آیا شما طعمه جذاب تری برای پشه ها هستید؟

با رسیدن فصل بهار، و گرم تر شدن تدریجی هوا، مشکل دیگری که در کنار آفتاب سوختگی گریبان گیر بسیاری از افراد (خصوصا آنها که مرتبا در فضای باز حضور دارند) می شود، نیش حشرات موذی است.

حتما شما هم تابحال متوجه شده اید که پشه ها به برخی از افراد کشش بیشتری دارند. بله واقعا همینگونه است و براساس مقاله ای که توسط محققین دانشکده بهداشت و پزشکی لندن منتشر شده، نوعی ترکیب ژنتیکی عامل اصلی این کشش است.

در ادامه این مطلب با دیجیاتو همراه باشید.

در این تحقیق، دانشمندان، جذابیت دوقلوهای همسان و ناهمسان را برای پشه ها مورد بررسی قرار دادند. در جریان این بررسی مشخص شد که دوقلوهای همسان در قیاس با ناهمسان ها، طعمه های جذاب تری برای پشه ها به شمار  می روند.

براساس این مقاله که در نشریه PLOS One منتشر شد، این مساله احتمالا یک دلیل ژنتیکی دارد چراکه دوقلوهای همسان در قیاس با ناهمسان ها ژن های مشترک بیشتری دارند.

این ژن ها در تشخیص بوی بدن موثر واقع می شوند و این فرایند تشخیص نیز بخشی از استراتژی پشه ها برای پیدا کردن طعمه های هدف است.

البته باید در نظر داشته باشید که این مطالعه در مقیاسی بسیار کوچک انجام گرفت و در جریان آن تنها 18 دوقلوی همسان و 19 دوقلوی ناهمسان مورد بررسی قرار گرفتند.

به گفته جیمز لوگان از اساتید ارشد دانشکده پزشکی لندن، این گروه از دانشمندان از آن جهت دوقلوها را انتخاب کردند که این کار «روشی خوب برای نشان دادن ارثی بودن یک خصوصیت است».

دانشمندان زمان زیادی را صرف نموده اند تا دریابند که کدام افراد برای پشه ها جذاب ترند و به گفته آنانداشانکار ری استادیار حشره شناسی دانشگاه California-Riverside، علت اهمیت داشتن این مساله هم آن است که این نوع حشرات عامل گسترش بیماری هایی از قبیل مالاریا، ویروس West Nile، chikungunya و دانگ محسوب می شوند.

به گفته وی، مهم است که دانشمندان دریابند پشه های ماده (زیرا تنها گونه های ماده آنها به شکار می روند) چگونه فرایند انتخاب اهداف خود را انجام می دهند چراکه از این طریق می توانند مواد دافع بهتری را برای مقابله با آنها بسازند.

ری در ادامه خاطر نشان کرد که سیستم یافتن غذا توسط پشه ها پیچیدگی های بسیاری دارد.

به گفته او: «مسیریابی پشه ها مجموعه ای بسیار پیچیده از مانورهای مختلف است. فرایند پرتاب یک فضاپیما از زمین به سمت ایستگاه فضایی بین المللی را در نظر بگیرید؛ فضاپیما برای این منظور مراحل مختلفی را پشت سر می گذارد: پرتاب، جدا شدن راکت، جداسازی مرحله ای و در نهایت قرار گرفتن در موقعیت مورد نظر و باید بگوییم که یافتن طعمه توسط پشه ها نیز مستلزم طی نمودن مراحل مختلفی است.»

برای آنکه حشره به بالا پرواز کند به انرژی نیاز دارد و یک پشه ماده تنها زمانی این کار را انجام می دهد که دی اکسید کربن را در هوا شناسایی کرده باشد (انسان به طور متوسط هر یک دقیقه دو لیتر هوای بازدم را از ریه های خود خارج می کند که در حدود 4 درصد آن را دی اکسید کربن تشکیل می دهد).

همین دی اکسید کربن، پشه را فعال نموده و آن را نسبت به بوی ساطع شده از پوست حساس می کند. زمانی که این حشرات چند متر تا غذای بالقوه خود فاصله دارند، مسیریابی بر اساس دی اکسید کربن را کنار گذاشته و بر اساس بوی پوست افراد آنها را انتخاب نموده و مسیر مناسب برای رسیدن به طعمه را مشخص می کنند.

پس از آنکه پشه روی پوست فرد مورد نظر نشست، با استفاده از موهایی که روی پاهایش وجود دارد، طعم آن را امتحان می کنند.

