پیشرفت طرح دستیار هوش مصنوعی خبر داد و توضیح داد: «بر اساس این طرح، ابزارهای هوش مصنوعی به عنوان کمک‌تصمیم‌یار در کنار تصمیم‌گیران اجرایی دولت قرار می‌گیرند.» به گفته او، این پروژه که از سال گذشته توسط معاونت علمی آغاز شده، با هدف بهره‌گیری از ظرفیت هوش مصنوعی در فرآیندهای تصمیم‌گیری دولتی طراحی شده است.

غزنوی ادامه داد: «برای تحقق این هدف، تیمی متشکل از دانشگاه‌ها، وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مرتبط و معاونت علمی شکل گرفته است. تاکنون بیش از ۱۰ دانشگاه و ۱۱ وزارتخانه، استانداری و سازمان به این طرح پیوسته‌اند و برخی دانشگاه‌ها با توجه به تخصص خود، مسئولیت‌های بیشتری را بر عهده گرفته‌اند.»