موجودات عجیب: کوسه سمی که ایسلندی ها از گوشتش در طبخ غذا استفاده می کنند

در ایسلند نوعی گوشت کوسه وجود دارد که hákarl می خوانندش و اخیرا به میز شام شهروندان این کشور راه یافته. غذایی که با این گوشت ساخته می شود شاید بدترین و بدمزه ترین غذای عالم باشد.

این غذا بوی تعفن می هد که البته به هیچ وجه هم جای تعجب ندارد چراکه hákarl در اصل گوشت فاسد شده کوسه است که در محیطی آلوده تخمیر شده یا اینکه برای ماه ها در فضای باز گذاشته شده است تا بگندد.

به همان اندازه که این گوشت عجیب است جانوری که گوشت از آن گرفته می شود نیز عجیب است؛ این موجود کوسه گرینلند خوانده می شود و گوشتی سمی دارد (که برای طبخ غذا با استفاده از فرایند تخمیر، سم زدایی می گردد).

در ادامه این مطلب با دیجیاتو همراه باشید.

این آبزی همچنین یکی از عجیب ترین و بزرگ ترین کوسه های روی زمین است که می تواند شیرجه هایی چند صدمتری در آب های قطبی بزند و طولش پس از رشد از 6 متر فراتر می رود.

جانور این هفته ما به طرزی مضحک آرام حرکت می کند و آنطور که دانشمندان گفته اند در هر ساعت قادر است یک و نیم کیلومتر را طی کند، با این همه، شکارچی قهاری است و طعمه ها از دستش در امان نیستند.

کوسه گرینلند از هیچ غذایی بدش نمی آید و آنطور که دانشمندان بعد از بررسی محتوی شکمی اش گفته اند، از ماهی مرکب گرفته تا انواع آبزی و وال را می خورد. در سال 2013 میلادی دو شهروند کانادایی یکی از همین کوسه ها را در حالی که به خاطر بلعیدن یک گوزن شمالی در حال خفه شدن بود در نزدیکی ساحل پیدا کردند.

به گفته گرگوری اسکومال زیست شناس موسسه آبزیان ماساچوست کوسه گرینلند به خوردن لاشه حیوانات نیز علاقه وافری دارد و برای این کار دندان های تیز و برنده ای دارد. فک بالایی این آبزی مجهز به دندان های تیز است که تقریبا شکلی شبیه به سوزن دارند و بهترین تجهیزات برای فرو کردن در بدن ماهی ها به شمار می روند.

او در ادامه می گوید: فک پایینی این جانور نیز دندان هایی ردیفی را در خود جا داده که شکلی شبیه به اره دارند و کار برش بدن طعمه را به بهترین شکل ممکن انجام می دهند. کوسه گرینلند احتمالا در مرحله نخست با استفاده از آرواره بالایی خود لاشه را به دهان می گیرد و سپس از طریق آرواره پایینی اش تکه ای از آن را جدا کرده و فرو می برد.

اما این دندان های تیز و برنده قطعا برای شکار جانوران زنده نیز به کار می روند. آنطور که دانشمندان گفته اند، طعمه های زنده این کوسه را عموما پستانداران دریایی تشکیل می دهند و طبق عکس های گرفته شده، این آبزی به ماهی های خاویار نیز علاقه شدیدی دارد.

در این بخش بهتر است اشاره ای داشته باشیم به رخدادهای جزیره Sable در ساحل Nova Scotia. در این منطقه دانشمندان با موارد متعددی از سیل های زخمی روبرو شده اند که جراحاتی دایره ای شکل را روی بدن خود داشته اند و گویی پوستشان با یک چاقوی تیز کنده شده بود. برخی زیست شناسان باور دارند که این می تواند کار کوسه های گرینلند باشد و برخی دیگر هم موتور کشتی های در حال عبور در این منطقه را عامل وارد آمدن جراحات یاد شده می دانند. از همین رو مقصر اصلی این اتفاق هنوز هم ناشناخته است.

اسکومال می گوید: من شخصا با کوسه های گرینلند در آب بوده ام و آنها را همانند اشیاء بی جان حمل کرده ام. این آبزیان به طرزی باور نکردنی رام هستند و ابدا ظرفیت آنکه به یکباره سرعت خود را زیاد کرده و اقدام به شکار سیل ها نمایند، را ندارند.

اما این حقیقت را در نظر بگیرید که سیل ها می توانند در آب بخوابند و برای این منظور تنها کافیست سر خود را بالاتر از سطح آب نگه دارند تا از گزند خرس های قطبی در اما بمانند. همین امر آنها را در برابر کوسه های گریلند مصون نگه می دارد.

تنبل اما پربار

اگراز پیتر باشنل پژوهشگر دانشگاه ایندیانا سوال کنید، سیل ها برای آنکه به دام کوسه های گرینلند بیافتند اصلا نیازی به خوابیدن ندارند. با در نظر داشتن تنوع ماهی های یافت شده در محتوی شکمی این کوسه و البته نبود خاک و گل در آن که می تواند نشان دهنده علاقه جانور به شکار موجودات کف اقیانوس باشد، باشنل تردیدی ندارد که کوسه گرینلند یک شکارچی فعال و پویاست.