بخش اعظمی از آنچه در مورد نحوه جذب شدن پشه ها به طعمه هایشان می دانیم به دی اکسید کربن مرتبط می شود. افرادی که میزان بیشتری از این گاز در بازدمشان وجود دارد طعمه های جذاب تری برای این حشرات موذی به شمار می روند، از همین رو، می توان گفت، آنها که ورزش کرده باشند یا توده بدنی بزرگ تری دارند، بهتر می توانند پشه ها را به سمت خود بکشند.

اما این، همه چیزی نیست که باعث حرکت پشه ها به سمت یک طعمه خاص می شود. افرادی که به مالاریا آلوده شده باشند نیز معمولا از جذابیت بیشتری برای این حشرات برخوردارند.

علاوه بر این، برخی پژوهش های صورتی گرفته قبلی نیز حکایت از آن دارند که باکتری پوستی (همان عاملی که در ایجاد بوی بدن نقش دارد) می تواند در این مساله دخیل باشد. اما باید در نظر داشت که بوی بدن یک فرد تا حدودی هم به عوامل ژنتیکی مربوط می شود و این همان چیزی است که دانشمندان دانشکده پزشکی لندن قصد آزمایشش را داشتند.

در این آزمایش، پژوهشگران، شرکت کنندگان را به صورت جفتی به گروه های مختلف تقصیم کردند و سپس از لوله ای به شکل Y برای ادامه فرایند بررسی بهره گرفتند. در هر دو راس این لوله پوست این افراد قرار داده شد (هر یک افراد حاضر در گروه ها، یکی از دستان خود را روی رئوس لوله قرار دادند) و پشه نیز در قسمت انتهایی لوله قرار داده شد.

این پژوهشگران در ادامه برای آنکه دریابند کدامیک از پوست ها برای پشه جذابیت بیشتری دارد، تعداد دفعات رجوع کردن حشرات به دست داوطلبان را اندازه گیری کردند.

در مرحله بعدی، این جذابیت را میان گروه ها مقایسه کردند و دریافتند که دوقلوهای همسان از نظر سطح جذابیت برای حشره به یک دیگر نزدیک تر بودند و این مساله نشان می داد که ژن های کنترل کننده بوی بدن احتمالا در کشش پشه ها نقش دارند.

خصوصیات وراثتی که این گروه از پژوهشگران موفق به یافتنشان شدند همچنین بیانگر مشابهت قد و بهره هوشی در دوقلوهای همسان بود اما چون جامعه آماری این گروه از پژوهشگران کوچک بود، باید در مورد هر گونه مقایسه محتاط عمل می کردند.

علاوه بر این، در جریان این آزمایش مشخص نشد که کشش پشه ها به طعمه هایشان تحت تاثیر مواد شیمیایی جاذب یا دافع به کار گرفته شده روی پوست آنها قرار گرفته یا خیر.

احتمال می رود که پژوهش های آتی دانشمندان روی تشخیص رابطه بوهای جاذب یا دافع به عوامل ژنتیکی مربوط باشد که گروه تحت سرپرستی لوگان نیز هم اکنون برخی از این عوامل را کشف کرده اند.

برای شروع، دانشمندان می توانند روی پیچیدگی عمده سازگای پیشینه ای (MHC) کار کنند؛ مجموعه ای از ژن ها که پروتئین های روی سطح سلول ها را مشخص می کنند. ارتباط دادن بوی ناشی از MHC به واکنش های رفتاری پشه ها می تواند دانشمندان را در یافتن مواد دافع برای مقابله با آنها یاری دهد.

ری می گوید: این مساله بسیار اهمیت دارد. در حال حاضر اصلی ترین روش ها برای مقابله با گزیده شدن توسط حشرات DEETها (نوعی ماده شیمیایی که حشرات را دفع می کند) و پشه بندها هستند.

اما به روش های تازه این برای مقابله با این مساله نیاز است چراکه برخی از این موجودات در برابر DEETها مقاوم شده اند. آزمایشگاه تحت سرپرستی ری هم اکنون روی یافتن راهکارهای تازه ای برای مقابله با گزیده شدن توسط حشرات کار می کند و باید بگوییم که این گروه تنها نیستند و در اقصی نقاط دنیا پژوهشگران دیگری نیز روی این موضوع کار می کنند.

ری می گوید: زمانی که روی پشه ها تحقیق می کنم، این سوال به ذهنم خطور می کند که چرا من باید نسبت به دوست خود برای آنها جذاب تر باشم؟ و این یکی از جالب ترین پرسش هایی است که همواره در این رابطه مطرح می شود.

خوشبختانه پروژه های تحقیقاتی که روی بوی بدن افراد صورت گرفته می تواند عاقبت پاسخی مناسب را برای این پرسش بیابد.