زمانی که لایه ای از یخ سطح روی دریا را می پوشاند، سیل ها برای شکار ماهی از حفره های موجود روی آن سطح یخی استفاده می کنند و این همان رفتاری است که کوسه های گریلند را به استفاده از فرصت مجاب میکند.

باشنل می گوید: حسم این است که این شکارچی به آرامی خود را به یکی از این حفره ها می رساند و دو روزی بدون کوچکترین حرکت در آنجا به انتظار می نشیند تا یکی از این سیل ها در حالی که به دنبال غذاست سر و کله اش پیدا شود. به این ترتیب یک شکارچی سست و بی حال موفق می شود قربانی چابکی نظیر سیل را بدون آنکه حرکتی به خود بدهد به دام بیاندازد.

البته ماهی های زنده هم می توانند غذای خوبی برای این کوسه باشند چرا که دندان هایش قابلیت منبسط شدن دارند و همچون بسیاری از آبزیان می تواند از طریق دهان خود نوعی قابلیت مکش را ایجاد کند. تصور کنید این کوسه روی جمعیت عظیم ماهی های کاد در حال حرکت است: کافیست اندکی آبشش های خود را به سمت جلو هل بدهد و عمل مکش را انجام دهد تا شکم خود را سیر کند.

می خواهید بدانید کجای این کار عجیب است برایتان می گوییم. این کوسه ها قادر به دیدن نیستند زیرا نوعی سخت پوست انگلی در آب های شمالی وجود دارد که به داخل چشم آنها نفوذ کرده و از آن ها تغذیه می کنند.

براساس پژوهشی که اخیرا انجام گرفت مشخص شد که تقریبا 100 درصد از کوسه های گرینلند که در نزدیکی منطقه Svalbard نروژ صید شده بودند این انگل ها را درون چشم هایشان داشتند و همگی شان نابینا بودند.

انگل های یاد شده آسیب های بسیار جدی را به چشم کوسه وارد می کنند که یا به قوه بینایی کوسه آسیب می زند یا اینکه کلا این اندام ماهی بیچاره را از جایش در می آورد. از همین رو، کوسه های گرینلند شامه قدرتمندی دارند که در نتیجه وجود حجم عظیمی از سلول های بویایی در مغز آنها ایجاد گردیده.

از همین رو،  اگر این کوسه ها صرفا از سیل های کندرو یا طعمه هایی شکار کنند که مستقیما مقابلشان قرار دارد آنگاه نبود قوه بینایی نمی تواند مشکلی چندان جدی باشد. در آن روی سکه اما، بینی بزرگ کوسه گرینلند آنقدر قوی هست که می تواند بوی ناشی از لاشه ها را از مسافت های دور احساس کند. با در نظر داشتن همین مساله، بسیاری از پژوهشگران باور دارند که کوسه گرینلند یک شکارچی فعال و چابک است، اما در مورد چگونگی انجام فرایندهای شکار توسط آن تردیدهای زیادی دارند.

نکته دیگری که مشخص شده این است که آبزی مورد بحث موجودی است که برای زندگی در اعماق آب ساخته شده و این موضوع سمی بودنش را توجیه می کند.

گوشت کوسه گرینلند

در دهه 60 میلادی، گوشت این کوسه به عنوان غذا به سگهای حمل کننده سورتمه داده می شد. آن سگ ها از مشکلات عدیده ای نظیر تشنج، اسهال و مشکلات تنفسی رنج می بردند و بعدها مشخص شد که مشکل از سطوح بالای نوعی ماده شیمیایی به نام اکسید N تری متیل آمین (TMAO) است که در گوشت کوسه های گرینلند وجود دارد.

این ماده در اصل به تنظیم فشار اسمزی جانور کمک می کند که در واقع همان تعامل در مواد معدنی و نمکی درون بدن جانور است. سوال اینجاست که چرا سطح این ماده در بدن کوسه گرینلند نسبت به جانوران دیگر بیشتر است؟

اسکومال می گوید: این مساله می تواند از منحصربفرد بودن محیط مناطق قطبی و به ویژه اعماق اقیانوس های آن نشات گرفته باشد که مملو از نمک هستند.

او می گوید در عرض های شمالی زمین، آبها نمک بیشتری دارند چراکه در این منطقه سطح قطوری از یخ در فصول سرما روی آب ایجاد می شود که گاهی اوقات نیز تا ابد آنجا باقی می ماند و این لایه یخ، آب تازه را از اقیانوس می گیرد.

وقتی دریا یخ می زند، آب تازه به یخ تبدیل می شود و نمک آن باقی می ماند. همین امر باعث می گردد که سطح نمک آب های در حال جریان در زیر لایه یخ بالا برود  و چون آب شور سنگینی بیشتری دارد، به قسمت های زیرین اقیانوس می رود و آب کم نمک تر نیز روی آن می نشیند.

از همین رو، کوسه گرینلند که در اعماق این آب ها زندگی می کند باید سطح بالایی از TMAO را در خونش داشته باشد تا توازن مورد نیاز میان نمک درون بدنش و همچنین آب های شور خارج از آن برقرار باشد.